NOS Nieuws - Algemeen

De Tweede Kamer wil weten waar het pakket aan stikstofmaatregelen blijft, dat op Prinsjesdag bekendgemaakt zou worden. Demissionair minister Wiersma heeft wel wat plannen aangekondigd "maar de vraag is of dat de naam pakket aan maatregelen waardig is", zei Kamerlid Bromet (GroenLinks-PvdA) bij de regeling van werkzaamheden.

Ook Kamerlid Podt (D66) zegt dat ze heel lang tussen de Prinsjesdagstukken heeft gezocht. "Maar ik heb geen pakket gevonden."

Wiersma heeft 2,6 miljard euro extra gekregen voor stikstofbeleid. Ze heeft nu in totaal 5,6 miljard euro beschikbaar om het probleem aan te pakken dat Nederland al sinds 2019 in zijn greep houdt.

Ze schreef gisteren bij haar begroting dat ze onder meer aan 'doelsturing' wil gaan doen. Dat betekent dat boeren een stikstofdoel opgelegd krijgen en zelf kunnen bepalen hoe ze minder stikstof kunnen uitstoten. Verder wil ze bijvoorbeeld inzetten op vrijwillige stoppersregelingen en stal-innovatie.

'Schijnoplossing'

De Kamer is daar niet van onder de indruk. Die sprak de afgelopen weken twee keer met de landbouwminister over haar wetsvoorstel om PAS-melders te helpen. Dat zijn boeren die al jaren, buiten hun schuld om, zonder stikstofvergunning werken en dus in feite illegaal zijn. Wiersma wil drie jaar extra de tijd nemen om een oplossing voor hen te zoeken.

Maar de Kamer vindt dat een plan van niks, "een schijnoplossing". Om over het plan te kunnen besluiten, wil de Kamer eerst weten wat het kabinet verder aan stikstofmaatregelen neemt. Daar is een speciale ministeriële commissie onder leiding van premier Schoof voor opgericht, maar die komt er ook niet uit. Wiersma beloofde de Kamer vorige week nog dat er op Prinsjesdag een "totaalpakket" zou liggen, maar dat is niet het geval.

'Contouren liggen er'

Minister Heinen van Financiën zei vanmorgen in het NOS Radio 1 Journaal dat de "contouren" van het pakket klaar zijn, maar dat plannen nog niet door de ministerraad zijn goedgekeurd. "Het komt nu aan op de uitwerking van de plannen. In die fase zitten we nu."

De Kamer wil het debat over de PAS-melders nu heropenen. NSC-Kamerlid Holman wees erop dat er een nieuw feit op tafel ligt, nu boerenorganisaties als Stikstofclaim en Agractie gisteren hebben gevraagd om het wetsvoorstel niet te steunen omdat wat er nu op tafel ligt niet "de toegezegde zekerheid" biedt. "Het is natuurlijk bijzonder dat de mensen om wie het gaat, dit vragen", zegt Holman.

Voormalig Lidl-topman Jesper Hojer wordt de nieuwe hoogste baas van supermarktketen Jumbo. Vanaf volgend jaar volgt de Deen Tom Heidman op, die sinds maart interim-topman bij Jumbo is.

Hojer begon in 2004 bij supermarktketen Lidl. Daar werkte hij tot 2019 in verschillende internationale functies, waaronder als directielid van Lidl Nederland, ceo in België en zijn laatste jaren als ceo bij Lidl International. In die periode heeft hij de budgetsupermarkt op de kaart gezet. Met zijn ervaring hoopt Jumbo ook verder te kunnen doorgroeien.

Het familiebedrijf heeft een onstuimige periode achter de rug. Tot september 2022 was Frits van Eerd nog de topman van Jumbo. Hij trad terug omdat hij werd verdacht van witwassen. Van Eerd werd vervangen door financieel topman Ton van Veen, die begin dit jaar vertrok. Tom Heidman nam het over en straks staat Hojer dus aan het roer van het familiebedrijf.

De familie Van Eerd is enthousiast over zijn komst. "Met Jesper halen we een ervaren ondernemer in huis die past bij de cultuur en ambities van Jumbo," zegt Colette Cloosterman. Zij is samen met haar zus en broer Frits van Eerd eigenaar van de supermarkt.

Alleen heeft die laatste eigenaar geen stemrecht meer in de onderneming. Begin deze maand is Van Eerd op afstand gezet als grootdeelaanhouder. In augustus werd hij veroordeeld tot een celstraf van twee jaar voor witwassen, omkoping en valsheid in geschrifte. Daartegen is hij inmiddels in hoger beroep gegaan.

Binnenkort verhuist Hojer van Oostenrijk naar Nederland.

In het westen van Niger zijn 22 mensen gedood toen gewapende mannen het vuur openden op dorpelingen in de Tillabéri-regio. Vijftien inwoners werden gedood tijdens een doopceremonie, de schutters schoten daarna nog eens zeven mensen dood op een andere locatie.

Of alle slachtoffers christenen zijn is niet duidelijk. Jihadisten vallen iedereen aan die zich niet bij hen wil voegen; ook imams worden gedood, of burgers tijdens het gebed in de moskee.

Een van de inwoners die bij de doop aanwezig waren, bevestigde aan persbureau AFP dat de schutters plots begonnen te schieten. Het zou gaan om schutters op motoren, schrijft de BBC. De autoriteiten in Niger hebben een aanval door gewapende mannen bevestigd, maar hebben geen dodental bekendgemaakt.

"Terwijl mensen een doopceremonie vierden, openden gewapende mannen het vuur en verspreidden dood en terreur", zegt lokale mensenrechtenactivist Maikoul Zodi op sociale media. Hij vraagt zich af waarom aanvallen als deze, ondanks inzet van het leger, zo gemakkelijk plaatsvinden.

IS-groep

Vorige week publiceerde Human Rights Watch (HRW) een rapport waarin staat dat terreuraanvallen op burgers in Niger toenemen sinds maart dit jaar. Militanten schoten op moskeegangers in het dorpje Fambita tijdens het middaggebed. Er werden 46 mensen gedood, onder wie drie kinderen.

Het gaat om een IS-tak die actief is in de Sahel, een landstreek onder de Saharawoestijn. De streek loopt dwars door het continent van de Atlantische Oceaankust in Senegal tot de Rode Zeekust in Eritrea.

De mensenrechtenorganisatie spreekt van ten minste vijf aanvallen in de Tillabéri-regio. IS-Sahel heeft meer dan 127 dorpelingen geëxecuteerd en verbrandde en plunderde tientallen huizen. Volgens getuigen zou het leger niet op tijd optreden na waarschuwingen en de vraag om bescherming van burgers negeren, schrijft HRW.

"Islamitische gewapende groepen hebben het gemunt op de burgerbevolking in West-Niger en plegen gruwelijke misdaden", zegt HRW-senior onderzoeker in de Sahelregio Ilaria Allegrozzi. Ze roept de lokale autoriteiten op om meer te doen om inwoners te beschermen.

Correspondent Afrika Saskia Houttuin:

"In hun rapport over toenemend terreurgeweld richt Human Rights Watch zich tot de junta die in Niger twee jaar geleden aan de macht kwam middels een staatsgreep. Zij zeggen dat de autoriteiten meer moeten doen om de mensen in Tillabéri te beschermen.

