NOS Nieuws - Algemeen

"Met steun van de Europese Unie is Oekraïne in staat om zijn oorspronkelijke gebieden terug te winnen. (.....) Waarom niet?". Donald Trump liet zich gisteravond opvallend positief uit over Oekraïne. In een post op Truth Social stelde hij dat het land met hulp van de EU en de NAVO alle door Rusland bezette gebieden kan terugveroveren.

Rusland, zo zegt hij, lijdt economisch onder de oorlog. Daarbij had een échte grootmacht de oorlog in zijn ogen al lang gewonnen. "Rusland is een papieren tijger." Iets wat Kremlinwoordvoerder Peskov vanmorgen graag wilde rechtzetten: "Rusland is een beer."

Het is de zoveelste keer dat de Amerikaanse president van gedachten verandert. Dit keer gebeurde het na een ontmoeting met president Zelensky bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.

Eerder zei Trump na zijn ontmoeting met de Russische president Poetin in Alaska nog precies het tegenovergestelde. Toen stelde hij juist dat Zelensky bereid moet zijn om gebied op te geven, zelfs regio's die op dit moment nog niet bezet zijn door Rusland.

Bekijk hier hoe Donald Trump over Oekraïne van gedachten veranderde:

En nu lijkt Trump zijn kaarten dus toch weer op Oekraïne te zetten. Maar of Oekraïense troepen binnenkort daadwerkelijk grondgebied heroveren, is maar zeer de vraag.

"Er is nu geen reden om aan te nemen dat dat eraan komt", zegt Erik Stijnman van Instituut Clingendael. "Dit is een uitputtingsoorlog en op dit moment is Oekraïne vooral bezig met tijdrekken. Het doel is de eigen verliezen zo veel mogelijk te minimaliseren en tegelijkertijd de kosten voor Rusland zo hoog mogelijk te houden."

Wat wél een verschil kan maken, is meer concrete Amerikaanse steun. "Waar Oekraïne echt behoefte aan heeft zijn veiligheidsgaranties, maar daar waagt Trump zich nog niet aan."

Ook dringen Europese leiders al langer aan op nieuwe Amerikaanse sancties. Die zouden de Russische economie hard kunnen raken en zo de druk op het Kremlin verhogen. Daarover zei Trump alleen dat "een ronde van zware sancties" een einde zou kunnen maken aan de oorlog. Maar of hij ook bereid is om die op te leggen, liet hij in het midden.

Drukmiddel op Europa

"Ik zie dit vooral als extra drukmiddel op Europa", zegt Julia Soldatiuk-Westerveld, onderzoeker bij Instituut Clingendael. "Donald Trump gebruikt uitspraken over Oekraïne vooral om andere doelen te bereiken. Ook nu legt hij de verantwoordelijkheid weer terug bij Europa en de NAVO."

Het is een strategie die volgens haar eerder ook al tot successen heeft geleid. Zo besloten meerdere Europese landen dit jaar tot de oprichting van de 'coalition of the willing' na de dramatisch verlopen ontmoeting tussen Trump en president Zelensky. En na de ontmoeting tussen Trump en Poetin in Alaska toonden Europese leiders zich bereid tot het geven van veiligheidsgaranties.

Ook nu spelen voordelen voor de Verenigde Staten een belangrijke rol. "NAVO-landen kopen de wapens die ze aan Oekraïne geven in de Verenigde Staten. Meer steun van de Europese Unie is dus ook goed voor de VS."

Weinig indruk

Op straat in Oekraïne lijken de woorden van Trump maar weinig indruk te maken. "Trump zegt maar wat", zegt Iryna in Kyiv tegen persbureau Reuters. Zij denkt dat zijn woorden voor het verloop van de oorlog geen verschil zullen maken.

"Hij zegt het ene en hij doet het andere, daar kun je toch niet op bouwen." Toch ziet Nina, die uit Zaporizja naar Kyiv moest vluchten, het positiever in: "Als Trump Oekraïne helpt dan winnen we sneller, dat is zeker. Maar overwinnen zullen we sowieso."

De Gouden Griffel, de belangrijkste literatuurprijs voor kinderboeken, gaat dit jaar naar het boek De wonderverteller van Lida Dijkstra. Dat is bekendgemaakt in het NOS Jeugdjournaal. De jeugdroman gaat over de reizen van de Venetiaanse ontdekkingsreiziger Marco Polo.

Het verhaal speelt zich af in 1298, als Marco Polo gevangen zit in Genua. Hij vertelt een jonge schoonmaakster over de wonderlijke plekken en fabelachtige dieren die hij tijdens zijn wereldreis heeft gezien. Door de grootse verhalen gaat de schoonmaakster voor het eerst twijfelen aan haar eigen kleine bestaan.

"Beroemde verhalen een nieuw leven meegeven. Dat is de kracht van Lida Dijkstra", schrijft de jury van de Gouden Griffel. "De wonderverteller is meeslepend in het avontuur én hartverwarmend in de karakters die worden beschreven."

Eerder deze maand won het boek ook al de Jonge Beckmanprijs, voor het beste historische jeugdboek volgens kinderen. Het is voor het eerst dat Lida Dijkstra een Gouden Griffel wint.

"Ik weet niet wat me overkomt", zegt Dijkstra kort na de bekendmaking tegen het NOS Jeugdjournaal. "Ik ben zo ongelofelijk gelukkig en ook een beetje bibberig in de knieën. Als schrijver hoop je er natuurlijk altijd op, maar dit is onbeschrijfelijk geweldig."

Gouden Penseel

Het Gouden Penseel, de prijs voor het mooist geïllustreerde kinderboek, is dit jaar voor Natascha Stenvert. Zij illustreerde het boek Een ongelofelijk grote, ongelofelijk gevaarlijke leguaan dat geschreven is door Pim Lammers.

"Het is geweldig dat ik deze prijs heb gewonnen met een boek waar ik zoveel gekkigheid in heb uitgehaald", zegt Stenvert. Het prentenboek vertelt het verhaal van een jongen die voor een schoolopdracht verzint dat hij thuis een heleboel huisdieren heeft, waaronder een grote, gevaarlijke leguaan.

Volgens de Griffeljury toont Stenvert haar meesterschap in de emoties die ze weet over te brengen op de lezer. "Maar ook in de afwisseling van opzettelijke eenvoud van de "kindertekeningen" en gedetailleerde illustraties die het verhaal vertellen. Het onophoudelijke ritme en de technische rijkdom van de beelden nemen ons mee naar een wereld waar woorden en beelden op elkaar reageren."

De winnaars van de Gouden Griffel en het Gouden Penseel zijn bekendgemaakt in aanloop naar de Kinderboekenweek die volgende week begint. De prijzen worden vrijdag uitgereikt op het Kinderboekenbal. Aan beide prijzen is een geldbedrag van 10.000 euro verbonden.

De WK wielrennen is in volle gang in fietsland Rwanda. Het toernooi is omstreden vanwege mensenrechtenschendingen, maar motiveert tegelijkertijd jonge Rwandese talenten om het ook internationaal te gaan maken.

