NOS Nieuws - Algemeen

Autogigant BMW roept in Nederland bijna 14.000 auto's terug vanwege problemen met de startmotor. Het gaat om voertuigen die zijn gebouwd tussen september 2015 en september 2021.

Een woordvoerder heeft tegen persbureau ANP gezegd dat er water in de startmotor kan komen, waardoor de wagen soms niet start. In het ergste geval kan in de auto brand ontstaan door oververhitting of kortsluiting. Eigenaren wordt geadviseerd om hun auto buiten te parkeren tot het onderdeel is vervangen.

Ook buiten Nederland worden auto's teruggeroepen. Wereldwijd gaat het om 1,2 miljoen auto's. In Duitsland zijn het er 136.500 en in de Verenigde Staten bijna 195.000.

Eigenaren van de auto's krijgen bericht van hun dealer. Mochten klanten op die manier niet bereikt kunnen worden, dan stuurt BMW een melding via een paneel in de auto.

Alle nitazenen, synthetische drugs die op opium lijken, worden verboden. Het kabinet wil de stoffen onder de Opiumwet laten vallen. Dat betekent dat het bezit, het vervoer en de fabricage van deze stof strafbaar wordt.

"De meeste Nederlanders weten niet wat het is en dat is maar goed ook", zegt staatssecretaris Tielen van Volksgezondheid. "Deze synthetische drugs zijn duizend keer sterker dan morfine. Dat maakt ze moeilijk te reguleren waardoor je snel in een overdosis kunt komen."

In Nederland is zeker één persoon door nitazeen overleden. De stof zat in een online gekochte nep-oxycodonpil. Een jaar geleden vond de politie in Nederland voor het eerst een grote hoeveelheid pillen met nitazeen, bij een postsorteerbedrijf bij Delft. Op de pillen stond oxycodon, maar het bleek het veel sterkere nitazeen te zijn.

Zestig jaar geleden

De synthetische drugs zijn ooit uitgevonden met de bedoeling om een pijnstiller te maken. Tielen: "Dat was vijftig, zestig jaar geleden. Toen zijn ze na onderzoek gestopt, omdat het te gevaarlijk bleek te zijn."

De wet wordt zo aangepast dat de hele chemische groep op de verboden drugslijst in de Opiumwet komt. Volgens Tielen is het daardoor niet mogelijk dat chemici varianten uitvinden die niet onder de wet vallen.

De opsporingsdienst van de belastingdienst, de FIOD, heeft vier mannen aangehouden in een groot onderzoek naar fraude, drie van hen werkten in de autobranche. De FIOD nam ook 44 auto's in beslag.

De vier mannen worden verdacht van fraude met de belasting van personenauto's en motorrijwielen (bpm). Naar verwachting is voor vele miljoenen euro's te weinig aan aanschafbelasting geheven.

De mannen van 20, 32, 35 en 45 jaar uit Utrecht, Kampen en Lelystad zouden gebruik hebben gemaakt van onjuiste taxatierapporten. Volgens de FIOD gaat het vermoedelijk om tientallen, mogelijk honderden aangiften met taxatierapporten die niet klopten.

Te weinig omzetbelasting

Ook sjoemelden twee van hen met de omzetbelasting. Daardoor betaalden zij vermoedelijk tussen de twee en drie miljoen euro aan omzetbelasting te weinig.

De opsporingsdienst legde ook beslag op fysieke en digitale administratie, mobiele telefoons, computers, contant geld, bankrekeningen, een bitcoin en twintig dure horloges. Ook werden woningen en bedrijfspanden doorzocht.

Mogelijk volgen er meer aanhoudingen.

De Britse premier stelt een digitale ID verplicht voor alle werkenden in het land. Volgens hem zal dit helpen om illegale migratie en de zwarte economie tegen te gaan.

Britten zijn lang tegen een 'papers please'-samenleving geweest: een samenleving waarin de politie je op straat kan stoppen en om je identificatie kan vragen. Het werd gezien als een inbreuk op de persoonlijke vrijheid en op het vertrouwen dat de staat in zijn burgers zou moeten hebben.

Vele eerdere pogingen om een ID-kaart te verplichten, onder andere van Tony Blair ruim twintig jaar geleden, ketsten af in het parlement. Het leidde destijds tot fel verzet van burgerrechtenorganisaties en politieke partijen.

Illegale immigratie

Maar volgens Starmer is het land die discussie inmiddels voorbij. "We dragen inmiddels veel meer op zak wat ons kan identificeren dan twintig jaar geleden", vindt hij. En dus is het psychologisch niet meer zo'n verschil, meent de premier.

Zijn digitale ID-plan is er vooral op gericht vast te stellen of mensen het recht hebben om te werken en wonen in het VK. Daarmee hoopt de premier illegale immigratie terug te dringen. Veel asielzoekers en migranten steken vanuit Europa Het Kanaal over, in de veronderstelling dat ze in het VK gemakkelijker werk kunnen vinden.

Nederland

Ook in Nederland lag een identificatieplicht lange tijd gevoelig, vooral door de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de Duitse bezetting werd een persoonsbewijs ingevoerd dat door de Duitsers werd gebruikt om mensen te kunnen aanhouden en deporteren, vooral Joden. De algemene identificatieplicht werd in Nederland nog lang na de oorlog geassocieerd met de bezetting, maar in 2005 alsnog ingevoerd.