Daarmee leggen ze de vinger op een pijnlijke plek: de junta zette de president af omdat zij vonden dat de strijd tegen terreur faalde. Waar de afgezette regering ook probeerde om met terreurgroepen de dialoog aan te gaan, beloofden de militairen een hardere aanpak, die meer gericht was op hard terugvechten. Ook stuurden zij de Franse en Amerikaanse militaire missies naar huis.

Maar het tegenovergestelde gebeurt: het aantal mensen dat door terreurgeweld omkomt neemt toe. Dat zijn niet alleen burgers, maar ook soldaten. De junta houdt zich daarom vrij stil over dit soort aanvallen, omdat het bewijst dat zij de controle die zij beloofden eigenlijk niet hebben.

De vraag is nu hoelang ze mooi weer kunnen blijven spelen, terwijl een regio zoals Tillabéri, die maar op 100 kilometer van de hoofdstad Niamey ligt, steeds meer ten prooi valt van terreur."

De gemeente Arnhem gaat door met de terugstuurservice voor onduidelijke brieven. Sinds januari kunnen inwoners brieven van de gemeente, die ze niet begrijpen, terugsturen om verduidelijking te krijgen van de ambtenaar die de brief schreef. Uit een evaluatie van het college van burgemeester en wethouders blijkt dat de reacties waardevol en leerzaam zijn, waardoor de gemeente doorgaat met de service.

"Ik vind het belangrijk dat we goed met onze inwoners communiceren. De terugstuurservice helpt ons om duidelijker te schrijven. Van elke teruggestuurde brief leren onze medewerkers", aldus de wethouder publieke dienstverlening.

In het eerste halfjaar stuurden inwoners twintig brieven terug. "In één van de brieven schreven we "vrije spoorkruising". Beter is: een kruising met brug of tunnel waar treinen kunnen doorrijden zonder op elkaar te hoeven wachten."

Inwoners moeten met een markeerstift aangeven welk deel van de brief ze onduidelijk vinden en de brief per post of e-mail terugsturen. Ambtenaren krijgen dan tien dagen de tijd om een nieuwe, helderdere brief te schrijven.

Één van de twintig teruggestuurde brieven:

De gemeente Arnhem werkt met een lezersgroep die brieven beoordeelt of ze makkelijke te begrijpen zijn. Op dit moment bestaat de groep vooral uit oudere inwoners van Arnhem die goed Nederlands spreken. De gemeente zoekt nu actief naar nieuwe leden, zoals jongeren, mensen met een vmbo- of mbo-opleiding, mensen met een andere moedertaal en inwoners die minder taalvaardig zijn, zodat de communicatie begrijpelijker wordt voor iedereen.

De kop is eraf bij de Algemene Politieke Beschouwingen, het debat over de Miljoenennota. Als leider van de grootste oppositiepartij kwam PVV-leider Wilders als eerste aan het woord. Hij maakte van de gelegenheid gebruik om zijn bekende anti-immigratie-punt te maken. Het kwam hem op kritiek te staan, want waarom was Wilders dan uit de coalitie gestapt?

Het betoog van Wilders richtte zich voor een groot deel op wat hij noemt "de islamisering van Nederland", al jarenlang zijn speerpunt. "De islam is een groot gevaar", zei de PVV-leider, die benadrukte dat de ideologie niet bij Nederland past. "Ik wil geen vrijheid geven aan een ideologie die homo's van daken wil gooien of vrouwen minderwaardig vindt."

Wilders zei ook dat hij nog steeds als de "wiedeweerga" een asielstop wil. Volgens hem is het een "nationale zelfmoord" om de grenzen "wagenwijd open te laten staan".

Hij kwam in het debat met cijfers waaruit blijkt dat het grootste deel van de verdachten van (seksuele) misdrijven bestaat uit mensen met een migratieachtergrond. "We hebben geen mannenprobleem in Nederland, we hebben een allochtonenprobleem en een islamprobleem."

'Niets mee gedaan'

Dat Wilders zijn bekende punten maakte, kwam hem op fikse kritiek te staan van een aantal andere partijleiders. "Wilders hád de macht, hij hád de zetels, maar hij heeft er niets mee gedaan", zei D66-leider Jetten. Timmermans van GroenLinks-PvdA verwees ook naar de kabinetsdeelname van de PVV. "U zat aan de knoppen, maar u heeft er niets mee gedaan."

Timmermans interrumpeert Wilders:

De PVV maakte als grootste partij in een klein jaar regeringsdeelname geen van haar verkiezingsbeloftes waar, zei Timmermans. De GL-PvdA-leider noemde lagere huren, goedkopere boodschappen, afschaffen van het eigen risico en een strenger asielbeleid als voorbeeld.

SP-leider Dijk kwam met voorbeelden waar andere partijen de PVV juist probeerden te helpen, onder meer bij de marktwerking in de zorg en de prijzen in de supermarkten. Ook aan die dingen hebben de destijds verantwoordelijke PVV-ministers volgens Dijk "niets gedaan".

De PVV-leider wilde niks weten van de kritiek. Wilders erkende dat je "iets moet doen" met de 2,5 miljoen stemmen die hij had gekregen, "maar dan moet dat ook wel kunnen". Naar eigen zeggen werd hij in de coalitie "tegengewerkt en tegengewerkt en tegengewerkt".

Dwarsliggen

Vooral NSC moest het hierbij ontgelden. Die partij heeft volgens Wilders "vanaf dag één" dwarsgelegen, waardoor het veel strengere asielbeleid dat was beloofd er nog niet is. NSC-fractieleider Van Hijum verweet Wilders en oud-PVV-minister Faber van Asiel de wetgeving juist te hebben vertraagd.

De Algemene Politieke Beschouwingen duren twee dagen. Tot nu toe ging het debat zoals verwacht nauwelijks over de gisteren gepresenteerde beleidsarme Miljoenennota en had het meer weg van een verkiezingsdebat. Na de PVV-leider komen vanmiddag en vanavond (en mogelijk vannacht) nog veertien fractieleiders aan het woord.

Ook de wolf kwam nog aan bod:

Het grondoffensief dat Israël sinds dinsdag uitvoert stelt de inwoners van Gaza-Stad voor een onmogelijke keuze: vertrekken naar overvolle tentenkampen zonder voorzieningen in het zuiden, of blijven in een stad die is veranderd in een kapotgeschoten slagveld.

Israëlische troepen dringen steeds dieper Gaza-Stad binnen, onder dekking van de hevigste bombardementen sinds het begin van de oorlog. "Gaza brandt," verklaarde defensieminister Katz op X. Volgens hem slaat het leger "met ijzeren vuist toe" en vechten soldaten "om de voorwaarden te scheppen voor de vrijlating van de gijzelaars en de nederlaag van Hamas."

Het gaat volgens Israël om een gevecht tegen zo'n 3000 Hamas-militanten die nog in de stad aanwezig zouden zijn, maar er zijn vooralsnog weinig tekenen van tegenstand. Hulporganisaties wijzen erop dat bij de aanvallen al tientallen burgers om het leven zijn gekomen, onder wie veel kinderen.

Bij een aanval met vermoedelijk een raket op een voertuig kwamen in Gaza-Stad gisteren zeker vijf mensen om het leven:

"De evacuatie van Gaza-Stad is bijbels", zegt Rachael Cummings, humanitair directeur van Save the Children, vanuit Gaza. "We zien een massale exodus, vaak te voet, met mensen die niets anders hebben dan de kleren die ze dragen. De meesten zijn totaal uitgeput."