"Go, go, go", roept ploegbaas Pascal Ndizeye vanuit zijn auto. Terwijl in hoofdstad Kigali de WK wielrennen gehouden worden, traint een Rwandees vrouwenteam twee uur rijden verderop op het platteland hard door.

Zes vrouwen in wielerkleding zoeven voor de ploegbaas uit, heuvel op, heuvel af, langs koffie- en rijstvelden. Ndizeye is overtuigd. "Dit zijn de toekomstige kampioenen, de nieuwe generatie die je straks op WK's ziet rijden."

Veel talent

Ndizeye heeft ervaring, hij is ploegbaas van de Rwandese profclub Java-Inovotec. Vijf van zijn mannelijke renners doen dit WK mee met het nationale team van Rwanda. "Maar ik wil me meer op vrouwelijke wielersport gaan richten. Er is veel talent. Bovendien hoeven die het leger niet in, daarom komt er geen plotseling gat in hun ontwikkeling."

Het talent vond hij in zijn geboortedorp Ngarama, ten noorden van Kigali, de hoofdstad waar de ingenieur een bedrijf runt dat goed loopt, mede door overheidscontracten. Hij wil iets teruggeven aan zijn gemeenschap, en heeft een liefde voor wielrennen.

"Fietsen hoort bij het leven hier", vertelt hij terwijl zijn auto de ene na de andere fietstaxi passeert. "Ieder jaar hebben we ook onze eigen koers, de Tour du Rwanda."

Het Rwandese vrouwenteam van Pascal Ndizeye:

Toch wordt er van de huidige Rwandese renners weinig verwacht dit WK. Al jarenlang rommelt het in de Rwandese wielerbond. Er zijn beschuldigingen van corruptie en zelfs misbruik van vrouwelijke wielrensters. "Het leidde tot wisselingen in het management en zorgde niet voor een stabiele organisatie, gericht op het ontwikkelen en steunen van talent", zegt de Amerikaanse Kimberley Coats, die lange tijd een wielerprogramma in Rwanda runde. "De renners zijn de dupe: we hebben een verloren Rwandese generatie."

Ploegbaas Ndizeye wil dat weer opbouwen. "De tijd voor Afrika is aangebroken. Kijk naar Biniam Girmay uit Eritrea die de groene trui won in de Tour de France. En dat we nu hier de WK hebben betekent dat ze ons internationaal serieus nemen. Dit is de tijd om Afrikaans talent naar voren te duwen."

Hoop

Zijn grootste talenten in dit team zijn Donata Akimana van 16 en Denise Irakoze van 20. Twee verlegen jonge vrouwen die onder moeilijke omstandigheden opgroeien. Akimana's moeder stierf een paar jaar geleden en haar vader liet haar in de steek. Irakoze's ouders zijn boer, maar er is vaak te weinig te eten.

De WK geeft hun hoop. "We gaan kijken in Kigali naar onze grote broers en zussen", zegt Irakoze. "We willen net zo leren klimmen en dalen als zij."

Omstreden toernooi

Ondanks de inspiratie die het deze jonge renners geeft, is de WK omstreden. Rwanda wordt beschuldigd van grove mensenrechtenschendingen in het land en van een inval in buurland Democratische Republiek Congo. Bovendien is dit geen WK van het Rwandese volk, zegt mensenrechtenexpert Mohammed Keita van de Human Rights Foundation in New York.

"Rwanda steekt er veel geld in en hoopt dat er in de toekomst ook geld uitkomt omdat mensen Rwanda nu zien op de tv, en er wellicht naartoe gaan als toerist of investeerder. Maar dat geld vloeit terug naar de elite. Nog steeds leeft een groot deel van het land in armoede."

In het huisje van Irakoze hangen glimmende medailles op een muur gemaakt van modder. Het huis is op wat houten bankjes na zo goed als leeg. Haar gezin heeft bijna niets. "We moeten meer gaan winnen", zegt Irakoze terwijl ze een medaille van de muur haalt." Want prijzen en dan vooral het prijzengeld, kan hun leven veranderen.

"Hou hen in de gaten", zegt ploegbaas Ndizeye. Ooit zie je meer Afrikaanse vrouwen in Le Tour de France Femmes. Daarvoor gaan we alles geven."

In deze video meer over hoe Rwanda het WK wielrennen gebruikt om zijn imago op te poetsen:

Zeker twintig mensen zijn gewond geraakt bij een drone-aanval op de Israëlische badplaats Eilat. Twee van hen liggen zwaargewond in het ziekenhuis. De Houthi-rebellen in Jemen hebben de aanval opgeëist.

Op niet-geverifieerde beelden op sociale media is te zien dat de met explosieven geladen drone in een winkelgebied terechtkwam. De meeste mensen raakten gewond door granaatscherven.

Volgens de Israëlische luchtmacht slaagde het luchtverdedigingssysteem Iron Dome er niet in de drone uit de lucht te schieten. Er is een onderzoek gestart naar waarom dat niet lukte.

De Houthi's, die grote delen van Jemen in handen hebben, steunen de Palestijnen en voeren sinds de oorlog in Gaza aanvallen uit op Israël.

De Oekraïense president Zelensky heeft de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York toegesproken. Hij zei dat internationale organisaties zoals de VN weinig kunnen doen voor landen die in oorlog verkeren. "Niet het internationaal recht, niet samenwerking, maar wapens bepalen wie overleeft."

Daarmee verschilt de 21ste eeuw volgens Zelensky niet veel van het verleden. "Als een land vrede wil, moet het nog steeds naar wapens grijpen."

Hij stelde dat internationale instituties zwak zijn geworden en internationaal recht alleen werkt als je machtige vrienden hebt die daar werkelijk voor willen opstaan. En zelfs dan heb je wapens nodig, zegt Zelensky. "Niemand anders dan wijzelf kan onze veiligheid garanderen. De enige veiligheidsgaranties zijn vrienden en wapens."

Wapenwedloop

Hij verwees daarbij niet alleen naar de oorlog in eigen land, maar kijkt ook naar de oorlogen die woeden in Gaza, Somalië en Sudan. Hij vraagt zich af wat deze landen echt kunnen verwachten van de VN, als het enkel bij verklaringen blijft. Hij vraagt zich af of er wel een veilige plek is voor mensen op deze aarde.

Hij ging in zijn speech ook in op de groeiende inzet van drones, met name op plekken waar zelf geen oorlog woedt, zoals deze week nog in het luchtruim boven Kopenhagen en Oslo. "Russische drones vliegen nu al in het Europese luchtruim. Niemand kan zich op dit moment veilig voelen. Oorlogstechnologie houdt geen rekening met grenzen."

Volgens Zelensky bevindt de wereld zich in de meest destructieve wapenwedloop in de menselijke geschiedenis, aangedreven door kunstmatige intelligentie. "Wapens evolueren sneller dan ons vermogen om onszelf te verdedigen." Hij zei dat het slechts een kwestie van tijd is voor drones tegen drones vechten, zonder menselijke tussenkomst.