Het Britse digitale ID wordt verplicht voor werkenden maar niet voor bijvoorbeeld gepensioneerden. Volgens de Britse regering zullen mensen niet zomaar gevraagd worden het te laten zien, behalve wanneer je moet bewijzen dat je het recht hebt om in het VK te werken. Ministers zullen het systeem bovendien presenteren als een handige manier om toegang te krijgen tot allerlei overheidsdiensten.

Oppositiepartijen hebben kritiek op de plannen. Richard Tice van de radicaal-rechtse partij Reform stelde dat de maatregel de stroom van illegale boten over Het Kanaal niet zal stoppen en dat er bovendien al een vorm van identificatie bestaat: het paspoort.

Kemi Badenoch van de Conservatieven vindt dat er eerst een nationaal debat moet plaatsvinden voordat invoering mogelijk is. Ook bestaan er zorgen over de bescherming van persoonsgegevens bij digitale ID's. Wanneer de regering het systeem precies wil invoeren, is vooralsnog onbekend.

De schade aan het Binnenhof na de anti-asielrellen van afgelopen zaterdag wordt geschat op 55.000 euro. Dat meldt het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.

Bij het Tweede Kamergebouw zijn meerdere monumentale ramen ingegooid. Ook is de toegangspoort zodanig beschadigd dat deze vervangen moet worden. Een tijdelijke afzetting van dat hek kostte ook geld.

Een groep demonstranten forceerde zaterdag het toegangshek van de bouwplaats van het Binnenhof. Ze forceerden het hekwerk, beschadigden de bouwschutting en gooiden ruiten in.

Of de schade verhaald kan worden is nog niet duidelijk. De Universiteit van Amsterdam (UvA) is dat bijvoorbeeld nog niet gelukt omdat niet achterhaald kon worden wie de daders waren. Daar werd bij pro-Palestijnse demonstraties voor ruim 4 miljoen euro aan schade veroorzaakt.

Het Binnenhof is de komende jaren, mogelijk tot 2030, een bouwplaats vanwege de renovatie. De Tweede en Eerste Kamerleden zitten in andere gebouwen, elders in Den Haag. De renovatie gaat zeker 2 miljard euro kosten.

Vijf opvanglocaties voor asielzoekers doen morgen om veiligheidsredenen niet mee aan de jaarlijkse open dag. Het gaat in ieder geval om het asielzoekerscentrum in Hoofddorp en twee azc's in Amsterdam. De andere twee locaties worden niet bekendgemaakt, volgens het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) "om onrust te voorkomen".

Op 175 plekken gaat de open dag wel door. Op verschillende locaties zijn op advies van de politie extra veiligheidsmaatregelen getroffen. Details daarover worden niet bekendgemaakt.

Bij meerdere azc's was het de afgelopen week onrustig, nadat afgelopen weekend in Den Haag een grote anti-immigratiebetoging was uitgedraaid op rechtsextremistisch geweld.

Koranverbranding

Afgelopen woensdagavond ontstonden er bij een asielzoekerscentrum in Hoofddorp ongeregeldheden na een koranverbranding. Er waren voor- en tegenstanders op de been, maar ook relschoppende jongeren.

Zij gooiden met vuurwerk en stenen naar demonstranten, het azc en de politie. Vervolgens trokken ze naar een winkelcentrum in Hoofddorp, waar ze volgens burgemeester Marianne Schuurman vernielingen aanrichtten en een winkel plunderden. Zeven mensen werden aangehouden. Schuurman pleitte daarop voor "een gerichte aanpak van deze raddraaiers". Daarover zou de burgemeester met het Openbaar Ministerie in gesprek gaan.

Beelden van voor en na de koranverbranding, toen tegendemonstranten de confrontatie met de politie zochten:

Ook op andere plekken in het land liepen protesten tegen de komst van azc's uit de hand. Gisteravond greep de politie nog in bij een demonstratie voor het gemeentehuis in Doetinchem tegen de komst van een asielzoekerscentrum. Volgens Omroep West was de ME gisteren ook aanwezig in Nieuwerkerk aan den IJssel bij een "grimmige" demonstratie tegen de komst van een opvanglocatie net buiten die Zuid-Hollandse plaats.

In Uithoorn hield de politie een groep agressieve demonstranten tegen en in Amersfoort werden de plannen voor twee opvanglocaties op de lange baan geschoven na "tumultueuze informatieavonden".

Ook twee Amsterdamse opvanglocaties, aan de Kabelweg en op een opvangschip aan het Westerhoofd, doen niet meer mee aan de open dag. Bij deze twee COA-locaties is het de afgelopen dagen niet onrustig geweest.

Meeste azc's open

De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) waarschuwde deze week dat de asielproblematiek "uit de klauwen loopt". Als voorbeeld noemde VNG-voorzitter Sharon Dijksma raadsvergaderingen over asielopvang die worden verstoord en bestuurders die worden geïntimideerd.

Op de open dagen nodigt het COA omwonenden uit om kennis te laten maken met de bewoners en medewerkers van opvanglocaties. "Zo laten we zien dat onze bewoners ook buren zijn met wie je samen een gemeenschap vormt."

Onduidelijk is of er voor morgen op nog meer plekken open dagen worden geschrapt. De woordvoerder van het COA wil benadrukken dat "de overgrote meerderheid" van de open dagen "gewoon doorgaat". "Ook de ontwikkeling van azc's verloopt op veel plaatsen in het land rustig en overwegend in harmonie."

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft een waarschuwing gegeven over Opslagplan, een verkoper van thuisbatterijen. Volgens de autoriteit bedient de verkoper zich van malafide praktijken bij de telefonische verkoop.

