NOS Nieuws - Algemeen

Hij heeft er veel voor moeten proeven, ruiken en vertellen, maar de 35-jarige Léon Rodenburg mag zich sinds gisteren de beste biersommelier ter wereld noemen.

Tijdens de World Championship of Beer Sommeliers in München streden de 93 beste biersommeliers ter wereld om het felbegeerde gouden bierglas. De trofee is vanaf nu te bewonderen in het Brabantse Almkerk. Daar is Rodenburg sinds anderhalf jaar mede-eigenaar van een bierbrouwerij.

"Ik heb een kater van de adrenaline", zegt Rodenburg een dag nadat hij zich tot beste biersommelier van de wereld had gekroond. "Het was zenuwslopend. Ik besef het nu pas."

Twee winnende Nederlanders

Tijdens het WK moesten de deelnemers verschillende biersoorten herkennen. Ook moest een presentatie worden gegeven over een biersoort die ter plekke op het podium werd onthuld.

Aan de wedstrijd deden vier Nederlandse biersommeliers mee. Op de tweede plek eindigde sommelier Dennis Kort uit Eindhoven. Het brons ging naar de Oostenrijker Oliver Klamminger.

In de finale kreeg Rodenburg een La Trappe-biertje uit Berkel-Enschot voorgeschoteld, een voor hem zeer vertrouwd biermerk. "Toen het flesje onthuld werd, wilde ik juichen. Ik ken La Trappe goed en kon daardoor makkelijk de complexe smaken benoemen en terugvallen op kennis die ik al had", zegt hij.

Volgens de wereldkampioen is het proeven van bier een heuse sport. Naast kennis over ingrediënten en afkomst zijn schenktechniek, presentatie en bovenal een goede neus belangrijk. "Het is echt topsport. We trainen maandenlang, hebben een bondscoach en een soort TeamNL. Als je niet actief blijft proeven, verdwijnen je skills", zegt Rodenburg.

Eeuwige roem

Net als Rodenburg is ook de Eindhovense Kort uitzinnig met zijn podiumplaats. Hij vecht in het interview met Omroep Brabant tegen zijn tranen. "Ik ben nu dertien jaar professioneel bierondernemer en ik probeer bieren naar Michelinniveau te tillen", zegt hij.

"Jaren geleden had ik niet kunnen dromen dat ik in de buurt zou komen van deze 'machines van biersommeliers'. En al helemaal niet dat ik op het podium zou eindigen. Onvoorstelbaar", zegt Kort.

Naast het gouden bierglas kreeg Rodenburg een medaille en oorkonde. "En ik heb mezelf nu meteen uitgeschakeld voor toekomstige wereldkampioenschappen, want je mag maar één keer winnen." Hij wil nu vooral anderen gaan helpen. Zo is Rodenburg al uitgenodigd om in Zuid-Korea te jureren bij een bierwedstrijd.

De nummers één en twee van de wereld blijven de komende dagen in Duitsland. "We gaan er eentje op drinken, meer niet", lacht Kort. En wat ze dan gaan drinken? "Duits bier zoals ze alleen hier te krijgen zijn. Lekker genieten van een doordrinkbaar bier."

De Verenigde Staten staan onverminderd achter het Israëlische beleid ten aanzien van Gaza en de bezette Westoever. Dat bleek in een gezamenlijke persconferentie van de Israëlische premier Netanyahu en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio, die op bezoek is in Israël.

De twee zeiden dat ze het erover eens zijn dat de vernietiging van Hamas en het vrijlaten van alle gijzelaars de enige manier is om de oorlog in Gaza te beëindigen. Israël gaat ervan uit dat van de 48 gijzelaars die nog in handen zijn van Hamas er nog 20 in leven zijn.

Zolang Hamas bestaat, kan het geen vrede zijn in de regio, want de terreurgroep staat volgens Rubio voor "barbaarsheid". Hamas bedreigt volgens hem de vrede en veiligheid in de regio. Hij voegde eraan toe dat Washington ook maximale druk zal blijven uitoefenen op Iran, dat de Palestijnse militante groepering steunt, totdat Teheran "van koers verandert".

Gesloten front

De twee toonden ook eensgezindheid toen het ging over de toenemende internationale woede over de Israëlische aanval op Hamas-leiders in Qatar. Daarbij werden zeker vijf Hamas-leden en een lid van de Qatarese veiligheidstroepen gedood.