Ommezwaai

Zelensky riep de internationale gemeenschap op om op te treden tegen Rusland. Hij richt zich met name op de handelspartners van Rusland en waarschuwt dat hun reactie zal bepalen of Rusland zijn agressie kan voortzetten. Door handel te drijven met Rusland helpen landen de oorlog te financieren. Daarbij kijkt hij met name naar China. "Zonder China is Poetins Rusland niets. Toch blijft het stil", aldus Zelensky.

In zijn speech zei Zelensky dat hij eerder op de dag goede gesprekken had gevoerd met de Amerikaanse president Trump, die hij meerdere keren prees. "Samen kunnen we van Europa een veilige plek maken." Zelensky werd met veel applaus van het podium begeleid.

Trump liet gisteren op zijn socialemediakanaal Truth Social weten dat Oekraïne een goede kans maakt zijn volledige grondgebied terug te winnen op de Russen. "Zo niet meer", voegde Trump daaraan toe. Dat is een ommezwaai ten opzichte van zijn eerdere standpunt over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne.

Tot voor kort noemde Trump het opgeven van Oekraïens grondgebied juist als een van de voorwaarden voor een vrede met Rusland. Ook verweet hij Zelensky onrealistisch te zijn in zijn streven om grondgebied terug te krijgen.

Hoe de ommezwaai van Trump tot stand kwam, zie je in onderstaande video:

Frits Spits stopt per 1 januari 2026 als radiomaker. Dit melden Spits en omroep KRO-NCRV, waar hij actief is als presentator. Hiermee komt na 52 jaar een einde aan de radiocarrière van Spits, geboren als Frits Ritmeester. Hij is tot de jaarwisseling nog elke zaterdag te horen als presentator van De Taalstaat op NPO Radio 1.

"Ik heb besloten om te stoppen, omdat ik voel dat het daar nu de tijd voor is", zegt de 77-jarige Spits. Hij zegt dat radio maken steeds meer inspanning vereist en dat hij dit "niet ten koste kan laten gaan van mijn luisteraars en mezelf". Spits noemt radio maken het mooiste wat er is. "Het is prachtig om wekelijks te doen, maar ook intensief."

KRO-NCRV is hem dankbaar voor wat hij voor de publieke omroep en programmamakers heeft betekend. "Frits is een programmamaker in hart en nieren, hij leeft 'radio'", zegt René Sommer, hoofdredacteur Journalistiek bij de omroep.

'Vrienden van De Avondspits'

Het grote publiek heeft vanaf 1973 kennis kunnen maken met Spits door het NOS-radioprogramma Proefdraaien. Als stem in het radiolandschap heeft hij vervolgens vele gerenommeerde programma's gepresenteerd. Hij werd vooral bekend én populair met het goed beluisterde De Avondspits (1978-1995) op NPO 3 FM, toen nog Hilversum 3, waar hij zijn luisteraars "vrienden van De Avondspits" noemde.

Andere bekende producties waarop hij zijn stempel heeft gedrukt zijn de nieuws- en actualiteitenprogramma's Tijd voor twee (1995-2013) en Met het Oog op Morgen (1985-2000). Ook presenteerde hij op tv onder andere Ontbijt TV en het consumentenprogramma Ook Dat Nog!.

Frits Spits is in zijn lange loopbaan geregeld in de prijzen gevallen. Zo werd hij in 2019 door een vakjury verkozen tot belangrijkste radiomaker van de eeuw ("een van de allerbeste sfeermakers en verhalenvertellers op de radio"). Verder kreeg hij de prestigieuze Zilveren Reissmicrofoon en meerdere Marconi Awards.

In 2008 werd de presentator benoemd tot Ridder in de Orde van de Oranje-Nassau.

Groot Dictee

De Nederlandse taal is een rode draad door het werk van Spits. "Spelen met taal zat er bij mij al vroeg in", zei hij bij zijn 50-jarig jubileum. "Want met taal kun je ontroeren en mensen bereiken."

Zijn voorliefde voor het Nederlands leverde hem in 1997 de Groenman Taalprijs op. De oud-diskjockey inspireerde luisteraars tot creatief taalgebruik via zijn 'poplimericks' of het taalspelletje 'Tweespraak'.

De afgelopen jaren spande Spits zich onverminderd in om zijn passie voor taal te delen. Zo bracht hij in 2018 het Groot Dictee terug, dat in 2016 na ruim 25 jaar van de buis was verdwenen.

Vergeten woorden

Inmiddels presenteert Spits al elf jaar het radioprogramma De Taalstaat. Daarin bespreekt hij taal die in de week van de uitzending opviel, laat hij Nederlandstalige muziek horen en spreekt hij met Neerlandici en schrijvers. Luisteraars worden uitgenodigd om 'vergeten' woorden op te sturen.

Met Spits' vertrek uit de ether in zicht zijn de omroep en de NPO in gesprek over een opvolger voor De Taalstaat.

Op een bedrijventerrein in Middelburg is brand uitgebroken in een bakkersbedrijf. Volgens de Veiligheidsregio Zeeland vatte het pand aan de Arnesteinweg volledig vlam. Het gebouw heeft een oppervlakte van zo'n 2000 vierkante meter. Het vuur is inmiddels onder controle. De brandweer laat het gecontroleerd uitbranden.

De brand ontstond rond 13.00 uur en breidde zich snel uit. Er kwam veel rook vrij. Een NL-Alert werd verstuurd om mensen in de omgeving te waarschuwen. De rook trok over het industrieterrein in de richting van de N57. Die weg werd in beide richtingen afgesloten tussen Middelburg-Noord en de aansluiting met de A58, maar is inmiddels weer open.

De brand trok veel bekijks. Een van de toeschouwers was een medewerkster van het bedrijf. Ze was vandaag vrij, maar kwam direct naar de locatie. Ze werkt al meer dan 25 jaar bij de bakkerij en was volgens Omroep Zeeland zichtbaar aangedaan. Volgens een collega zijn alle medewerkers op tijd naar buiten gekomen.

Enorme klap

De eigenaren van de bakkerij zeggen op hun website diep geraakt te zijn door brand. "Dit is een enorme klap voor ons bedrijf en alle medewerkers die hier dagelijks met passie aan het werk zijn. Gelukkig zijn de gebouwen waarin onze bolusbakkerij en glutenvrije bakkerij zijn ondergebracht, gespaard gebleven. Dat geeft ons houvast om, ondanks de zware tegenslag, toch vooruit te kijken."

Voor zover bekend is er niemand gewond geraakt.

Een specialistisch team van de politie is bezig met onderzoek in een UWV-kantoor in Heerlen omdat er mogelijk een explosief in ligt. Een woordvoerder hoopt binnen een uur te weten wat er in het pand wordt aangetroffen.

In het centrum van Heerlen zijn panden rondom het UWV-kantoor ontruimd. Mensen die zich in een straal van 100 meter van het gebouw bevonden is verzocht het gebied te verlaten.

Het gebied rond de Geerstraat, Schakelweg, Parallelweg en Looierstraat is afgezet. Mensen worden opgevangen in het Parkstad Limburg Theater, meldt de politie.