De ACM heeft de afgelopen maanden meer dan 250 meldingen gekregen over Opslagplan. Het bedrijf vraagt mensen tijdens het verkoopgesprek een digitale handtekening te zetten, zogenaamd voor een vrijblijvende offerte, of voor een afspraak voor een adviesgesprek bij hen thuis.

Pas na het verkoopgesprek werd het de gedupeerden duidelijk dat ze een koopovereenkomst hadden getekend voor een thuisbatterij van 15.000 tot 20.000 euro. Als consumenten van de koop af willen zien moeten ze volgens het bedrijf duizenden euro's 'annuleringsvergoeding' betalen omdat er sprake zou zijn van een "aanbod op maat".

Gratis annuleren

Dat kan het bedrijf echter helemaal niet vragen, laat de ACM weten. Consumenten kunnen bij telefonische verkoop binnen veertien dagen gratis en zonder reden van een contract af.

Als consumenten tijdens het verkoopgesprek niet goed gewezen zijn op deze wettelijke bedenktijd is de bedenktijd zelfs een jaar. Los daarvan kunnen klanten die tijdens het verkoopgesprek zijn misleid hun contract laten vernietigen.

Er geldt wel een uitzondering voor 'maatwerkproducten' die speciaal voor een klant op maat worden gemaakt, maar thuisbatterijen vallen daar niet onder, omdat ze in bulk worden geproduceerd.

Niet bereikbaar

Opslagplan staat volgens de waakhond niet ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. De website en het telefoonnummer van het bedrijf zijn niet (meer) bereikbaar.

Opslagplan is niet de enige verkoper die dit soort praktijken toepast. De ACM heeft al meerdere keren gewaarschuwd voor malafide verkoop van thuisbatterijen en doet onderzoek naar verschillende bedrijven die zich daarmee bezighouden. Vanwege de vele meldingen over Opslagplan komt de waakhond nu met een specifieke waarschuwing tegen die verkoper.

De ACM adviseert mensen die ongevraagd door een thuisbatterijverkoper worden gebeld om het gesprek te beëindigen en op te hangen. "Zo'n ingewikkelde aankoopbeslissing moet je niet nemen tijdens een ongevraagd telefoontje", aldus de autoriteit.

De ACM zegt door te gaan met het onderzoek doen naar telefonische verkoop van thuisbatterijen en roept consumenten op problemen te melden bij ACM ConsuWijzer.

Een lid van de Noord-Ierse rapgroep Kneecap wordt door de rechtbank in Londen niet verder vervolgd voor het overtreden van de Britse terreurwetten. De rechter zei in een zitting vandaag dat de aanklacht tegen de man te laat is ingediend waardoor de rechtbank de zaak niet kan en mag behandelen.

De 27-jarige Liam Óg Ó hAnnaidh, bekend onder de artiestennaam Mo Chara, had in november vorig jaar tijdens een optreden in Londen een Hezbollah-vlag laten zien op het podium. Daar werd hij in mei voor aangeklaagd door de Britse justitie, na de termijn waarbinnen de aanklacht moet zijn ingediend.

In het Verenigd Koninkrijk staat de Libanese beweging op de lijst van verboden terroristische organisaties. Het tonen van een vlag zou een overtreding van de wet betekenen. Daarin staat dat het verboden is een artikel te tonen op een manier die doet vermoeden dat iemand de organisatie steunt.

Kneecap noemde de aanklacht een politieke vervolging. Volgens de rapper zou een fan de vlag op het podium hebben gegooid en is het proces vooral bedoeld om de muzikanten de mond te snoeren.

Vorige maand was er een hoorzitting. Daarbij draaide het al om de vraag of het proces gegrond was en of het doorgang kon vinden. De rechter oordeelt nu dus van niet.

Kneecap kwam de afgelopen tijd in het nieuws door hun felle pro-Palestina protesten. Bij de optredens vragen ze voortdurend de aandacht voor de situatie in Gaza en het geweld dat Israël gebruikt tegen de Palestijnse bevolking.

Het protest leidde in verschillende landen tot ophef. Zo mogen de artiesten drie jaar lang Hongarije niet in en de zaakwaarnemer in de VS verbrak alle banden nadat bij een optreden anti-Israëlische teksten werden geprojecteerd.

Verenigd Koninkrijk correspondent Fleur Launspach:

"Net als bij de hoorzitting vorige maand werd de rapgroep gesteund met een entour­age van fans en activisten. Waar de band optreedt wordt ook met Palestijnse vlaggen en anti-genocidebordjes gezwaaid. Kneecap engageert zich sterk voor Palestina, wat heeft geleid tot een grote fanbase, maar ook tot verschillende juridische en politieke problemen.

Naast de zaak moesten de rappers onder meer hun Amerikaanse tour afzeggen en is hun toegang tot Canada geweigerd. In Engeland kregen ze kritiek van de Britse premier na hun optreden op Glastonbury, waar het publiek "Free Palestine" liet meeroepen.

Het Ierse Kneecap staat bekend om activistische teksten en politiek geladen thema's. Het trio is uitgesproken pro-Palestina: ze betuigen geregeld solidariteit met Palestijnen en uiten kritiek op het Israëlische leger in Gaza. Hun muziek legt vaak de nadruk op kolonialisme, bezetting en verzet, waarbij ze parallellen trekken tussen de Ierse geschiedenis onder Brits bestuur en het huidige Palestina."

De politie heeft twee mensen aangehouden die in het Drentse Beilen vanuit een pizzeria drugs aan huis zouden bezorgen. Het gaat om mannen van 24 en 26 jaar.