Op deze satellietbeelden is te zien dat hoewel veel tenten in het kustgebied van Gaza-Stad zijn verdwenen, er nog altijd duizenden mensen zijn gebleven:

Velen durven de 30 kilometer-lange tocht naar de zogenoemde humanitaire zone in het zuidelijke al-Mawasi dan ook niet te maken, uit angst nooit meer terug te mogen keren. "Het gevoel heerst dat wie gaat voorgoed alles kwijt is", zegt Cummings.

Zelfs wie wil vluchten stuit op bijna onmogelijke obstakels. Door brandstofschaarste kost een huurauto inmiddels tot 5000 sjekel (1300 euro), ver buiten bereik van de meeste gezinnen. Het Israëlische leger waarschuwt intussen dat Gaza-Stad een "gevaarlijke gevechtszone" is en blijft aandringen op het vertrek van alle burgers.

Doden, gewonden en verwoesting

Volgens het Palestijnse ministerie van Volksgezondheid in Gaza heeft het Israëlische leger dinsdag meer dan 90 Palestijnen gedood in Gaza-Stad, onder wie inwoners die probeerden te vluchten toen hun auto op de kustweg onder vuur werd genomen. In totaal werden dinsdag meer dan 100 Palestijnen gedood in de Gazastrook; een onderscheid tussen burgers en militanten wordt bij het verstrekken van de slachtofferaantallen niet gegeven. Ook werden er bijna 20 flatgebouwen verwoest, evenals de Aybaki-moskee in het oosten van Gaza-Stad.

Volgens Cummings zijn vooral kinderen de dupe. "Zelfs al vóór het grondoffensief wachtten zo'n 15.000 kinderen op medische evacuatie. De meesten hebben amputaties, schotwonden of traumatische verwondingen door explosies. Er is totaal geen gespecialiseerde zorg meer beschikbaar."

"Op dit moment sterft er ongeveer ieder uur één kind in Gaza." Voor wie erin slaagt al-Mawasi te bereiken, blijft de situatie uitzichtloos. "Mensen worden daar opeengepakt in tentenkampen op slechts 12 procent van Gaza's grondgebied", zegt Cummings. Het kamp is bovendien al meerdere keren getroffen door Israëlische luchtaanvallen.

De omstandigheden zijn zo erbarmelijk dat sommige gezinnen besluiten terug te keren. Volgens Gazaanse autoriteiten zijn dinsdag alleen al zo'n 15.000 mensen teruggekeerd naar Gaza-Stad, omdat het leven in al-Mawasi onhoudbaar bleek. Waar dat cijfer precies op gebaseerd is niet duidelijk.

Leven tussen ruïnes

Na de eerste fase van de oorlog keerden volgens Palestijnse autoriteiten al honderdduizenden Palestijnen terug naar Gaza-Stad om te leven tussen de ruïnes. Hoeveel er nu nog over zijn, is onduidelijk. Volgens een Israëlische legerofficier hebben zo'n 350.000 mensen de stad inmiddels verlaten.

's Werelds grootste hulporganisaties hebben dinsdag de internationale gemeenschap opgeroepen om krachtiger op te treden. Zij omschrijven de situatie in de Gazastrook als een "ongekende humanitaire catastrofe".

De verklaring, ondertekend door onder andere Save the Children, ActionAid International en Oxfam, stelt dat regeringen moeten ingrijpen om te "voorkomen dat het leven in de Gazastrook volledig wordt vernietigd".

Israël als Sparta

Een VN-commissie concludeerde gisteren dat Israël genocide pleegt. Navi Pillay, voorzitter van de commissie, zei dinsdag dat Israëlische leiders persoonlijk verantwoordelijk worden gehouden voor de oorlog in Gaza. Ze noemde premier Benjamin Netanyahu, voormalig defensieminister Yoav Gallant en president Isaac Herzog. Maar ook waarschuwde ze in The New York Times dat alle landen de plicht hebben genocide te voorkomen en dat daarom meer maatregelen tegen Israël genomen moeten worden.

In hoeverre Netanyahu zich, met de schijnbaar onvoorwaardelijke steun van de VS onder president Trump, nog laat sturen door meer internationale druk is de vraag. Deze week erkende Netanyahu dat Israël steeds meer geïsoleerd raakt; daardoor zou Israël een voorbeeld moeten nemen aan de oude Griekse stadsstaat Sparta, oftewel sterk gemilitariseerd en zelfvoorzienend. Netanyahu's opmerkingen leidden tot felle kritiek van de oppositie en van het Israëlische bedrijfsleven, al is ook daarbij de vraag in hoeverre de premier er zich wat van aantrekt.

In Gaza-Stad is volgens Israël inmiddels 40 procent van de bevolking vertrokken, maar honderdduizenden zitten nog altijd vast, te arm om te gaan, murw geslagen of te bang om de tocht naar het zuiden te maken én hun stad voorgoed kwijt te raken.

Na lang aarzelen legt de Europese Commissie nu toch zelf voorstellen op tafel om druk te zetten op Israël. De Commissie stelt voor om de handelsvoordelen op te schorten die Israël geniet volgens het associatieakkoord tussen de EU en het land. Ook wil de Commissie sancties instellen tegen twee Israëlische ministers en gewelddadige kolonisten.

De EU wil de sancties opleggen omdat Israël weigert zich te houden aan afspraken over het naleven van mensenrechten. In juni al concludeerde buitenlandchef Kallas dat Israël de mensenrechten schendt.

Kallas legde toen een lijst met tien mogelijke maatregelen op tafel die de EU-landen zouden kunnen nemen om Israël te bewegen tot verbetering, maar tot nu toe is er onder de EU-landen onvoldoende steun om die maatregelen in te laten gaan.

In een poging om deze patstelling te doorbreken, legt de Commissie nu een pakket concrete maatregelen voor, waarover de ministers van Buitenlandse Zaken binnenkort moeten stemmen.

Geen straf

"Het doel is niet om Israël te straffen", zegt buitenlandchef Kallas, "Het doel is de situatie op de grond te verbeteren." Volgens Commissievoorzitter Von der Leyen moeten de verschrikkelijke gebeurtenissen in Gaza stoppen: "Er moet een onmiddellijk staakt-het-vuren komen en humanitaire hulp moet ongehinderd binnenkomen en Hamas moet de gijzelaars vrijlaten."

EU-correspondent Chris Ostendorf:

"Het is nog de vraag of er ook iets terechtkomt van deze voorgestelde maatregelen. Voor de sancties tegen personen is een unaniem besluit nodig van de 27 EU-lidstaten. Voor het opschorten van de handelsvoordelen is een ruime meerderheid van landen nodig. Tot nu toe zijn de EU-landen het niet eens geworden over de lichtst denkbare vorm van sancties, het stoppen van samenwerking op het gebied van onderzoek.

Toch gaat het vooral om het politiek signaal dat de Commissie wil afgeven. Onder grote druk van met name de linkse partijen in het Europese Parlement heeft Commissievoorzitter Von der Leyen haar verzet tegen sancties opgegeven. Dat is een belangrijke stap voor de Duitse Christendemocraat, die zichzelf profileert als vriend van Israël.

De Commissie benadrukt ook te hopen dat de sancties nooit hoeven in te gaan. De hoop is dat Israël gevoelig is voor de politieke druk en bereid is meer voedsel toe te laten tot de Gazastrook en zal stoppen met de nederzettingenpolitiek, die een tweestatenoplossing in de weg staat."