Rond 17.30 uur hebben zo'n 100 mensen zich daar gemeld, schrijft de regionale omroep L1. Het Rode Kruis heeft ook 35 mensen opgevangen in het theater. Het treinverkeer van en naar Heerlen is stilgelegd, meldt de NS. Het station is ook geëvacueerd.

'Concrete dreiging'

Agenten zijn langs deuren in het gebied rond het kantoor gegaan. "We willen zeker zijn dat alle mensen het pand uit zijn", aldus een woordvoerder.

Burgemeester Wever zegt de situatie serieus te nemen. "De dreiging is in ieder geval zo concreet dat we hebben besloten dit hele gebied te evacueren. Het is geen simpel telefoontje dat we hebben gekregen, maar de dreiging is zo concreet dat we dit wel heel serieus moeten nemen", zegt hij tegen L1.

De politie kreeg rond 12.45 uur een melding van een mogelijk explosief in het pand. Het Team Explosieven Veiligheid is aanwezig voor het onderzoek. Daarbij zijn ook zogenoemde explosievenhonden ingezet. Ook gebruikt de politie drones.

Politie, brandweer en andere hulpverleners hebben een commandopost opgezet bij een overdekte speeltuin, op een paar honderd meter van het UWV, meldt de regionale omroep L1.

Een hulpkonvooi van activisten voor Gaza is vannacht voor de kust van Griekenland aangevallen door drones, zeggen de activisten. In internationale wateren ten zuidwesten van Kreta meldden meerdere boten van de zogenoemde Global Sumud Flotilla explosies, communicatieverstoring en objecten die uit de lucht op de schepen zijn gedropt.

Israël heeft geen commentaar gegeven, maar had eerder deze week aangekondigd dat de schepen niet worden toegelaten tot het kustgebied van Gaza. Het is daarom onwaarschijnlijk dat de vloot zijn eindbestemming zal bereiken.

Beelden die zijn vrijgegeven door de activisten:

De organisatie van de actie registreerde vannacht naar eigen zeggen ten minste dertien explosies rond meerdere boten. De activisten spreken van chemische sprays met een bijtende vloeistof, elektronische jamming en objecten die dek en masten beschadigden. Er zijn geen slachtoffers gemeld.

Sander de Koning, een Nederlandse deelnemer aan boord van de Paula 1, een Italiaans zeilschip, vertelt dat rond 01.00 uur 's nachts het radioverkeer tussen de schepen werd overgenomen. Plots klonk via de verbinding het nummer Take a Chance On Me van Abba.

"We worden psychologisch onder druk gezet, maar dit motiveert ons alleen maar meer om door te gaan", zegt hij.

"Vier zeilboten hebben schade opgelopen aan zeilen en mast. Ze hebben ook een motor dus misschien kunnen ze nog doorvaren als het veilig genoeg is", zegt De Koning. "We worden al enkele dagen gevolgd door hoogvliegende drones, en we horen constant het zoemende geluid van lager vliegende quadcopter-drones."

De Koning deelde ook een video waarop te zien zou zijn dat flash bangs (flitsgranaten) werden ingezet:

Israël zegt niets over de aanvallen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken noemde de vloot eerder "een Hamas-flotilla" en de minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben-Gvir wil de activisten aanwijzen als terroristen. Volgens Israëlische media kunnen ze worden vastgezet in speciale gevangenissen.

Nederlandse deelname

Het Nederlandse zeilschip Mohammad Bhar, met zes bemanningsleden, bevond zich nog niet in de buurt van de vloot. De 12-meter lange boot is maandag vertrokken vanaf het Griekse eiland Milos en zal zich naar verwachting morgenochtend bij de rest aansluiten voor de oostkust van Kreta. Aan boord zijn vijf Nederlanders en een Franse activiste.

Voor vertrek kregen de opvarenden training in de-escalatie. Mocht de Israëlische marine de boot enteren, dan is afgesproken alle voorwerpen die als wapen kunnen worden gezien zoals messen uit de kombuis, maar ook laptops en telefoons overboord te gooien. De bemanning zal zich vervolgens met lege handen zichtbaar op het achterdek opstellen.

Roos Ykema, oprichter van een stichting die zich inzet voor open grenzen (MiGreat), vaart mee op de Nederlandse boot en zegt dat ze zich bewust is van de risico's.

"Ik wilde echt iets doen in plaats van alleen maar te posten op Instagram of Israël boycotten", vertelt ze. "Mijn moeder is ongerust maar ook trots. Mensen hebben honger, dus brengen we voedsel. Voor mij als witte vrouw met een Nederlands paspoort is dat minder gevaarlijk dan voor Arabische mannen."

Ykema ziet de actie ook als een manier om Israël internationaal onder druk te zetten. "Zoals Rusland uit sporttoernooien en het Songfestival werd geweerd, zo zou dat ook met Israël moeten gebeuren", zegt ze.

Humanitaire missie

De vloot bestaat uit 51 schepen met meer dan 500 vrijwilligers uit tientallen landen, onder wie veertien uit Nederland. Onder de deelnemers is ook de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg. De organisatoren benadrukken dat het gaat om een vreedzame missie om voedsel en medische hulp naar Gaza te brengen en internationale aandacht te vragen voor de humanitaire crisis daar.

Israël zegt dat de blokkade van Gaza een legitieme veiligheidsmaatregel is om wapensmokkel te voorkomen. Eerdere pogingen om de blokkade te doorbreken zijn door de Israëlische marine tegengehouden. In 2010 gebeurde dat met grof geweld waarbij tien activisten werden gedood.

Onzekere uitkomst

Toch zijn de organisatoren vastbesloten om door te varen. "Dit is zeker niet de laatste flotilla, er komen er meer", aldus Ykema.

Vooralsnog blijft de spanning rond de schepen groot. Nieuwe aanvallen worden niet uitgesloten en de Israëlische marine volgt de bewegingen nauwlettend. Zonder verdere onderbrekingen zou de vloot over vier dagen de kust van Gaza kunnen bereiken, maar het is zeer onwaarschijnlijk dat het zover komt.

Blokkade van Gaza: al 17 jaar afgesloten van de buitenwereld

Sinds 2007 houdt Israël, gesteund door Egypte, een strikte land-, lucht- en zeeblokkade tegen de Gazastrook in stand. De maatregel werd ingevoerd nadat Hamas de verkiezingen had gewonnen in het gebied en er de macht had overgenomen. Israël zegt dat de blokkade noodzakelijk is om te voorkomen dat wapens en militair materieel Gaza binnen worden gesmokkeld.

Voor de ruim 2,2 miljoen inwoners van Gaza betekent de blokkade een ingrijpende beperking van het dagelijks leven. Personenverkeer, handel en visserij zijn vrijwel volledig afhankelijk van Israëlische toestemming. Alleen een beperkte stroom aan hulpgoederen en essentiële producten komt via gecontroleerde grensovergangen binnen.

Mensenrechtenorganisaties en de VN hebben herhaaldelijk gesteld dat de blokkade neerkomt op collectieve bestraffing, wat in strijd is met het internationaal recht.