Bij de politie waren meerdere anonieme meldingen binnengekomen van mensen die zeiden dat het restaurant naast eten ook (hard)drugs thuis bezorgde in verpakkingen van voedsel. Agenten namen zelf de proef op de som en constateerden dat dat inderdaad mogelijk was.

Het horecapand is doorzocht. De politie heeft harddrugs en verpakkingsmaterialen in beslag genomen. Volgens RTV Drenthe is ook een woning doorzocht.

Volgens het Dagblad van het Noorden wil de gemeente Midden-Drenthe (waar Beilen onder valt) het horecapand sluiten.

In Zwijndrecht zijn vier wijken als veiligheidsrisicogebied aangesteld. Dat heeft burgemeester Leon Anink besloten samen met het Openbaar Ministerie en de politie. De burgemeester maakt zich zorgen na een reeks aan geweldsincidenten in de gemeente.

De aangestelde risicogebieden zijn de Sterrenbuurt, het stationsgebied, het Develpark en de Vogelbuurt.

In de gebieden mag de politie een kleine maand preventief fouilleren. Ook komt er een extra mobiele bewakingscamera. Die plaatsen zijn uitgekozen omdat bleek dat mensen hier relatief vaker een (vuur)wapen bij zich dragen.

Escalatie van geweld

Al enkele maanden vinden er in Zwijndrecht geweldsincidenten plaats tussen jongeren uit de wijken Noord en Nederhoven. Vorige week vrijdag escaleerde de situatie toen een 17-jarige jongen werd neergestoken in de Grote Beerstraat. Hij raakte zwaargewond.

In de avond was er een grote explosie bij een woning aan de Jeroen Boschlaan. De gemeente en politie zien dat steeds vaker sommige jongeren messen, geïmproviseerde wapens of vuurwapens bij zich dragen.

Vorige week zaterdag, kort na de incidenten van vrijdag, werd al een eerste mobiele camera geplaatst aan de Jeroen Boschlaan.

Grote zorgen

"Ik maak me grote zorgen over de toename van geweld onder jongeren in het land en ook in onze gemeente. Steeds vaker worden daarbij wapens gebruikt. Dat moet stoppen", zegt Anink. "De incidenten van afgelopen vrijdag veroorzaken angst en onrust, het tast ons veiligheidsgevoel aan."

Burgemeester Anink heeft jongeren ook een 'last onder dwangsom' opgelegd. Als jongeren zich niet houden aan die gedragswaarschuwing, dan krijgen ze een boete.

Jongerengeweld

Niet alleen in Zwijndrecht is er de laatste tijd sprake van jongerengeweld. Ook Beverwijk, Heemskerk en Haarlem kwamen de afgelopen tijd veelvuldig in het nieuws vanwege heftige situaties tussen jongeren.

Recent werden daar acht mannen opgepakt. Drie van hen zitten nog vast. Twee mannen van 23 en 24 jaar worden verdacht van poging tot doodslag. Een twintigjarige man kreeg een celstraf opgelegd voor wapenbezit en poging tot bedreiging met een explosief.

Ook in Maastricht is het onrustig. Woensdag werden daar wijken onder verscherpt toezicht geplaatst na aanhoudende overlast door jongeren. Afgelopen mei escaleerde een controle door handhavers, de politie rukte massaal uit. Een maand later raakte iemand gewond bij een ernstige mishandeling in de wijk Malberg. Daarvoor werden twee mensen aangehouden.

In Amsterdam opent het nieuwe Suriname Museum vandaag de deuren. Na vier jaar van voorbereidingen geeft de tentoonstelling 'Meet Su Meet Us' een overzicht van de geschiedenis van het land.

"In een woord: geweldig", zegt Edgar Burgos, zanger van Trafassi. Hij kreeg net als andere bekende Surinaamse Nederlanders alvast een rondleiding door het museum. Journalist en voormalig nieuwslezer Noraly Beyer: "Ook iemand die niks weet van Suriname kan hier komen. Er is heel veel te zien."

In het 1300 vierkante meter grote museum in Amsterdam-Oost is onder andere aandacht voor de natuur en fauna in het land, maar ook voor de heftige geschiedenis, zoals de jarenlange slavernij en de koloniale overheersing. "We willen naast de geschiedenis ook de veerkracht van het land laten zien", zegt museumdirecteur Jan Gerards tegen stadsomroep AT5.

Slavenschip

In de kelder is een slavenschip nagebouwd waarin te zien is hoe de tot slaaf gemaakten onder erbarmelijke omstandigheden werden verscheept vanuit Afrika. Nazaten van tot slaaf gemaakten mochten daar al eerder een kijkje nemen.

Acteur Victor Bottenbley is tevens bestuurder van het Inheems Kennis Centrum. Hij is blij met de aandacht voor de inheemse bewoners van het land, zijn voorouders. In een van de zalen hangen gravures met realistische afbeeldingen van inheemsen, terwijl inheemsen vaak op een karikaturale manier werden afgebeeld.

"Dit is een van de meest pure afbeeldingen die je kunt vinden, omdat ze het echte dagelijkse leven laten zien. Ze zijn gemaakt door iemand die de inheemsen in het echt heeft gezien".

Onlosmakelijk verbonden

De bovenste verdieping toont de meer recente geschiedenis van Suriname, zoals de onafhankelijkheid vanaf 1975 en de decembermoorden van 1982, de moord op vijftien tegenstanders van het militaire regime van Desi Bouterse.

Het museum hoopt 50.000 bezoekers per jaar te trekken. Directeur Gerards: "We leven tenslotte met elkaar samen en die geschiedenis is onlosmakelijk verbonden met die van Nederland."