President Trump uitte vorige week zijn ongenoegen over de aanval, waarvan de VS volgens hem niet van tevoren op de hoogte was. Maar de plooien lijken inmiddels weer gladgestreken

In Doha veroordeelden Arabische leiders ondertussen de aanval van vorige week. Ook uitten ze opnieuw kritiek op de Israëlische plannen om Gaza-Stad in te nemen.

Meer aanvallen niet uitgesloten

Netanyahu zei op de persconferentie dat er sprake is van "enorme hypocrisie" in de kritiek op Israël over de aanval op Hamas in Qatar. Hij verwees naar een VN-resolutie van na de aanval van 11 september 2001 op de Verenigde Staten, waarin staat dat geen enkel land terroristen mag huisvesten. Hij zei dat hij meer aanvallen op Hamas-leiders niet uitsluit, "waar ze zich ook bevinden".

Qatar is net als Israël een bondgenoot van de VS. Rubio reist morgen naar Doha voor een kort bezoek, om te proberen de spanning tussen die twee landen te verminderen. Het Arabische land bemiddelde tot nu toe in de onderhandelingen tussen Israël en Hamas over een bestand in Gaza.

De minister van Buitenlandse Zaken van Qatar heeft al gezegd dat zijn land wil blijven praten met Egypte en de VS over een bestand. Rubio zei dat hij Qatar nog eens zal aansporen om die rol te blijven vervullen.

Volgens hem blijft Trump vastbesloten dat er een eind aan het conflict moet komen. Hij bagatelliseerde ook de Amerikaanse zorgen over de ontwikkelingen in Gaza-Stad en herhaalde dat Hamas vernietigd moet worden voor er vrede kan komen.

In het Groningse Drieborg is vandaag begonnen met de restauratie van de zogeheten roze boerderij. De bewoners verfden hun boerderij uit wanhoop knalroze, om zo aandacht te vragen voor hun situatie. Ze lagen dertien jaar lang in de clinch met de instanties om een vergoeding te krijgen voor aardbevingsschade.

"Dit is een heel bijzonder moment", zegt eigenaar Boelo ten Have maandag. "Je komt uit een strijdmodus om het voor elkaar te krijgen. Nu komen we in een modus om de boerderij op te knappen. Dat is wennen, maar ook heel mooi."

Ruim honderd scheuren

Ten Have woont samen met zijn partner Annemarie Nijhoff in de boerderij. Hij is zesde generatie die op deze plek boert. Het stel zag dertien jaar geleden de eerste scheuren in de muren en gevels. De boerderij, aangemerkt als rijksmonument, heeft meer dan honderd scheuren.

Volgens de Groningers is de schade veroorzaakt door bodemdaling als gevolg van gaswinning in het gebied. Ze meldden de schade bij de instanties, maar kregen nul op het rekest. De boerderij staat namelijk net buiten het aardbevingsgebied.

"Op een gegeven moment wilden we de boerderij slopen, maar dat mocht niet omdat het een rijksmonument is. Dus we waren helemaal wanhopig", zegt Nijhoff. "Toen zeiden we: we verven hem roze, dan kunnen ze van verre zien dat hier iets aan de hand is." De actie van de Groningers leidde tot veel aandacht in de regionale en landelijke pers.

Toch subsidies

Mede door die aandacht kwam er beweging in de zaak. Het stel kreeg in totaal anderhalf miljoen euro aan subsidies van de provincie Groningen en het Rijk om de boerderij te restaureren.

Het geld komt uit fondsen voor rijksmonumenten. Ook krijgen de bewoners een bijdrage van het zogeheten Interventieteam Vastgelopen Situaties. Dit team heeft een pot van vijftig miljoen euro om schrijnende situaties in en rond het Groninger aardbevingsgebied op te lossen.

Ten Have en Nijhoff hebben de boerderij inmiddels leeggehaald. De hal wordt op dit moment nog gestut met palen, "anders dreigt het plafond naar beneden te komen", aldus Ten Have. "Het is moeilijk om te zien, maar aan de andere kant hoopgevend, want er gaat iets gebeuren. Dat is heel mooi."

Duizenden Groningers wachten nog

Voorzitter Coert Fossen van de Groninger Bodem Beweging is blij dat de roze boerderij wordt aangepakt. Tegelijkertijd ziet hij dat er nog altijd duizenden Groningers wachten op herstel. Er staan op dit moment zo'n 18.000 schademeldingen open. Daarvan wachten vierduizend bewoners al meer dan twee jaar op duidelijkheid of hun schade wordt vergoed, blijkt uit cijfers van het schadeloket.

Fossen: "Het kabinet beloofde na de parlementaire enquête de afhandeling milder, menselijker en makkelijker te maken. Dat is deels gelukt. Mensen met kleine schades kunnen een som geld krijgen en daarmee hun schade herstellen. Maar mensen met grote schades merken geen verschil, ook na twee jaar niet."