Mensen met een LinkedIn-account die niet willen dat hun profiel wordt gebruikt om programma's met kunstmatige intelligentie te ontwikkelen, moeten die instelling uitschakelen. Die oproep doet de toezichthouder Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Volgens marktonderzoeker Newcom heeft LinkedIn in Nederland 5,7 miljoen gebruikers.

LinkedIn is van plan om vanaf 3 november onder meer namen, profielfoto's, berichten en reacties die mensen achterlaten te gebruiken om een programma te ontwikkelen dat bijvoorbeeld zelf teksten kan schrijven. Dit soort programma's werken op basis van kunstmatige intelligentie (afgekort tot AI, uit het Engelse artificial intelligence).

Toezichthouder AP wijst erop dat LinkedIn de instelling om dat te doen standaard heeft ingeschakeld. "Dat betekent dat de gegevens van alle LinkedIn-gebruikers automatisch zullen worden gebruikt voor de training van AI, tenzij de instelling actief wordt uitgezet."

Hoe werkt kunstmatige intelligentie?

LinkedIn werkt aan een AI-programma dat zelf teksten kan schrijven. "Een voorbeeld hiervan is de AI-gestuurde schrijfassistent van LinkedIn, waarmee u berichten kunt opstellen", schrijft het bedrijf daar zelf over.

Een AI-programma 'leert' aan de hand van heel veel voorbeelden. Door het computerprogramma steeds vaker te vertellen wat iets is, of wat het precies moet doen, kan het die taak steeds beter zelf uitvoeren. In het geval van LinkedIn zou het dus weten hoe een LinkedIn-bericht eruitziet, zodat het die zelf kan schrijven. Dit proces heet het 'trainen' van kunstmatige intelligentie.

De AP roept LinkedIn-gebruikers op om de instelling vóór 3 november uit te schakelen. "Zodra deze gegevens in de AI-systemen van LinkedIn zitten, zijn ze er niet zomaar meer uit te halen."

De toezichthouder zegt zich daar grote zorgen over te maken. "LinkedIn wil gegevens gebruiken die teruggaan tot 2003, terwijl mensen die informatie destijds hebben gedeeld zonder te voorzien dat ze voor AI-training zouden worden ingezet", zegt AP-vicevoorzitter Monique Verdier.

Facebook, Instagram en X

Eerder wees de Autoriteit Persoonsgegevens mensen met een Facebook- en Instagram-account erop dat de sociale media op eenzelfde manier berichten van gebruikers gaan gebruiken om AI-programma's te ontwikkelen. Meta, het bedrijf achter deze platforms, begon in mei met het 'trainen' op onder meer profielfoto's en berichten.

Mensen kunnen daar wel bezwaar tegen maken. Maar de AP zei ook dat het nog onzeker is of deze aanpak van 'ja, tenzij je nee zegt' volgens de wet mag. Omdat LinkedIn op dezelfde manier werkt, zegt de toezichthouder nu hetzelfde over LinkedIn.

Het toezicht hierop ligt in Ierland, omdat het Europese hoofdkantoor van de grote techbedrijven daar staat. De Ierse toezichthouder heeft tot nu toe alleen een onderzoek aangekondigd tegen X (voorheen Twitter). Het bedrijf begon met het trainen van zijn AI-programma voordat mensen de optie hadden om bezwaar te maken.

Hoe maak je bezwaar?

Als je niet wil dat LinkedIn jouw profiel en de berichten die je plaatst gebruikt om AI-programma's te ontwikkelen, kun je dat aangeven in de instellingen of via deze pagina. Zorg dat je ingelogd bent om je instellingen aan te passen.

LinkedIn zegt op de website dat privéberichten nooit worden gebruikt om AI-programma's te ontwikkelen. Daarnaast worden profielen niet gebruikt als LinkedIn vermoedt dat de persoon 18 jaar of jonger is, bijvoorbeeld als uit het profiel blijkt dat iemand op een middelbare school zit.

De verdachte van 15 die zondag in Capelle aan den IJssel werd doodgeschoten door de politie, had een omgebouwd gasalarmpistool bij zich. Dat meldt het Openbaar Ministerie. Een omgebouwd alarmpistool is een functionerend vuurwapen.

Het OM zegt dat afgelopen zondag een andere 15-jarige jongen door meerdere mensen van zijn fatbike werd beroofd. Daarbij kreeg hij een vuurwapen op zijn hoofd gericht. Ook werd hij geschopt en geslagen. De overvallers gingen er daarna vandoor.

Het OM meldt dat twee andere 15-jarigen die ook betrokken zouden zijn geweest bij de beroving 14 dagen langer vast blijven zitten. Het gaat om jongens uit Rotterdam en Gouda. Ze zijn vandaag voorgeleid. De jongen uit Rotterdam werd op dezelfde dag nog aangehouden. De jongen uit Gouda meldde zich die avond bij het politiebureau.

Een woordvoerder van de politie meldt dat ervan uit wordt gegaan dat er in totaal vier verdachten betrokken waren bij de beroving. De vierde wordt nog gezocht.

Weggerend

De doodgeschoten verdachte vluchtte na de beroving naar de McDonald's, negeerde waarschuwingen van de politie en werd vervolgens neergeschoten bij het terras van het fastfoodrestaurant. Hij overleed ter plekke. Het incident gebeurde 's middags. Op dat moment waren veel getuigen aanwezig, onder wie kinderen.

De politie heeft gemeld dat de verdachte meerdere keren was gewaarschuwd, maar niet luisterde en is weggerend. De rijksrecherche doet onderzoek, zoals gebruikelijk is bij wapengebruik door agenten waarbij gewonden of doden vallen.

De Britse politie heeft een man gearresteerd in het onderzoek naar de cyberaanval die leidde tot vertragingen en annuleringen op Europese luchthavens dit weekend. De Britse National Crime Agency (NCA) meldt dat de man een veertiger is en gisteren werd aangehouden. Hij is op borgtocht vrijgelaten.

Afgelopen vrijdagavond werd het Amerikaanse bedrijf Collins Aerospace aangevallen. Dat levert incheck- en bagageafhandelingssystemen aan luchtvaartmaatschappijen in heel Europa.

Volgens het Europese cyberveiligheidsagentschap Enisa ging het om een aanval met ransomware, ook wel bekend als gijzelsoftware. Criminelen versleutelen computers of bestanden en eisen vervolgens losgeld (ransom).

Lange wachtrijen

Duizenden reizigers op Europese vliegvelden, zoals in Brussel, Londen en Berlijn werden getroffen. De aanval leidde tot lange wachtrijen, vertragingen en annuleringen. Op de luchthaven van Brussel werden gisteren opnieuw tientallen vluchten geschrapt.

Ook op andere vliegvelden is de nasleep van de cyberaanval nog merkbaar. Zo meldt de luchthaven van Berlijn dat reizigers vandaag ook rekening moeten houden met vertragingen en annuleringen.

De politie heeft vijf mannen opgepakt in een onderzoek naar lachgashandel. Het gaat om een 27-jarige Eindhovenaar, een man (25) uit Veldhoven, een man (29) uit Boxtel en twee Helmonders van 25 en 26 jaar. De politie sluit meer aanhoudingen niet uit.