Voor zijn jarenlange hulp aan kinderen in Oekraïne krijgt de Tilburger Piet Spijkers (85) vanmiddag een hoge Oekraïense onderscheiding namens president Zelensky. Hij wordt benoemd tot Ridder in de Orde van Verdienste, in de eerste klasse.

De onderscheiding is voor mensen die zich buitengewoon hebben ingezet op bijvoorbeeld economisch, militair of maatschappelijk gebied.

Spijkers kreeg ruim dertig jaar geleden het verzoek te helpen in het land, dat toen net onafhankelijk was geworden van de Sovjet-Unie. Bij een bezoek aan het Tsjernobyl-ziekenhuis zag hij dat hij echt iets kon betekenen voor de kinderen.

In 1996 richtte Spijkers de Stichting Humanitaire Hulp Kinderen Oekraïne op. Sindsdien helpt hij in verschillende steden oncologische ziekenhuizen en doveninstituten. "Er is bijvoorbeeld veel vraag naar scootmobielen voor kinderen die op mijnen zijn getrapt die zijn overgebleven van de Russen", legt Spijkers uit.

De onderscheiding noemt hij verrassend. Het gaat Spijkers niet om de eer, maar om de vrijwilligers, de sponsors en de hulp. "Dat is het doel, maar een schouderklopje is nooit weg."

Staatsbanket

Hij is de eerste Nederlander die in deze klasse geridderd wordt. Om dat te bereiken moeten eerst de onderscheidingen in de derde en tweede klasse uitgereikt worden. Dat gebeurde in 2010 en 2020. Tot nu toe was hij net zo hoog geridderd als minister van Defensie Brekelmans, die de onderscheiding in de tweede klasse kreeg.

De derde klasse van deze orde is aan twintig Nederlanders uitgereikt, onder andere aan burgemeester Jan van Zanen van Den Haag en voormalig burgemeester Ahmed Aboutaleb van Rotterdam.

Spijkers krijgt de onderscheiding uit handen van de ambassadeur van Oekraïne. President Zelensky heeft hij nog nooit ontmoet, in tegenstelling tot alle vorige presidenten van Oekraïne. "Die is hier nog niet op staatsbezoek geweest", legt hij uit. Als Zelensky daarvoor door Nederland wordt uitgenodigd, mag Spijkers waarschijnlijk bij het staatsbanket aanwezig zijn op grond van zijn verdienste.

Morgen zal een militaire colonne met onder meer vier pantserhouwitsers dwars door Nederland rijden en daarbij mogelijk voor verkeersoverlast zorgen, zo meldt defensie in een persbericht. In het kader van de legeroefening Ferocious Bison ('woeste bizon') zal de colonne zo'n 200 kilometer afleggen, van het Brabantse Oirschot naar Stroe in Gelderland.

De precieze route wordt niet bekendgemaakt: een pantserhouwitser weegt zo'n 60.000 kilo, dus de colonne is wel gebonden aan snelwegen en N-wegen, zegt een woordvoerder. De colonne neemt niet de meest efficiënte route (dat zou zo'n 120 kilometer zijn), maar zal door het land zigzaggen.

De colonne zal met een maximumsnelheid van 60 kilometer per uur rijden en mag niet door andere weggebruikers doorsneden worden, zo waarschuwt defensie. Ook hebben andere weggebruikers geen voorrang op zebrapaden, en mag de colonne door rood rijden als het voorste voertuig door het groene stoplicht is gegaan. Andere weggebruikers moeten dan wachten.

De voorkant van de colonne is herkenbaar aan een blauwe vlag, de achterkant aan een groene.

Volgende week oefening met scherp geschut

De colonne is het eerste nieuwe wapenfeit van 11 Afdeling Rijdende Artillerie (11 AfdRA). Die legereenheid werd afgelopen zomer nieuw leven ingeblazen, na in 2013 te zijn wegbezuinigd. Door de oorlog in Oekraïne en toenemende dreiging vanuit Rusland werd besloten de Nederlandse krijgsmacht weer te versterken.

Pantserhouwitsers zijn zwaar maar verplaatsbaar geschut dat doelen op grote afstand kan raken. Om effectief te zijn moeten de houwitsers vaak verplaatsen, aldus defensie, vandaar de tocht van dit weekend. Op zondag zal de eenheid van Stroe naar 't Harde rijden, om daar komende werkweek een schietoefening te houden met echte munitie.

Dit zijn de plaatsen die de colonne dit weekend zal aandoen. De precieze route is niet bekend:

Nederland geeft een belangrijke archeologische vondst terug aan Indonesië. Het gaat om de schedelkap van Dubois, waarmee in 1891 werd bewezen dat er andere mensachtigen hadden bestaan.

Het wordt samen met 28.000 andere fossielen teruggegeven. Demissionair minister Moes heeft daar toestemming voor gegeven, na advies van de onafhankelijke Commissie Koloniale Collecties.

De fossielen zijn bekend onder de naam Dubois-collectie, vernoemd naar vinder Eugène Dubois. Deze Nederlandse wetenschapper groef de fossielen aan het einde van de 19de eeuw op in Indonesië. Behalve het schedelkapje zijn ook een kies van een homo erectus en een dijbeen een belangrijk onderdeel van de collectie.

'Javamens'

Van de resten werd aanvankelijk aangenomen dat het om apenbotten ging, maar Dubois bepaalde al snel dat ze van een uitgestorven mensensoort moesten zijn, die hij de Javamens noemde.