Demissionair staatssecretaris Van Marum (BBB) van Herstel Groningen laat weten dat er verschillende oorzaken zijn waardoor een deel van de Groningers langer moeten wachten.

"Sommigen hebben al wel een aanbod gekregen, maar moeten nog laten weten of ze dit accepteren. Anderen wilden wachten op gunstigere regelingen. En soms vergt een oplossing meer tijd, meer onderzoek en duurt het langer", zegt hij. Van Marum verwacht dat er vanaf november meer tempo kan worden gemaakt bij grotere schadegevallen.

Blijft nog even roze

Ten Have en Nijhoff laten hun boerderij roze, totdat de restauratie helemaal af is. Naar verwachting duren de werkzaamheden anderhalf tot twee jaar. "Je weet niet hoe het loopt. Er kan wat tegenslag zijn. Tot die tijd blijft de roze kleur op de gevel zitten. Daarna wordt hij weer gebroken wit, zoals hij altijd was. En misschien blijft er nog een roze steen over, want we willen symbool staan voor de problematiek in Groningen", zegt Nijhoff.

Harde wind heeft op meerdere plekken in het land tot problemen geleid. Zo waaiden in de haven van Rotterdam meerdere containers om die op verschillende auto's terechtkwamen.

Er zijn geen gewonden gevallen, meldt de regionale omroep Rijnmond. Fotocorrespondenten melden aan de omroep dat zeker vier auto's beschadigd zijn geraakt. De weg is afgezet; volgens de brandweer kunnen er meer containerstapels omvallen.

Het KNMI waarschuwt voor harde windstoten, vooral in de kustprovincies. In het noorden en het westen geldt weercode geel. De harde wind houdt nog tot morgenochtend aan, verwacht het KNMI.

De windstoten komen uit zuidwestelijke richting en kunnen boven land oplopen tot 80 kilometer per uur. Op het IJsselmeer kan dat tot 90 kilometer per uur.

In Groningen kregen de hulpdiensten een melding dat iemand in het Hoornsemeer was terechtgekomen, nadat die van een supboard zou zijn gevallen. De hulpdiensten begonnen daarop een zoekactie.

Eerder op de dag haalde brandweer al iemand uit het water. Dat bleek uiteindelijk om dezelfde persoon te gaan, dus werd de zoekactie gestaakt, meldt de politie.

Omgewaaide bomen

Op verschillende plekken hebben omgewaaide bomen voor schade gezorgd. Zo kwam in Den Haag een boom tegen een gevel terecht. In Tilburg waaide een boom om die op een auto terechtkwam. Ook op meerdere plekken in Zuid-Holland is schade gemeld, schrijft Omroep West.

In Leeuwarden zijn de ramen van een parkeergarage kapotgewaaid. De brandweer is ingezet voor herstelwerkzaamheden met een hoogwerker, schrijft Omrop Fryslân.

Ook de scheepvaart heeft last van de harde wind. Rederij Doeksen, verantwoordelijk voor de veerdiensten tussen Harlingen, Terschelling en Vlieland, heeft een aantal afvaarten geschrapt.

Het gaat om de veerboot van 16.50 uur en morgenochtend 06.50 uur vanaf Vlieland naar Harlingen en de veerboot van 19.10 uur vanaf Harlingen naar Vlieland. Ook de Waddentaxi vaart niet.

In het onderzoek naar een gewelddadige mishandeling in het conflict tussen jeugdgroepen in Heemskerk, Beverwijk en Haarlem zijn opnieuw twee verdachten aangehouden. De identiteit van de verdachten is niet bekendgemaakt. De politie heeft tot nu toe zeven arrestaties verricht.

De politie verdenkt een van de aangehouden personen van "betrokkenheid bij de ernstige mishandeling in het conflict tussen de jeugdgroepen". De ander wordt verdacht ervan opruiende berichten op sociale media te hebben geplaatst. Ook zou de persoon hebben aangezet tot geweld.

Gisteren werd een andere verdachte opgepakt die een mogelijke rol heeft gespeeld bij ernstige mishandeling en beroving.

Vrijdagavond hield de politie al een 20-jarige man uit Heemskerk aan. Hij wordt verdacht van bedreiging, opruiing op sociale media en het verspreiden van nepinformatie. De verdachte is vandaag voorgeleid aan de rechter-commissaris en blijft twee weken langer vastzitten.