De politie heeft in het onderzoek beslag gelegd op bankrekeningen, contant geld, een auto en meerdere dure horloges. Verder zijn honderden lachgascilinders in beslag genomen. Die werden gevonden in een loods.

Lachgas is illegaal in Nederland sinds 1 januari 2023. Toch valt het gemakkelijk te bestellen via internet. De politie heeft in verband met het onderzoek de website tijger040.nl offline gehaald. Daar werd lachgas aangeboden. De site trok duizenden bezoekers uit Eindhoven en omgeving.

Het vervoeren van lachgas is gevaarlijk. Zo kunnen de cilinders ontploffen bij hitte, brand of bij een ongeluk. Daarnaast is het gebruik van lachgas schadelijk voor de gezondheid en kan het leiden tot zuurstoftekort in de hersenen, zenuwschade, verlamming en psychische klachten.

In Nijmegen is een begraafplaats ontdekt uit de vroege middeleeuwen, ofwel de Merovingische tijd (450 - 725 na Christus). Het gaat om zeker 130 graven met giften erin, zoals gouden munten, sieraden en wapens.

De graven werden ontdekt tijdens werkzaamheden. Op de vindplek lagen voorheen sportvelden en worden nu huizen gebouwd voor het nieuwe stadsdeel Winkelsteeg. "De mensen die bij SV Hatert gevoetbald hebben, hebben altijd op historische grond gespeeld", zegt archeoloog Joep Hendriks tegen Omroep Gelderland.

Op het grafveld lagen volgens de onderzoekers mannen, vrouwen en kinderen begraven. De menselijke resten zijn volledig vergaan, maar in de grond zaten veel objecten.

"Vrouwen werden vaak begraven met sieraden, zoals kettingen van barnsteen of glazen kralen en broches van goud", legt Hendriks uit. "Mannen kregen wapens zoals zwaarden, dolken en schilden mee."

Een van de voorwerpen uit de graven:

Volgens Hendriks is de vondst bijzonder. "We wisten al dat de regio rond Nijmegen niet verlaten was na de val van het Romeinse rijk. Deze opgravingen bevestigen dat er een bloeiende gemeenschap bestond in deze tijd."

Een deel van de objecten is te zien in de hal van het stadhuis van Nijmegen. De archeologen onderzoeken de overige schatten de komende tijd met röntgenapparatuur.

De nieuwe demissionaire minister van Justitie Van Oosten heeft een advies van de NCTV over de rellen zaterdag in Den Haag naast zich neergelegd. Dat meldt de krant NRC, die citeert uit het advies.

De NCTV, de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, drong er dinsdag bij de VVD-minister op aan de rellen expliciet rechts-extremistisch te noemen omdat er "leden van rechts-extremistische groeperingen" bij de anti-asieldemonstratie aanwezig waren.

Van Oosten deed dat gistermiddag in de Tweede Kamer in eerste instantie niet. Hij zei dat het oordeel daarover moest worden overgelaten aan de politie, het Openbaar Ministerie en uiteindelijk de rechter.

Gisteravond kwam hij na veel kritiek toch met stelligere uitspraken. Hij gebruikte nu wel de woorden "extreemrechtse relschoppers". En over de personen die zaterdag de Hitlergroet brachten en leuzen over Joden en asielzoekers riepen zei hij: "Dat vind ik nazistisch, dat vind ik antisemitisch en dus verwerpelijk en afschuwelijk."

Invloed op strafzaken

Gevraagd waarom hij het advies niet meteen heeft opgevolgd zegt hij: "Ik vreesde dat uitspraken van mijzelf effect zouden kunnen hebben in de strafoplegging van de rechter en dat wil je niet. Ik wil dat deze mensen maximaal gestraft worden."

Als minister een oordeel vellen over demonstranten in het algemeen kan invloed hebben op individuele strafzaken, zegt Van Oosten. Negatieve publiciteit over een dader kan resulteren in een lagere straf omdat de rechter een publieke veroordeling als een soort straf mee kan wegen.

Terugkijkend zegt hij dat hij zich 's middags te star heeft uitgedrukt. "Ik heb de verkeerde balans gemaakt. Daarom heb ik het 's avonds verduidelijkt." Hij zegt dat hij in zijn eerste week als minister veel te leren heeft.

Geen twijfel over gedachtegoed

Voor de NCTV was er in het advies geen twijfel over het gedachtegoed en de motieven van bepaalde deelnemers aan de gewelddadigheden. De oranje-wit-blauwe prinsenvlag, leuzen als "buiten met buitenlanders" en het dragen van maskers en zwarte kleding waren volgens de NCTV intimiderend en bewust rechts-extremistisch bedoeld.

Deze feiten als verantwoordelijk minister niet benoemen zou dit soort gedrag een 'normaal' karakter geven, zo luidde de inschatting van de NCTV. Aanhangers van dit extreme gedachtegoed zouden zich daardoor gesteund kunnen voelen, met alle gevolgen voor de democratische rechtsorde en de nationale veiligheid van dien.

Het vernielen van het partijkantoor van D66 kan worden opgevat als een poging van het "tot zwijgen brengen van (ideologische) tegenstanders", vindt de NCTV.

Niet verwacht

Vandaag debatteert de Haagse gemeenteraad met burgemeester Van Zanen over de uit de hand gelopen demonstratie. Van Zanen zegt dat de autoriteiten in Den Haag niet hadden verwacht dat de demonstratie zo uit de hand zou lopen, al was bekend welke groepen er zouden komen.

Morgen is er een debat in de Tweede Kamer. De Kamer wil inzage in het complete advies van de NCTV aan het kabinet.

Nederland verkoopt een deel van de aandelen van netbeheerder Tennet aan ABP, het grootste Nederlandse pensioenfonds. ABP neemt samen met de Noorse en Singaporese staatsfondsen bijna de helft van het Duitse deel van Tennet over. Dat heeft demissionair minister Heinen van Financiën bekendgemaakt aan de Tweede Kamer.

Met de overeenkomst komt een einde aan de jarenlange discussie over de positie van Tennet Duitsland. Er zijn miljarden aan investeringen in het Duitse elektriciteitsnet nodig, zowel op land als op zee. Het Nederlandse ministerie van Financiën is eigenaar van Tennet en voelde er weinig voor om die miljarden te blijven voorschieten.

Tennet ziet tegelijkertijd grote voordelen in de samenwerking met de Duitse netbeheerder. Vooral als het gaat om de aanleg van de infrastructuur op de Noordzee voor grote windparken.

9,5 miljard euro

Het Nederlandse ABP, het Noorse NBIM en het Singaporese GIC leggen 9,5 miljard euro neer voor het belang in Tennet Duitsland. Daarmee zijn volgens alle betrokkenen de financieringsproblemen voor Tennet Duitsland opgelost. Naast de infrastructuur op zee zijn er in Duitsland miljarden gemoeid met de aanleg van een gelijkstroomverbinding tussen het noorden en het zuiden van Duitsland.