Het voorstel dat het verste gaat, is het opschorten van de handelsvoordelen die Israël in de EU heeft. De handel gaat gewoon door, maar de voordelige tarieven die de EU voor Israël hanteert, worden opgeschort. Het gaat dan bijvoorbeeld om dadels, fruit en andere agrarische producten die Israël naar de EU exporteert.

De EU is Israëls grootste handelspartner: 32 procent van de Israëlische handel in goederen gaat naar de EU. Volgens de Europese Commissie gaat het opschorten van de voordelen Israël uiteindelijk zo'n 227 miljoen per jaar kosten.

Ultrarechtse ministers

De Commissie stelt ook sancties voor tegen de ultrarechtse ministers Ben-Gvir en Smotrich, die met hun extreme uitlatingen een tweestatenoplossing in de weg staan. Nederland heeft al een inreisverbod ingesteld tegen beiden.

Ook gewelddadige kolonisten komen op de sanctielijst van de EU, net als tien Hamasleden die deels in Gaza en deels in de bezette Westelijke Jordaanoever wonen.

Voor dit soort sancties moeten alle landen het eens zijn. Vorige week zei Von der Leyen dat de Europese Commissie ook stopt met het financieren van een aantal projecten in Israël. Het gaat hierbij om een bedrag van 20 miljoen euro. Dat is de enige maatregel die de Commissie zelf kan nemen.

'Gestoord'

De Israëlische minister Gideon Sa'ar noemt de voorstellen van de Europese Commissie in een reactie op X "moreel en politiek gestoord". Hij hoopt dat de EU-lidstaten de voorstellen zullen blokkeren, zoals tot op heden ook steeds is gebeurd. Ook stelt hij dat Israel niet zal luisteren naar de EU. "Israël zal met de hulp van zijn vrienden in Europa doorgaan met de strijd tegen pogingen ons te schaden, terwijl we in een existentiële oorlog verwikkeld zijn. Israël zal met gelijke munt terugslaan, we hopen dat dat niet zover hoeft te komen."

Het Openbaar Ministerie heeft zes jaar celstraf en tbs met dwangverpleging geëist tegen een man van 60 uit Amersfoort. Hij zou een jongen jarenlang seksueel hebben uitgebuit. Volgens het OM werd de jongen afhankelijk gemaakt van drugs en gebruikte de man hem als seksslaaf.

Het slachtoffer is een kwetsbare jongen met psychische problemen uit een vluchtelingengezin. Volgens het OM werd de jongen misbruikt door verschillende oudere mannen, maar ook door zijn 'pleegvader' zelf.

Roelof E. kwam in contact met de jongen toen die 11 jaar was, via het online spel Minecraft. Twee jaar later ontmoetten ze elkaar voor het eerst, de jongen was toen 13 of 14. Hij kreeg cadeautjes en werd misbruikt.

'Helemaal afgebroken'

Toen de jongen op zijn vijftiende ruzie kreeg met zijn vader, stond E. met zijn auto klaar om de jongen te verhuizen, schrijft RTV Utrecht. De tiener trok toen definitief bij hem in.

Het misbruik duurde tot zijn twintigste. "Zijn leven is in tien jaar tijd helemaal afgebroken", aldus de officier van justitie. "Zijn problematiek was zo divers en omvangrijk dat hij nergens terechtkon."

E. ontkent de gebeurtenissen niet. Volgens het OM is E. ook schuldig aan het bezit van een grote hoeveelheid expliciet materiaal van kinderen en misbruik van zijn neefje. Die werd misbruikt van zijn veertiende tot zijn achttiende.

Uitspraak in december

Volgens de advocaat van E. was zijn cliënt vroeger ook slachtoffer van seksueel misbruik. Hij hoopt dat de rechtbank daar rekening mee houdt bij het bepalen van de strafmaat. Op 2 december doet de rechter uitspraak.

De zaak van medeverdachte Van der K. wordt in november behandeld. Voor een derde verdachte, de partner van E., vroeg het OM vrijspraak. Hij zou een minimale rol hebben gespeeld.

De weduwe van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny zegt dat haar man door vergiftiging om het leven is gekomen. In een video vertelt Joelia Navalnaja dat het is gelukt om biologisch materiaal van haar overleden man te onderzoeken en dat twee laboratoria in verschillende landen concluderen dat Navalny is vergiftigd.

Volgens haar is het gelukt om biologisch materiaal van het lichaam van haar man het land uit te smokkelen voor onderzoek. "De labs zijn beide tot dezelfde conclusie gekomen", stelt ze. "Dat Aleksej is vermoord en nog specifieker: dat hij is vergiftigd." De weduwe zegt niet met welk middel dat zou zijn gebeurd.

De oppositieleider gold als een van de bekendste en felste critici van de Russische president Poetin. Al snel na zijn dood zei zijn vrouw dat hij vermoord was in opdracht van de Russische leider.

Strafkolonie

De 47-jarige Navalny overleed in 2024 plotseling in een strafkolonie, waar hij een celstraf van 19 jaar uitzat. Hij was veroordeeld voor wat in Rusland "het oprichten van een extremistische beweging" wordt genoemd. Hij werd twee maanden voor zijn overlijden overgebracht naar strafkolonie IK-3 in het hoge noorden van Rusland, op de rand van de Poolcirkel.

Volgens de gevangenisautoriteiten was Navalny tijdens het luchten plotseling onwel geworden, waarna hij overleed. Er werd verder geen bewijs voor geleverd. De dag voordat hij overleed, maakte de oppositieleider op een zitting in de rechtbank een vermagerde, maar fitte indruk.

Novitsjok

Na zijn overlijden eiste zijn familie het lichaam van Navalny op en dat werd ruim een week later overgedragen. Het team van Navalny geloofde niet dat hij een natuurlijke dood was gestorven en ging ervan uit dat hij was vermoord.

Zo beschuldigde zijn weduwe de Russische autoriteiten ervan dat die haar man hadden vergiftigd met het zenuwgif novitsjok. Met dat middel was Navalny in 2020 in een vliegtuig al vergiftigd. Ook ander onderzoek zou wijzen op dood door vergiftiging.

Joelia Navalnaja noemt het nu zaak dat de onderzoekresultaten worden gepubliceerd. "We hebben recht op de waarheid", zegt de weduwe van de oppositieleider.

Correspondent Rusland Geert Groot Koerkamp

"Joelia Navalnaja zegt bewijzen te hebben voor waar de achterban van haar man allang van overtuigd is: dat Aleksej Navalny in zijn afgelegen strafkolonie doelbewust om het leven is gebracht. Al snel na zijn dood waren er aanwijzingen dat er details over zijn laatste uren waren achtergehouden of verdraaid.

Die details suggereerden dat hij mogelijk was vergiftigd. Dat lijkt nu te zijn bevestigd door onderzoek van biologisch materiaal. De resultaten daarvan zijn niet gepubliceerd en het is ook niet duidelijk of Navalnaja die heeft kunnen inzien.

Het Kremlin zegt niet op de hoogte te zijn van Navalnaja's claim. Navalny wordt door de Russische autoriteiten stelselmatig doodgezwegen. Zijn Anti-corruptie Fonds is als 'extremistisch' gebrandmerkt en verboden in Rusland. Nog altijd worden mensen vervolgd wegens donaties aan Navalny's organisatie en drie van zijn advocaten hebben jarenlange gevangenisstraffen gekregen wegens 'deelname aan een extremistische groep'."