In de 19e eeuw werd dit gezien als de "missing link", de ontbrekende schakel in de evolutie van aap naar mens die Charles Darwin enkele jaren eerder had voorgesteld. Tegenwoordig staat deze mensensoort bekend als homo erectus, een van de vele die bestonden naast de moderne mens homo sapiens en een van zijn directe voorgangers.

Weggenomen

Volgens de commissie is de collectie fossielen nooit eigendom van Nederland geworden. Daarnaast is die van mening dat de omstandigheden waaronder de fossielen zijn verkregen het aannemelijk maken dat deze tegen de wil van de bevolking zijn weggenomen en dat de bevolking hiermee onrecht is aangedaan.

"Fossielen waren van spirituele en economische betekenis voor de lokale bevolking en er werd dwang gebruikt om vindplaatsen aan te wijzen", aldus de commissie.

De Indonesische minister van Cultuur, Fadli Zon, noemt de teruggave van de Dubois-collectie een "stap naar het helen van historische wonden". Hij zegt hiermee te hopen op "het herstel van een verstoorde keten van cultureel erfgoed".

Zesde keer

Het is de zesde keer dat Nederland op basis van een advies van de Commissie Koloniale Collecties vondsten teruggeeft aan een land. Zo werden begin dit jaar nog 113 bronzen beelden teruggegeven aan Nigeria.

De Dubois-collectie is van grote waarde voor wetenschappelijk onderzoek. Naturalis en Indonesische wetenschappers werken al jaren intensief samen in onderzoek naar de fossielen. In 2022 vroeg Indonesië officieel om teruggave aan Nederland.

Wanneer de fossielen daadwerkelijk teruggaan, is nog niet bekend. Volgens Moes is daar eerst nog meer onderzoek voor nodig. "We gaan samen met Naturalis en de Indonesische partners met dezelfde zorgvuldigheid aan de slag om de overdracht goed te regelen. Indonesië en Nederland vinden het belangrijk dat het wetenschappelijk onderzoek met deze collectie verder gaat."

De Dubois-collectie krijgt hoogstwaarschijnlijk een plaats in het nationale museum van Jakarta, aldus Zon. "Daar zal de collectie elke dag toegankelijk zijn voor publiek."

Een inwoner van Zeewolde staat versteld van de vraag naar zijn 3D-geprinte fluitjes. Dennis Hoegen Dijkhof deelt ze gratis uit in zijn gemeente, om het gevoel van veiligheid onder vrouwen en meisjes vergroten. Maar dat de vraag zo groot zou zijn, had hij niet kunnen bedenken.

Twee mannen in Naarden begonnen met het printen van de SOS-fluitjes na de gewelddadige dood van Lisa (17) uit Abcoude. Het inspireerde Dijkhof om zijn 3D-printer er ook overuren voor te laten draaien. In een week tijd heeft hij er 500 geprint.

Geschrokken

Hij begon met 150 fluitjes, maar er waren veel meer reacties van mensen die vroegen of ze er een konden halen. "Eerlijk gezegd schrok ik daarvan", zegt Hoegen Dijkhof. Hij wilde ze in eerste instantie vanuit huis weggeven, maar de vraag bleek daarvoor te groot. De distributie is nu verplaatst naar een cafetaria in het centrum.

"We krijgen telefoontjes en berichtjes met de vraag of ze er nog zijn. Er komen mensen binnen die ik normaal nooit zie. Ze komen echt voor het fluitje", zegt de cafetaria-eigenaar. "We zijn er een beetje van geschrokken."

Enorm kabaal

Hoegen Dijkhof erkent dat de fluitjes de oorzaken van onveiligheid onder vrouwen niet wegnemen. "Een claxon in je auto maakt je auto ook niet veilig. Maar het kan wel een waarschuwing geven in een bepaalde situatie waardoor je wel veilig bent. Ik hoop dat het fluitje daaraan kan bijdragen. Het maakt een enorm kabaal."

De inwoner hoopt dat anderen met een 3D-printer het initiatief overnemen.

Een 43-jarige Amerikaan is schuldig bevonden aan een reeks moorden in de staat Arizona. In 2017 doodde Cleophus Cooksey Jr. in drie weken tijd acht mensen, onder wie zijn moeder en stiefvader.

De moorden begonnen kort nadat Cooksey was vrijgelaten uit de gevangenis voor de dodelijke beroving van een stripclub. Eerste slachtoffers waren twee twintigers die op 27 november 2017 dood werden aangetroffen in hun auto.

Enkele dagen daarna werd een 31-jarige beveiliger op weg naar huis gedood. De dader stal ook het handvuurwapen van de man.

Geweerschoten

Daarna volgden nog twee willekeurige moorden en een verkrachting die fataal afliep. Cooksey liep tegen de lamp toen buren op 17 december de politie belden omdat ze geweerschoten bij hem thuis hadden gehoord. Agenten vonden daarop de lichamen van zijn moeder en stiefvader (56 en 54) bij hem thuis.

Het van de beveiliger gestolen wapen werd bij een huiszoeking aangetroffen. Ook bleek Cooksey een halsketting van de man te dragen. Zijn DNA kwam bovendien overeen met sporen die na de verkrachting waren gevonden.

Cooksey blijft ontkennen en heeft nooit een motief gegeven voor het geweld. De strafmaat wordt later bekend, de rechter kan hem de doodstraf opleggen.

Hackers zetten na een cyberaanval een Britse kinderopvang onder druk met berichten aan gedupeerde ouders. Ze hopen dat de ouders het bedrijf dwingen losgeld te betalen voor de buitgemaakte gegevens.