Eerder was er nog sprake van een overname van Tennet Duitsland door de Duitse staat. Die zag daar uiteindelijk van af vanwege financiële problemen bij de Duitse overheid. Met de deelname van de particuliere investeerders zijn volgens minister Heinen ook de risico's voor de Nederlandse staat en daarmee de Nederlandse belastingbetaler weg.

Er staat nog wel 7,3 miljard euro op de Rijksbegroting die gereserveerd is voor Tennet Duitsland, maar de minister gaat ervan uit dat dat geld niet gebruikt hoeft te worden. De deelname van de Nederlandse, Noorse en Singaporese investeerders kan pas officieel worden bekrachtigd na goedkeuring van de Duitse toezichthouder. Naar verwachting is dat begin volgend jaar geregeld.

Voorlopig geen dividend

De investeerders hoeven tot 2030 niet te rekenen op dividend. Daarna is de verwachting dat dit wel mogelijk is.

De Duitse overheid heeft aangegeven toch interesse te hebben in een minderheidsbelang. Daarover beginnen binnenkort de onderhandelingen.

De Deense premier Mette Frederiksen is in de Groenlandse hoofdstad Nuuk om officieel excuses aan te bieden voor het "spiraaltjesschandaal". Decennialang werd bij Groenlandse meisjes en vrouwen een spiraaltje geplaatst, bij velen zonder toestemming of buiten hun weten om. De Deense regering wilde met deze vorm van anticonceptie de bevolkingsgroei remmen.

De Groenlandse Henriette Berthelsen was 13 jaar toen er op haar kostschool in Nuuk een briefje werd opgehangen. Groenlandse meisjes moesten naar het ziekenhuis voor een spiraaltje. "Ik had geen idee wat het betekende, we waren niet seksueel actief."

Groenlandse kinderen op de kostschool waren gescheiden van Deense kinderen. "Een apartheidssysteem, vergelijkbaar met Zuid-Afrika", zegt Berthelsen. In de wachtkamer werden zij en haar klasgenoten één voor één opgeroepen om naar binnen te gaan in een kamer met arts. En stuk voor stuk kwamen ze huilend en gebroken naar buiten, herinnert ze zich.

Het plaatsen van de spiraaltje bij Berthelsen was zo traumatisch dat ze delen heeft verdrongen. Wat haar bijblijft is de helse, allesoverheersende pijn en het gevoel dat ze werd verkracht, zonder dat iemand haar te hulp kwam. "Mijn ouders wisten er niets van en ik heb het ze nooit durven vertellen."

Complicaties

De nu 67-jarige vrouw, verpleegkundige en therapeut, vertelt dat de spiraaltjes die toen werden gebruikt veel groter waren dan tegenwoordig. En bovendien waren ze gemaakt voor volwassen vrouwen: "Het spiraaltje was veel te groot voor m'n baarmoeder."

Veel meisjes kregen complicaties, ook Henriette. Ze stootte het spiraaltje maar liefst negen keer uit. "En er was geen discussie over de vraag of het een goed idee was om het stuk gereedschap telkens maar weer opnieuw te plaatsen. De Deense 'landarts' had immers gezegd dat Groenlandse vrouwen niet met de pil konden omgaan."

"Niemand van school legde iets uit of kwam ons troosten en ouders woonden allemaal ver weg. Sommige kinderen pleegden zelfs zelfmoord. Daar werd verder niet met ons over gesproken."

Verzorgingsstaat

De spiraaltjescampagne werd door de Denen eind jaren 60 op Groenland in gang gezet. Groenland ging in 1953 van een kolonie naar een gemeente. Dat betekende dat Groenlanders recht hadden op alle voorzieningen van de verzorgingsstaat.

Een grootscheeps moderniseringsproces werd door de Denen in gang gezet, waarbij bewoners in ver gelegen gebieden werden gedwongen om van het ene op het andere moment huis en haard te verlaten en naar door Denen aangewezen plekken te verhuizen. Flats, scholen en ziekenhuizen werden uit de grond gestampt.

Het moderniseringsproces leidde ertoe dat de baby- en kindersterfte drastisch afnam en de Groenlandse bevolking groeide. Het was in die tijd de sterkste bevolkingsgroei ter wereld. De Denen zagen die groei met lede ogen aan: het leidde volgens hen tot grote sociale problemen, waarbij de kosten van de verzorgingsstaat de pan uit zouden rijzen.

Ongewenst kinderloos

En dus zette het Deense ministerie van Gezondheid de "spiraaltjescampagne" in gang. Deze campagne piekte in de jaren 60 en 70; bij 4500 meisjes en vrouwen werd gedwongen een spiraaltje geplaatst, ofwel bij de helft van alle vrouwen in Groenland. Bij een deel van de vrouwen gebeurde dat zelfs "stiekem": ze kwamen voor een abortus of een operatie in het ziekenhuis en kregen ongevraagd een spiraaltje ingezet. Het had grote gevolgen voor de vrouwen en voor heel Groenland: een deel van de vrouwen bleef ongewenst kinderloos en de bevolkingsgroei nam sterk af.

Ook in de jaren 80 en 90 werd deze praktijk voortgezet; zelfs na 1992, toen Groenland officieel het zorgbeleid van Denemarken overnam, zijn er gedwongen spiralen geplaatst. Het is de reden dat ook de Groenlandse premier Jens Frederik Nielsen vandaag naast de Deense premier staat om verontschuldigingen aan te bieden.

Berthelsen durfde haar verhaal met niemand te delen en bleef net als veel andere vrouwen achter met een gevoel van schaamte en verdriet. Pas in 2022 begonnen de eerste Groenlandse vrouwen hun verhaal te doen en bracht de Deense omroep DR het schandaal naar buiten.

Aanvankelijk wilde de Deense regering er niets mee doen. Maar de druk werd steeds groter, geholpen door het feit dat de Amerikaanse president Trump Groenland wil inlijven en de Groenlandse woede op de Denen wil uitbuiten.

Uiteindelijk stelde Denemarken een onafhankelijk onderzoek in. Ook hebben 143 Groenlandse vrouwen, onder wie Berthelsen, de Deense staat aangeklaagd. Zij eisen elk 40.000 euro als schadevergoeding.

Maar voor Berthelsen is het belangrijkste dat er aandacht komt voor de vele zwarte hoofdstukken uit de geschiedenis met Denemarken. Er moet aandacht komen voor het institutionele racisme waar de Groenlanders nog steeds mee te maken hebben.

"Sorry zeggen is niet voldoende. We moeten in kaart brengen wat er gebeurd is en wat voor problemen er nog steeds zijn, om dit af te kunnen sluiten en vooruit te kunnen kijken."

26 organisaties starten vandaag een campagne waarin zij pleiten voor politiek in duidelijke taal, in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen. In video's zijn portretten van mensen met een licht verstandelijke beperking te zien. Het doel is toegankelijkere politiek voor deze groep mensen.

Het digitale zorgplatform Mo-online.nl is initiatiefnemer van de campagne. Een woordvoerder legt uit dat je veel moeilijke woorden tegenkomt in de politieke campagnestrijd. "Daar is het juist essentieel om begrijpelijke taal over te brengen", zegt hij.