De beelden van metrostations rond de wedstrijd Ajax tegen Maccabi Tel Aviv vorig jaar november zijn teruggevonden. Vervoersbedrijf GVB meldt dat er toch nog beeldmateriaal beschikbaar is, terwijl was gezegd dat het al was gewist.

Het Openbaar Ministerie laat weten dat de politie de beelden alsnog bestudeert. "Mogelijk dat dit gevolgen heeft voor incidenten op de metrostations waarvan aangifte is gedaan."

Eén vrouw zou zijn belaagd op het metrostation Amsterdam Centraal, en deed daarvan aangifte. Hoewel nog niet duidelijk is wat er precies te zien is op de beelden, is wel al duidelijk dat het om beelden van dit station gaat. "We hebben goede hoop dat deze beelden meer duidelijkheid zullen geven", zegt de advocaat van de vrouw.

Deze zomer zag het OM af van vervolging van meerdere Israëlische voetbalsupporters vanwege gebrek aan bewijs. Het ging om verschillende aangiften van wangedrag door Maccabi Tel Aviv-supporters in Amsterdam. Gehoopt werd dat de camerabeelden uit het openbaar vervoer als bewijs konden dienen, maar die leken verdwenen te zijn toen de opnameapparatuur bij het GVB was vervangen.

Oude recorders

De oude apparatuur blijkt nu toch nog ergens te zijn. "Recent hebben we ontdekt dat er nog oude recorders van de metrostations bij onze onderhoudsleverancier in een strikt beveiligde opslag lagen om later in bulk te worden vernietigd."

Er is onderzocht of er alsnog beeldmateriaal vanaf kon worden gehaald. Er is geen beeld meer van in de metro's, maar wel van de metrostations.

"We betreuren dat we niet eerder grondig hebben uitgezocht of de beelden mogelijk toch nog beschikbaar waren", schrijft het GVB.

Het Openbaar Ministerie heeft een celstraf van achttien jaar en tbs met dwangverpleging geëist tegen Bretly D. Hij wordt onder meer verdacht van het doden van de Rotterdamse psychiater Jean van Griensven en een poging tot het wurgen van een man in Zutphen.

De eis van het OM volgt op de inhoudelijke behandeling van de zaak, waarbij D. afgelopen maandag in de rechtszaal spijt betuigde aan nabestaanden.

Vandaag schoot de 26-jarige D. tijdens het voordragen van de strafeis meerdere keren uit zijn slof. Zo ontkende hij op felle toon dat hij brand heeft gesticht bij de psychiater. Ook zei hij niemand bij de keel te hebben gegrepen in Zutphen. "Deze jongen heeft een heel rijke fantasie. Het zijn van a tot z leugens", aldus D.

De officier van justitie noemde het een uitzonderlijke zaak. "Dagenlang was hij de meest gezochte man van Nederland. Zijn volledige naam werd genoemd, er is een foto verspreid en er was een beloning van 25.000 euro voor de gouden tip. Uitzonderlijk, ook voor ons."

Het onderzoeksteam kreeg meer dan 500 tips binnen. Uiteindelijk werd de beloning voor de gouden tip die leidde tot de aanhouding van de moordverdachte uitgekeerd en verdeeld over verschillende personen.

Meerdere stoornissen

Bij D. zijn meerdere stoornissen vastgesteld, die ondanks een jarenlange behandeling erger lijken te zijn geworden. Hij werd opgenomen in het Pieter Baan Centrum, maar werkte niet mee aan het onderzoek. Uit eerdere klinische observaties blijkt volgens deskundigen dat er sprake is van een langdurige persoonlijkheidsstoornis met onder meer borderline, antisociale en narcistische trekken.

Hij zou op 13 oktober 2023 de 60-jarige psychiater Van Griensven van dichtbij hebben doodgeschoten na een seksdate. De psychiater werd gevonden in zijn woning die in de brand was gestoken.

Op basis van onder meer camerabeelden en DNA-sporen kwam de verdachte in beeld. Zijn DNA werd aangetroffen op een sigarettenpeuk en drinkglas in de woning. Daarna volgde een dagenlange klopjacht op de dader. Er werden foto's van D. verspreid en er werd gewaarschuwd dat hij seksafspraken maakte op de homoafspraaksite Bullchat.

Enkele dagen nadat hij de psychiater zou hebben vermoord, zou hij in Zutphen een man hebben belaagd in zijn huis en hem hebben geprobeerd te wurgen. D. spreekt die beschuldigingen dus tegen.

Ondertussen was de klopjacht nog steeds aan de gang. Uiteindelijk werd hij op 25 oktober gearresteerd in een hotel in Amsterdam.

Bij de toeristische trekpleister Machu Picchu in Peru worden zo'n 900 toeristen geëvacueerd. Ze zitten vast in de nabijgelegen stad Aguas Calientes. Daar is het treinstation van waaruit ze met bussen naar de voormalige Inka-hoofdstad Machu Picchu zouden worden vervoerd.

Over dat busvervoer is onenigheid ontstaan. De vergunning van de busmaatschappij die de toeristen vervoerde, is afgelopen. Een nieuwe vergunning werd toegewezen aan een andere busmaatschappij uit een aangrenzend district, maar de lokale bevolking is het daar niet mee eens en is begonnen met protestacties.

De omwonenden vinden dat de toewijzing van de nieuwe vergunning op een oneerlijke en niet-transparante manier is gebeurd en willen dat lokale bedrijven profiteren van het toerisme naar de 15e eeuwse Inka-citadel. Machu Picchu is de meest bezochte culturele bezienswaardigheid van Peru. Dagelijks komen er zo'n 4500 toeristen.

Rotsblokken

De betogers hebben de spoorlijn geblokkeerd met rotsblokken, waardoor de toeristen niet meer weg kunnen uit Aguas Calientes. Deze week evacueerden de Peruaanse autoriteiten al zo'n 1550 toeristen en nu zitten er dus nog zo'n 900 vast.

De protesten hebben ook geleid tot botsingen met de politie. Daarbij zijn volgens de politie veertien agenten gewond geraakt die probeerden het spoor vrij te maken.

Ruïnestad

Machu Picchu werd in de 15e eeuw in de Andes op een hoogte van circa 2.500 meter gebouwd in opdracht van de Inca-heerser Pachacuti. De ruïnestad wordt gezien als een wonder van natuur en techniek en staat sinds 1983 op de Werelderfgoedlijst van Unesco.

Vorig jaar was het ook al onrustig in het gebied. Toen voerden omwonenden een week lang actie tegen de privatisering van de kaartverkoop.

De omgeving rond de kubuswoningen in Rotterdam verloedert. Bewoners en ondernemers klagen over onder meer graffiti, wildplassers en zwerfvuil en willen dat de gemeente meer doet om verpaupering tegen te gaan.

De 38 paalwoningen en 13 bedrijfskubussen werden begin jaren 80 gebouwd. Hellen Reinders woont al sinds 1984 in een van de kubussen. "Het bevalt hier nog steeds en op dit plein hebben we nog hartstikke leuk contact met z'n allen, maar als je zo rondkijkt, ziet het er niet uit", zegt ze tegen de regionale omroep Rijnmond.