Cybercriminelen kregen bij een aanval op opvangketen Kido gegevens in handen over de kinderen die er staan ingeschreven, zoals persoonsgegevens, foto's en contactinformatie van de ouders. Als bewijsmateriaal hebben de hackers tien profielen van kinderen openbaar gemaakt.

Het bedrijf heeft achttien vestigingen in het Verenigd Koninkrijk, en nog meer in de VS en India.

'Laaghartig'

De BBC sprak met ouders die per mail benaderd zijn door de hackers, een nieuwe groep onder de naam Radiant. In een reactie aan de omroep zeggen de criminelen ook gebeld te hebben met cliënten van Kido. Experts spreken van een laaghartige escalatie om zo de druk op te voeren.

Een ouder die zich Mary noemt zegt een mail te hebben gehad van de hackers. "Het zag er heel professioneel en goed geschreven uit, zonder spelfouten ofzo." In de mail werd uitgelegd welke gegevens er zijn gestolen.

Tegen de BBC bevestigen de hackers het contact. Ze zeggen zich niet schuldig te voelen dat ze weerloze kinderen als doelwit hebben gekozen. "We vragen geen groot bedrag", vergoelijkt de groep, die vindt "iets van compensatie voor onze pentest te verdienen". Een pentest (penetration test) is een hack die een bedrijf wijst op tekortkomingen in de beveiliging.

Patroon

Hoeveel geld de hackers eisen is niet bekend. Kido wil tegen de BBC niet reageren op de hack.

Verschillende bedrijven in het Verenigd Koninkrijk werden de afgelopen tijd getroffen door cybercriminaliteit. Zo werden de systemen van winkelketens als M&S platgelegd en werd de productie bij autofabrikant Jaguar tot stilstand gebracht.

In Nederland kregen hackers gegevens in handen van tienduizenden patiënten na een inbraak in de systemen van een medisch lab. De daders zeiden die gegevens te hebben gewist nadat er volgens hen losgeld was betaald.

De politie heeft twee 17-jarige jongens aangehouden voor spionage, meldt De Telegraaf. De vader van een van de jongens zegt dat zijn zoon wordt verdacht van het uitvoeren van hackopdrachten in Den Haag, mogelijk voor Rusland.

De verdachte zou afgelopen augustus een route langs Europol, Eurojust en de Canadese ambassade hebben gelopen. Daarbij zou hij een zogenoemde 'wifi-sniffer' hebben gebruikt, een apparaat of app die netwerken in de omgeving in kaart brengt of data onderschept.

De opgepakte jongens zouden zijn benaderd via Telegram door een pro-Russische hacker. Het Openbaar Ministerie wil vanwege de jonge leeftijd van de verdachten en het onderzoeksbelang niet ingaan op de zaak, schrijft de krant.

Het OM bevestigt alleen dat de jongens zijn aangehouden en zijn voorgeleid aan de rechter-commissaris. Een van hen moet veertien dagen langer vastzitten, en de ander kreeg huisarrest.

'Baantje bij supermarkt'

De vader zegt tegen de krant dat zijn zoon maandagmiddag huiswerk aan het maken was toen de deurbel ging en zeker acht mannen met bivakmutsen het huis binnenstormden. Ze hadden een huiszoekingsbevel en renden doelgericht naar boven, waarna de jongen werd meegenomen. Sindsdien zit zijn tienerzoon vast.

De vader kon naar eigen zeggen nooit vermoeden dat zijn zoon zou worden geronseld voor een spionageklus voor de Russen. "Hij gaat niet uit, heeft een baantje bij een supermarkt en vertoont geen enkele neiging om de wereld te verkennen." De jongen van 17 wordt omschreven als een fanatieke gamer en handig met computers, met een fascinatie voor hacken.

De twee verdachten konden worden aangehouden na een tip van de AIVD. Het zou de eerste zaak in Nederland zijn waarin minderjarigen worden geronseld door een buitenlandse mogendheid.

Goedemorgen! De Israëlische premier Netanyahu zal naar verwachting vandaag spreken op dag vier van de Algemene Vergadering van de VN. En KLM staat voor de rechter vanwege een staking van het grondpersoneel.

Eerst het weer: De dag begint zonnig. In de loop van de dag steeds meer bewolking en vooral in het oosten kans op wat regen. Het wordt vandaag maximaal 17 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Voormalig FBI-directeur en prominent Trump-criticus James Comey wordt strafrechtelijk vervolgd na druk van de president. Hij wordt aangeklaagd voor het afleggen van valse verklaringen en obstructie van de rechtsgang. Comey zou in 2020 valse getuigenissen hebben afgelegd over zijn rol in het onderzoek naar mogelijke beïnvloeding van de presidentsverkiezingen in 2016.

Met de aanklachten voldoet justitie aan een eis van president Trump. Die had justitie opgedragen zijn politieke vijanden te vervolgen. Comey kan tot vijf jaar gevangenisstraf krijgen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In Capelle aan den IJssel hebben nabestaanden stilgestaan bij de dood van de 15-jarige Jerryson door een politiekogel. Hij werd zondag doodgeschoten nadat hij betrokken was geweest bij de diefstal van een fatbike. Zijn pleegmoeder hield een toespraak:

Fijne vrijdag!

Wie zijn mentale problemen bij ChatGPT neerlegt, loopt grote kans om te worden doorverwezen naar hulplijn 113. Die instantie is bedoeld voor mensen die kampen met suïcidale gedachten, maar ChatGPT adviseert ook om te bellen bij veel lichtere mentale problemen.