Roderick ten Voorde uit Dordrecht heeft een licht verstandelijke beperking en is het gezicht van de campagne. Hij heeft ook een voice-over ingesproken voor een filmpje. "In mijn opvoeding heb ik geleerd dat stemmen heel belangrijk is. Ik moest altijd gaan stemmen van mijn ouders. Heel logisch, want het is een belangrijk recht dat je hebt", zegt hij.

Abracadabra

Ten Voorde is geboren met zuurstoftekort. Zijn kortetermijngeheugen werkt minder goed, waardoor hij informatie vaak meerdere keren moet horen.

Voor Ten Voorde is de taal niet begrijpelijk genoeg. Ook de reguliere stemwijzers zijn volgens hem heel verwarrend. "Voor ons is het allemaal abracadabra. Het is niet duidelijk. En als je daar zo'n groot aantal mensen mee misloopt, is dat zonde. Voor die mensen, maar ook voor de partij."

De woordvoerder legt uit dat zelfs begrippen als 'democratie' lastig kunnen zijn. "Ook dat moet je dan uitleggen."

Drie miljoen laaggeletterden

De campagne is in eerste instantie bedoeld voor mensen met een licht verstandelijke beperking. Maar de groep die moeite heeft met de Nederlandse taal is nog groter: zo'n drie miljoen mensen in Nederland zijn laaggeletterd.

"Maak de partijprogramma's duidelijk, en spreek duidelijk in begrijpelijke taal. Gebruik zo min mogelijk moeilijke woorden zodat iedereen begrijpt wat je zegt. Zo kan ook iedereen gaan stemmen", adviseert Ten Voorde.

Bij de vorige landelijke verkiezingen, in 2023, waren er ook initiatieven voor begrijpelijkere politiek. Zo was er de verkiezingstelefoon, die gebeld kon worden voor politieke uitleg. Deze verkiezingstelefoon wordt opnieuw ingezet tussen 22 oktober en 29 oktober.

Ook was er destijds een website met punten uit partijprogramma's, opgeschreven in makkelijkere taal. Het is niet bekend of zo'n website er ook dit jaar komt.

Organisaties aangesloten bij de campagne

De campagne is een initiatief van Mo-online.nl en wordt ondersteund door 26 organisaties.

De aangesloten organisaties zijn ASVZ, Boba, Cello Zorg, Cordaan, De Wilg, Dichterbij, Esdegé Reigersdaal, Gemiva, IederIn, Kennisplein gehandicaptenzorg, Taal voor Allemaal van Koraal, LFB, MEE NL, Oro, Philadelphia Zorg, Pluryn, ProDemos, Prokkel, Reinaerde, 's Heeren Loo, Special Media Awards, Steffie, Studio Bonk, Triade Vitree, VGN en Vilans.

In het centrum van de Thaise hoofdstad Bangkok is voor een ziekenhuis een groot zinkgat ontstaan. Duizenden mensen zijn uit voorzorg geëvacueerd, onder wie veel patiënten. Er is niemand gewond geraakt.

Het zinkgat, met een grootte van 30 bij 30 meter en 50 meter diep, ontstond vanochtend rond 07.00 uur lokale tijd. Op beelden is te zien dat twee elektriciteitsmasten naar beneden vallen als nog meer delen van de weg afbreken. Automobilisten rijden naar achteren en mensen lopen weg bij het gat.

Metrostation in aanbouw

Het gat zou zijn ontstaan door een lek in een tunnel tijdens de aanleg van een metrostation. De krant Bangkok Post meldt op basis van premier Charnvirakul dat herstelwerkzaamheden aan de tunnel en weg zeker een jaar duren. Vanwege het zinkgat is de polikliniek van het ziekenhuis enkele dagen gesloten.

Hulpdiensten hebben een pick-uptruck verwijderd die dicht bij het zinkgat stond. Volgens The Nation kon de bestuurder van de auto op tijd wegkomen:

De autoriteiten in Den Haag hadden niet verwacht dat de demonstratie tegen immigratie van afgelopen zaterdag op het Malieveld zo uit de hand zou lopen. Dat schrijft burgemeester Van Zanen in een feitenrelaas over de rellen. Een commissie van de gemeenteraad debatteert vanmiddag over de kwestie.

Volgens de burgemeester waren er wel "zachte signalen" dat "groepjes met kwade bedoelingen" naar Den Haag wilden komen, bijvoorbeeld om de demonstratie tegen immigratie te verstoren. De Haagse driehoek (burgemeester, politie en Openbaar Ministerie) kwam meerdere keren bij elkaar om scenario's te bespreken.

Zo werd rekening gehouden met een tegendemonstratie of -actie, en met de mogelijkheid dat een groep richting de binnenstad zou trekken. Ook was de driehoek bedacht op een gewelddadige confrontatie. Daarom zette de politie vier pelotons van de mobiele eenheid in, waterkanonnen, politiepaarden en -honden.

Maar "de beschikbare informatie leidde niet tot de verwachting dat zich een situatie zou voordoen waarin sprake was van de massaliteit en de extreme mate van het geweld zoals die heeft plaatsgevonden", schrijft Van Zanen.

Defendgroepen

Het feitenrelaas bevat ook een tijdlijn van de gebeurtenissen van zaterdag. In de loop van de ochtend kwamen de eerste demonstranten aan in Den Haag. Zij verzamelden zich op verschillende plekken in de stad. Rond het Malieveld werden stokken en staven in beslag genomen. "Politie ziet de (vermoedelijke) defendgroepen en supportersgroepen", schrijft Van Zanen. Defendgroepen bestaan uit mensen die het geweldsmonopolie van de staat niet erkennen en de overheid willen uitdagen.

De verschillende groepen werden aangesproken en verwezen naar het Malieveld. De omvang van de demonstranten en het aantal groepen namen toe. Rond 12.30 uur verzamelde een grote groep zich aan de rand van het Malieveld. "Deze groep is niet aanspreekbaar voor de politie. De personen dragen zwarte kleding en veelal gezichtsbedekking." De sfeer werd grimmig en meer dan duizend mensen liepen de A12 op. Daarna trokken honderden mensen het centrum van Den Haag in.

De ongeregelheden en de daarmee gepaard gaande agressie waren ongekend, ongehoord en Nederland onwaardig, aldus Van Zanen. Op de dag zelf werden 37 mensen aangehouden. De politierechter heeft de eerste personen al veroordeeld.

Bij het geweld zijn vier agenten en zeven journalisten lichtgewond geraakt. Ook werden twee politieauto's in brand gestoken en vernielingen aangericht. Ook werd een serveerster getaserd toen zij bemiddelde tussen een klant en een relschopper.

De Haagse gemeenteraad bespreekt de ongeregeldheden vanmiddag. Dan komen ook onderwerpen aan bod als de beveiliging van de Israëlische ambassade in Den Haag, autodiefstallen, straatintimidatie, radicalisering en het optreden van agenten bij demonstraties. De Tweede Kamer debatteert morgen over de rellen van afgelopen weekend.