De problemen spelen al enkele jaren, zegt Reinders. "Het is hier een rustig plekje in de avond, dus er slapen vaak mensen buiten en er wordt hier ook veel geürineerd. Dat wordt de laatste vijf jaar steeds erger."

Urinevlekken tegen de gevels van de kubuswoningen:

Ed de Graaf is bewoner van de Kijk-Kubus en tevens voorzitter van de vereniging van eigenaren. Hij ontvangt dagelijks meer dan honderd toeristen in zijn kubuswoning en vindt de omgeving vies: "De afvalbakken stromen over en rondom die bakken is het dus een bonte bedoening van kauwgom en andere vlekken. Dat moet gewoon gereinigd worden."

Debat in gemeenteraad

De bewoners begrijpen niet dat een toeristische trekpleister niet beter wordt bijgehouden. Toos Risakotta, eigenaresse van een souvenirwinkel in een van de kubussen: "We hebben een paradepaardje hier. Doe er wat aan. Ik zou zeggen: kom hier elke dag langs en zorg dat alles schoon is, zeker in het hoogseizoen."

De Graaf: "Het is een icoon voor de stad dat nu verwaarloosd wordt, maar er is op dit moment gewoon geen budget voor vrijgemaakt."

Morgenavond praat de gemeenteraad over de situatie. De lokale D66-afdeling heeft het debat aangevraagd. Raadslid Tim de Haan wil dat de ruimte rondom de woningen groener, lichter en gezelliger wordt.

Jerry Greenfield, mede-oprichter van Ben & Jerry's, heeft het ijsmerk na bijna vijftig jaar verlaten. Dat bevestigt moederbedrijf The Magnum Ice Cream Company na berichten hierover. "Jerry is afgetreden als merkambassadeur, een betaalde functie die hij sinds de overname van Ben & Jerry's door Unilever in 2000 heeft bekleed", laat een woordvoerder weten

Greenfield vindt dat de sociale missie van het ijsmerk wordt verkwanseld en dat hij daarom niet langer kan aanblijven als ambassadeur.

Greenfield opende in 1978 met jeugdvriend Ben Cohen een ijswinkel in de plaats Burlington in de Amerikaanse staat Vermont. Binnen enkele jaren begonnen de twee Ben & Jerry's uit te bouwen met meer winkels en distributie van hun ijs via grote winkels. Vanaf 1985 zette het merk zich ook in voor liefdadigheidsprojecten en duurzaamheid, onder de slogan "peace, love & ice cream".

Botsingen over activisme

In 2000 verkochten de twee hun bedrijf voor 326 miljoen dollar aan levensmiddelen- en zeepfabrikant Unilever. Cohen en Greenfield bleven betrokken bij het ijsmerk, maar gaven hun bevoegdheden op. De laatste jaren kwamen de oprichters steeds vaker in botsing met het moederconcern.

De onenigheid ging onder meer over de ijsverkoop in de door Israël bezette Palestijnse gebieden, gevolgd door kritiek op de Amerikaanse president Donald Trump. In een brief die zakenkrant Financial Times inzag, schrijft Greenfield dat Ben & Jerry's de mond wordt gesnoerd en dat daarmee de afspraken bij de overname 25 jaar geleden zijn geschonden.

Unilever brengt de ijsdivisie waar Ben & Jerry's onder valt binnenkort naar de Amsterdamse beurs onder de naam The Magnum Ice Cream Company.

Die erkent dat er een conflict is met een onafhankelijke raad die toezicht houdt op de sociale missie en de identiteit van Ben & Jerry's. Die raad heeft het moederconcern in New York voor de rechter gedaagd. Volgens Magnum is Greenfield geen lid van die raad.

'Geen politieke partij'

Volgens de Financial Times zouden de twee oprichters tevergeefs hebben geprobeerd om Ben & Jerry's met een groep investeerders terug te kopen van Unilever. Magnum-topman Peter ter Kulve zei vorige week in het Financieele Dagblad dat zijn nieuwe bedrijf niet van plan is om Ben & Jerry's te verkopen.

Het activisme van de oprichters noemde Ter Kulve "helemaal prima", maar alleen op persoonlijke titel: "We hebben duidelijk afgesproken: zodra je spreekt namens het bedrijf, dan is dat in progressieve, maar onpartijdige taal. Ben & Jerry's is géén politieke partij."

Magnum zegt in een persverklaring Greenfield altijd dankbaar te blijven voor zijn rol om ijs en maatschappelijke betrokkenheid "in een opmerkelijk succesverhaal" te hebben omgezet. "We zijn het niet altijd eens en hebben geprobeerd om met beide oprichters een constructief gesprek aan te gaan over hoe we Ben & Jerry's' krachtige, op waarden gebaseerde positie in de wereld kunnen versterken", schrijft het bedrijf.

In drie verschillende Nederlandse steden was in augustus een explosie bij het huis van een gevangenismedewerker. Daarbij raakte een van hen gewond. Een vierde medewerker is op straat ernstig mishandeld met een honkbalknuppel. Dat staat in de zogenoemde voorvallenlijst die de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) elke maand publiceert. Daarin staat wat voor incidenten er waren.

Intimidatie en agressie jegens gevangenismedewerkers buiten de muren van de gevangenis is niet nieuw, maar het is wel opvallend dat het vorige maand zo vaak gebeurde. Dat zegt de directeur gevangeniswezen, Jannine van den Berg. "We hebben dit in het verleden ook gezien, maar deze aantallen zijn nieuw."

Vorige maand was de eerste explosie op 2 augustus bij het huis van een medewerker van de PI (penitentiaire inrichting) Heerhugowaard. Op hetzelfde adres werd een dag later ook brand gesticht. Op 20 augustus volgde een explosie bij een woning van een medewerker van de PI Krimpen aan den IJssel. Daarbij raakte de medewerker gewond.

De derde explosie was in de nacht van 21 op 22 augustus bij het huis van een medewerker van Justitieel Complex Zaanstad in Westzaan. Bij alle explosies raakte de woning beschadigd.

Op 29 augustus werd een medewerker van de PI Alphen aan den Rijn buiten de inrichting ernstig mishandeld. "De aanvaller verscheen uit het niets en sloeg de medewerker met een honkbalknuppel", is te lezen in de voorvallenlijst. De medewerker is in het ziekenhuis behandeld.

Gerelateerd aan het werk

De drie getroffen medewerkers werken allemaal in een andere gevangenis. Dat geldt ook voor de vierde persoon die in elkaar is geslagen. "Dat relateren we ook aan zijn werk", zegt Van den Berg.

"Het gebeurt verspreid over het hele land. Dat betekent ook dat we niet met één clubje gedetineerden te maken hebben die hun focus nu hebben gelegd op onze collega's in de privésituatie." Die verspreiding geeft aan dat het allemaal afzonderlijke incidenten zijn, stelt de directeur. "Dat maakt het ook voor ons alarmerend."

De politie onderzoekt de incidenten. De DJI zelf doet intern onderzoek. "We gaan na of er iets is voorgevallen", zegt Van den Berg. "Heeft een gevangenisbewaarder bijvoorbeeld een reprimande gegeven aan een gedetineerde? Daardoor weten we: het kan misschien uit die hoek komen."

'Gaat een grens over'

Dit doet "heel veel" met medewerkers, zegt Van den Berg. "We weten allemaal dat als je in het gevangeniswezen werkt je te maken kunt krijgen met geweld tijdens je werk, maar in je privéleven is echt wat anders. Dan heb je te maken met je familie, je gezin en je vrienden. Ik vind het echt niet kunnen. Dit gaat echt de grens over."