ChatGPT verwijst zelfs vaker naar 113 dan naar de psycholoog of geestelijke gezondheidszorg, blijkt uit data-onderzoek van NOS Stories. De organisatie achter 113 ziet zelf sinds deze zomer ook een toename van mensen die ChatGPT noemen als reden om te bellen.

Vermeldingen van 113 komen veel vaker voor in GPT-5, de nieuwste versie van het model achter ChatGPT. Oudere versies doen dat veel minder snel en vaak zelfs helemaal niet.

"Mensen die helemaal geen suïcidale gedachten hebben, kunnen wij eigenlijk niet helpen", zegt Maryke Geerdink, klinisch psycholoog en hoofd hulpverlening bij 113. Dat kan averechts werken, omdat de kans dan een stuk kleiner is dat mensen nog een keer hulp zoeken.

"Mensen zetten een stap en zoeken hulp, en meteen krijgen ze te horen dat dit niet de juiste plek is omdat ze niet aan zelfdoding denken. Dan is het risico dat ze denken: laat maar, blijkbaar is mijn probleem niet belangrijk genoeg."

Waar moederbedrijf OpenAI aanvankelijk de kritiek kreeg dat ChatGPT te weinig deed om gebruikers te helpen, en bijvoorbeeld meedacht over methoden voor zelfdoding, lijkt de chatbot nu juist te voorzichtig te zijn.

11.000 antwoorden

NOS Stories voerde geautomatiseerd honderden gesprekken met ChatGPT, over verschillende thema's. In totaal genereerde de chatbot 11.000 verschillende antwoorden, via verschillende versies van het zogenoemde large language model achter ChatGPT.

Elke keer als je ChatGPT een vraag stelt, komt er net een ander antwoord uit, en de adviezen van de chatbot zijn dus deels ook willekeurig. Dat betekent dat 113 soms wel en soms niet wordt genoemd: deels afhankelijk van toeval, maar ook van de vraag.

Yasemin (14) heeft gemerkt hoe ChatGPT 113 aanbeveelt. Na de scheiding van haar ouders zocht ze mentale steun bij de chatbot. Ze kreeg naar eigen inschatting vijf of zes keer het advies om eventueel 113 te bellen.

"Hij neemt alles heel letterlijk. Als je bijvoorbeeld zegt dat je het niet meer aankunt, dan vraagt hij meteen of je jezelf iets wil aandoen." Ze heeft het advies genegeerd. "Ik schrok ervan, maar ik kon er niet zoveel mee."

113 Zelfmoordpreventie heeft OpenAI gevraagd om de adviezen te nuanceren. Het bedrijf gaf in een reactie tegenover de hulplijn aan dat het de feedback "zou delen met interne teams" die bezig zijn met het verbeteren van zijn chatbot.

In een reactie gaat moederbedrijf OpenAI niet in op vragen van de NOS, maar reageert het in algemene bewoordingen. "We hebben de afgelopen weken maatregelen aangekondigd om tieners beter te beschermen", schrijft een woordvoerder.

Ook baat

Psychologen wijzen overigens ook op de voordelen van chatbots. Zo kunnen mensen met beginnende mentale problemen en mensen die op een wachtlijst staan voor een behandeling, baat hebben bij gesprekken met een chatbot.

Wel bestaat daarbij het risico dat ze daardoor minder gesprekken met andere mensen hebben, en worden meegezogen in de wereld van de chatbot. Er zijn zelfs psychoses bekend na intensief gebruik van chatbots.

Overigens is hulpinstantie 113 wel blij dat ChatGPT doorverwijst als het wél om gedachten over zelfdoding gaat. "En als mensen bellen die we zelf niet kunnen helpen, verwijzen we ze wel door naar een organisatie die iets kan met hun hulpvraag."

Als er sprake is van duidelijk suïcidale gedachten, verwijst voorganger GPT-4o ook naar 113: in 98 procent van de gevallen, tegen 100 procent van de gevallen door GPT-5.

Opvallend is dat GPT-5 ook vaak verwijst naar 112 of de huisarts, in veel gevallen de huisartsenpost. Wie bijvoorbeeld aangeeft dat het mentaal niet lekker gaat, krijgt soms de suggestie om 112 te bellen "bij concreet gevaar". Of dat betekent dat mensen ook vaker 112 bellen, is onbekend: de politie weet dat niet.

Hulp nodig?

Denk je aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfdoding helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.

Maak je je zorgen over psychische klachten bij jezelf of anderen? Neem dan contact op met de hulplijn van MIND via 0900-1450 of via www.mindhulplijn.nl

Verantwoording

Voor dit onderzoek voerde NOS Stories zes verschillende gesprekken via de zogenoemde API van OpenAI, met verschillende modellen: GPT-4.1, GPT-4o en GPT-5. Elk gesprek bestond uit vier tot zes vragen en voerden we honderd keer, in dezelfde volgorde, met uitzondering van GPT-5: die voerden we 100 keer met de standaard-instelling voor redenatie, en 100 keer met de redenatie-instelling 'hoog'.

De antwoorden analyseerden we handmatig met steekproeven en geautomatiseerd met zoekwoorden, inclusief varianten: dus als we zochten op "psycholoog", dan ook op "psychologe" en "psychologen".

De gesprekken voerden we ook 25 keer met de GPT4- en 5-implementaties die OpenAI zelf gebruikt in ChatGPT. Er waren geen fundamentele verschillen tussen de nieuwste modellen die OpenAI gebruikt en de onderliggende modellen die via de API kunnen worden aangesproken.