Het is de vraag hoe gedetineerden hebben achterhaald waar de medewerkers wonen. "Dat is elke keer weer onderzoeken hoe dat nou kan", zegt de directeur. De politie doet daarom altijd onderzoek. "We trainen onze mensen ook om vooral geen privégegevens met elkaar te delen. We gebruiken als we aan het werk zijn ook geen achternamen."

Toch kan het een keer gebeuren dat gedetineerden een achternaam opvangen, zegt Van den Berg. "Een van de opties is ook dat iemand achtervolgd wordt vanuit het werk naar huis door vrienden van gedetineerden."

De hoofdverdachte in de vermissingszaak van de Britse peuter Madeleine (Maddie) McCann is vrijgelaten. Dat meldt de Duitse politie aan persbureau Reuters. De 49-jarige Duitser Christian Brückner heeft zijn straf voor het verkrachten van een Amerikaanse vrouw in 2005 uitgezeten. De Duitse autoriteiten zeggen geen juridische basis te hebben om Brückner langer vast te houden.

De Duitser zat een straf van zeven jaar uit. De verkrachting van de 72-jarige vrouw vond plaats in hetzelfde vakantieresort in Portugal waar de 3-jarige Maddie twee jaar later uit haar vakantiewoning verdween.

Het Duitse Openbaar Ministerie zegt indirect bewijs te hebben gevonden dat Brückner betrokken was bij de verdwijning van de peuter. Zo zou zijn mobiele telefoon ten tijde van de vermissing zijn gelokaliseerd in de buurt van de vakantiewoning. Drie getuigen zouden hebben verklaard dat Brückner tegenover hen schuld heeft bekend. Toch is dat bewijs te zwak voor een nieuw arrestatiebevel, schrijft de Britse krant The Guardian.

'Heksenjacht'

Bij een zitting in juli werd geconcludeerd dat er een risico bestond dat Brückner na zijn vrijlating weer (seksuele) misdrijven pleegt. Daarom moet hij aan een aantal voorwaarden voldoen, blijkt uit onderzoek van de Duitse krant Der Spiegel.

Zo moet de Duitser een enkelband dragen, zijn verblijfplaats bekendmaken en zijn paspoort inleveren. De advocaten van Brückner zijn in hoger beroep gegaan tegen de maatregelen, maar deze blijven van kracht tot het hoger beroep dient.

Brückner zat in de Sehnde-gevangenis in de Duitse deelstaat Nedersaksen. Ongeveer 45 Britse en Duitse journalisten stonden daar vanmorgen vroeg te wachten op zijn vrijlating uit het gebouw, schrijft het Duitse programma Tagesschau. Brückners advocaten zijn bang voor "een heksenjacht" op hun cliënt.

Er wordt nog steeds in meerdere landen gezocht naar de dader en de Britse peuter. Maddie McCann was in mei 2007 op vakantie met haar ouders en jongere broertje en zusje in de Algarve. De ouders hadden hun slapende kinderen in de vakantiewoning gelaten, terwijl zij in de buurt dineerden met vrienden. Die avond verdween Maddie plotseling uit haar kamer.

De verdwijningszaak is een van de grootste van de afgelopen jaren. Sinds 2017 doet de Duitse politie onderzoek naar Brückner en in 2020 werd hij aangemerkt als hoofdverdachte in de zaak-McCann. In het verleden is de Duitser vaker veroordeeld voor seksuele delicten met kinderen en andere misdrijven, waaronder drugshandel, inbraak en diefstal.

Afgelopen zomer werkten de Duitse en Portugese autoriteiten nog samen tijdens een grote zoektocht op meer dan twintig plaatsen in de Algarve naar zaken die verband houden met de verdwijning. Deze week weigerde de Duitser nog een gesprek met de Britse politie.

Brückner heeft altijd ontkend dat hij iets te maken heeft gehad met de verdwijning van Maddie.

In het Verenigd Koninkrijk zijn vier mensen aangehouden omdat ze afbeeldingen van de Amerikaanse president Trump en de veroordeelde zedendelinquent Jeffrey Epstein op Windsor Castle hadden geprojecteerd. De bekende actiegroep Led By Donkeys heeft een foto van de actie gedeeld op Instagram, met daarbij de tekst "Hey Donald, welcome to Windsor Castle".

De Amerikaanse president is in het Verenigd Koninkrijk voor een staatsbezoek. Trump verblijft samen met zijn vrouw Melania op Windsor Castle, het buitenverblijf van de Britse koning net buiten Londen. Zo'n ontvangst komt zelden voor en wordt beschouwd als grote eer.

De Amerikaanse president was nog niet op Brits grondgebied toen de foto's op het kasteel werden geprojecteerd. Onder meer de arrestatiefoto van Trump, een briefje dat hij voor het "vriendenboek" van Epstein zou hebben geschreven en foto's van de twee mannen op feestjes waren gisteravond op een toren van het eeuwenoude gebouw te zien.

'Kwaadaardige communicatie'

De vier die de foto's zonder toestemming projecteerden, zijn gearresteerd op verdenking van "kwaadaardige communicatie". Ze zitten vast. Een politiechef zegt tegen de Britse omroep BBC dat "elke ongeautoriseerde activiteit rondom het kasteel extreem serieus wordt genomen".

Op Windsor Castle werden verschillende projecties getoond van de Amerikaanse president Trump met Epstein:

Ongeveer de helft van de Britten heeft aangegeven dat ze geen voorstander zijn van het bezoek van de Amerikaanse president aan hun land. De komende dagen zijn meerdere anti-Trump-protesten gepland. Deze week probeerden activisten al in de achtertuin van Windsor Castle een metersgrote foto van Trump en Epstein op te hangen, maar dat lukte niet.

Trump ligt al langer onder vuur om zijn banden met Epstein. Veel Amerikanen geloven dat hij informatie achterhoudt over de steenrijke zakenman. Epstein stierf in 2019 door zelfdoding in de gevangenis. Hij was toen in afwachting van zijn strafzaak, waarin hij werd verdacht van mensenhandel en seksueel misbruik. Epstein organiseerde seksfeestjes met rijke en beroemde vrienden, in dezelfde periode was hij ook bevriend met de Amerikaanse president.

Op de universiteiten hakken de onderwijsbezuinigingen er stevig in. Verschillende instellingen hebben medewerkers ontslagen of verlengen tijdelijke contracten niet meer. Ook zullen opleidingen verdwijnen, blijkt uit een rondgang van de NOS.

De bezuinigingen op het hoger onderwijs en de wetenschap werden vorig jaar mei aangekondigd. Dit voorjaar werd een half miljard euro aan bezuinigingen definitief.

De universiteiten hebben daarom de komende jaren tientallen miljoenen euro's minder. Daarbij is er onrust over een wetsvoorstel om minder studenten uit het buitenland toe te laten. Minder studenten betekent ook minder geld vanuit het Rijk.

Op de Universiteit Utrecht, Universiteit Twente, Erasmus Universiteit Rotterdam, Wageningen University en de Vrije Universiteit Amsterdam zijn ontslagen aangekondigd of al doorgevoerd. "En er zitten er nog meer in de pijplijn", verwacht Ruben Puylaert, woordvoerder bij de Universiteiten van Nederland. "Universiteiten proberen de echte klap te voorkomen, maar dat zal niet helemaal lukken met dit soort bedragen."

Studies en afdelingen geschrapt

Op verschillende universiteiten stoppen afdelingen en opleidingen, mede vanwege de bezuinigingen. Zo verdwijnen op de Universiteit Utrecht zes bacheloropleidingen met minder dan 25 eerstejaars: Duits, Frans, Islam en Arabisch, Italiaans, Keltisch en Religiewetenschappen.

Op de Vrije Universiteit Amsterdam ligt een plan om de afdeling en de bachelor Aardwetenschappen op te heffen. Aan de Radboud Universiteit stopt mogelijk de Honours Academy per 2027 om geld te besparen.

In Twente wordt het University College opgeheven. Dat is volgens de universiteit niet een direct gevolg van de bezuinigingen. Het heeft ook te maken met de lage instroom van studenten, maar de keuze om de instroom niet op te krikken, "bevat natuurlijk wel een financiële component".

De overheid besloot eind vorig jaar ook om de starters- en stimuleringsbeurzen voor wetenschappers te schrappen. Die werden in 2022 in het leven geroepen om hun werkdruk te verlichten. De Universiteit van Amsterdam en de universiteiten in Rotterdam, Groningen en Tilburg vrezen dat de werkdruk van onderzoekers nu weer toeneemt.

'Boosheid, verdriet en berusting'

Op de Universiteit Twente zijn bij de faculteit Technische Natuurwetenschappen het afgelopen halfjaar ongeveer vijftig medewerkers ontslagen . Een van hen is Jeroen Cornelissen (53), die hoogleraar Organische Chemie was en inmiddels een nieuwe baan heeft als decaan van de faculteit.

"Eind vorig jaar werd duidelijk dat er wel eens klappen konden gaan vallen bij onze onderzoeksgroep biomoleculaire nanotechnologie", vertelt hij. Een paar maanden later werd dat definitief duidelijk. "Boosheid, verdriet en berusting", waren de emoties die Cornelissen toen voelde.

Hij is blij dat hij een nieuwe baan heeft gevonden, maar vindt het zonde dat zijn vakgroep binnenkort niet meer bestaat. "We hadden een goed toekomstperspectief, want chemisch onderzoek kan volgens mij een belangrijke rol spelen in het oplossen van maatschappelijke problemen."

Vanuit de Universiteit Twente vindt Cornelissen de bezuinigingen begrijpelijk, maar de keuze van de overheid om te korten op hoger onderwijs en onderzoek vindt hij onverstandig. "Economen van de Rabobank hebben jaren geleden al voorgerekend dat wetenschap geld oplevert. Denk alleen al aan de vele startups die ontstaan vanuit de Universiteit Twente."

Bezuinigen op stenen

De universiteiten proberen het onderwijs en onderzoek zo veel mogelijk te ontzien. Daarom kiezen veel instellingen ervoor om te bezuinigen op bedrijfsvoering en diensten. Bij de Universiteit Utrecht verdwijnen tachtig tot honderd banen bij de bestuursdienst. De medewerkers die worden ontslagen, werken als IT'er of facilitaire zaken.

De Universiteit van Amsterdam gaat de komende jaren 20 miljoen euro besparen op bedrijfsvoering. "Bijvoorbeeld op het gebied van huisvesting kan bespaard worden", laat een woordvoerder weten.

Op meer instellingen wordt gekeken naar de gebouwen. De Erasmus Universiteit in Rotterdam gaat eerder slopen om geld te besparen. In Utrecht wordt de "vastgoedportefeuille tegen het licht gehouden" en op de Universiteit Twente is het huisvestingsplan voor de lange termijn bijgesteld.

'Juist meer uitgeven'

Puylaert, van de Universiteiten van Nederland, maakt zich zorgen over de bezuinigingen: "Nederland zal hiervan de gevolgen ondervinden. Om de kenniseconomie die we nu zijn te blijven, moet er juist geld bij en we doen het tegenovergestelde."

Het Europese streven is om 3 procent van het bruto binnenlands product te investeren in onderwijs en onderzoek. Andere Europese landen halen die norm, maar Nederland niet, stelt Puylaert. "Voor de bezuinigingen zaten we op 2,2 procent."

Hij hoopt dat het tij keert als er straks een nieuw kabinet is. In meerdere verkiezingsprogramma's staat het streven om weer meer te investeren in wetenschap, zegt hij. "Nu zijn er nog daden nodig."

Het gebied rond Utrecht Centraal blijft nog tot zeker november 2026 een zogeheten verblijfsontzeggingsgebied. Overlastgevers kunnen er een plaatselijk gebiedsverbod krijgen. Dat schrijft burgemeester Dijksma in een brief aan de Utrechtse gemeenteraad.

De maatregel is sinds september 2022 van kracht. Het aantal incidenten rond Utrecht Centraal blijft "structureel hoog", aldus de burgemeester. Van januari tot half juli dit jaar waren er 1767 incidenten en in dezelfde periode vorig jaar waren dat er bijna even veel, schrijft RTV Utrecht.

Agressie en geweld

Maandagavond raakten nog twee mensen gewond bij een vecht- en steekpartij op het stationsplein. De overlastgevers zijn volgens de gemeente in veel gevallen ongedocumenteerde mensen uit Noord-Afrika, arbeidsmigranten uit Europa en minderjarige vreemdelingen, maar ook jongeren uit Utrecht misdragen zich.

Het gaat vooral om agressief gedrag, intimidatie, diefstal en geweldsincidenten. De politie legde dit jaar tussen januari en augustus 465 verblijfsontzeggingen op, handhavers van de gemeente nog eens 154.

De overlastgevers zijn in eerste instantie 24 uur lang niet meer welkom rond het station. Bij een nieuwe overtreding moeten ze een maand wegblijven, bij de derde overtreding twee maanden. Bij herhaaldelijke overtreding kan een celstraf worden opgelegd.

Mariaplaats

Het gebied waar de maatregel geldt, wordt wel aangepast. De Mariaplaats wordt nu ook aangewezen als verblijfsontzeggingsgebied. In enkele straten in de wijk Lombok geldt de regel niet meer, daar is de overlast afgenomen.

Dijksma schrijft in de brief dat Utrecht blijft streven naar een veilige en leefbare stad met ruimte voor zorg en ondersteuning, maar ze wil ook een stad "waarin paal en perk wordt gesteld aan grensoverschrijdend gedrag en ernstige overlast".

Het grondpersoneel van luchtvaartmaatschappij KLM staakt vandaag tussen 08.00 uur en 12.00 uur. Rond de 100 vluchten zijn daardoor geannuleerd.

Vorige week woensdagochtend was er ook een staking van het grondpersoneel. Toen legden de actievoerders twee uur het werk neer, van 08.00 uur tot 10.00 uur. De werknemers willen onder meer een hoger loon en een betere regeling voor zwaar werk.

Onder het grondpersoneel vallen mensen die bagage in- en uitladen, vliegtuigen verplaatsen en reizigers te woord staan. Als zij hun werk neerleggen, heeft dat grote gevolgen voor het vliegverkeer.

Meer acties

Vakbond FNV heeft gisteren nieuwe acties van KLM-grondpersoneel op Schiphol aangekondigd. Het gaat dan om werkonderbrekingen op 24 september en 1 oktober die respectievelijk zes en acht uur zullen duren.