Preventief fouilleren

De afgelopen dagen was het onrustig in Heemskerk, Beverwijk en Haarlem na geweldsincidenten tussen twee groepen jongeren. Op sociale media gingen gewelddadige beelden rond van een mishandeling. Ook gingen door AI gemaakte beelden rond van een ontploffing bij een school.

Meerdere scholen bleven afgelopen vrijdag uit voorzorg dicht uit angst voor escalatie. Voor het weekend werden in de gemeenten Beverwijk en Heemskerk een aantal wijken aangemerkt als veiligheidsrisicogebied.

In zo'n gebied mag de politie preventief fouilleren. Zaterdagavond werden in Beverwijk en Haarlem twee mensen aangehouden voor verboden wapenbezit. Het gaat om een 19-jarige man en een minderjarige jongen.

De oplichter die bekend werd door de Netflix-documentaire The Tinder Swindler is gearresteerd in Georgië. Dat gebeurde op de luchthaven van Batoemi, een stad aan de Zwarte Zee die in de buurt ligt van de grens met Turkije.

Het is onduidelijk waarvoor Shimon Hayut is opgepakt. De Georgische minister van Binnenlandse Zaken heeft aan het Franse persbureau AFP laten weten dat Hayut "op verzoek van Interpol" is ingerekend. Hij gaf verder geen details.

Tussen 2017 en 2019 zou de in Israël geboren Hayut datingapp Tinder hebben gebruikt om vrouwen grote sommen geld afhandig te maken. Hij maakte onder meer slachtoffers in Noorwegen, Zweden en Nederland. Volgens de documentaire die Netflix in 2022 over hem uitbracht, zou hij de vrouwen in totaal voor zo'n 10 miljoen dollar hebben opgelicht.

Zeer luxe levensstijl

Op de datingapp deed hij zich voor als Simon Leviev, zoon van de Russische diamanthandelaar Lev Leviev. Hij overtuigde vrouwen waarmee hij aan het daten was om flinke bedragen voor te schieten omdat hij zogenaamd in gevaar was of een noodgeval had.

De vrouwen geloofden dat ze hun geld zouden terugkrijgen, omdat Hayut er een zeer luxe levensstijl op nahield. Zo nam hij vrouwen mee naar sterrenrestaurants, had hij ogenschijnlijk een bodyguard en vloog hij met privéjets. Die levensstijl bekostigde hij met het geld van eerdere slachtoffers.

De oplichter werd in 2019 al eens gearresteerd in Griekenland en uitgeleverd aan Israël. Daar zat hij korte tijd in de gevangenis vanwege fraude.

Een 36-jarige man uit Nieuwegein is vorige week aangehouden, omdat hij in juli de Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma bij een raadsvergadering in het nauw zou hebben gedreven. De man wordt ervan verdacht samen met anderen "met geweld of bedreiging" Dijksma te hebben verhinderd de raadsvergadering bij te wonen, schrijft de politie.

Pro-Palestijnse demonstranten verstoorden op 17 juli een vergadering van de Utrechtse raad, waarna deze werd geschorst. Toen Dijksma na een gesprek met de betogers de raadszaal weer in wilde, werd ze door een groep tegengehouden.

Bekijk de confrontatie hier:

De aangehouden man is na verhoor vrijgelaten en verschijnt later voor de rechter. De politie sluit meerdere aanhoudingen niet uit, schrijft RTV Utrecht.

Verwerpen van motie

De aanleiding voor het protest was het verwerpen van een motie die opriep tot het boycotten van Israëlische producten en instellingen. Na het wegstemmen van de motie besloot een groep pro-Palestijnse demonstranten de vergadering te verstoren.

De Utrechtse burgemeester ging met de betogers in gesprek, maar liet er een dag later geen misverstand over bestaan dat ze zich in het nauw gedreven voelde. Agressie en intimidatie horen niet thuis in de raadszaal, zei ze destijds over het incident.

De gemeente Utrecht deed na het voorval aangifte tegen "een handvol" mensen.

Het Britse punkrapduo Bob Vylan mag van de rechter vanavond optreden bij poppodium Doornroosje in Nijmegen. Het Centraal Joods Overleg (CJO) had een kort geding aangespannen om dat optreden tegen te houden. Omdat er haast geboden was bij de uitspraak volgt de toelichting van de rechter pas over twee weken.

De rapgroep is sinds afgelopen weekend opnieuw in opspraak, nadat zanger en rapper Bobby Vylan tijdens een optreden bij poppodium Paradiso in Amsterdam onder meer "dood aan het Israëlische leger" riep. Ook noemde het duo de vorige week vermoorde radicaal-rechtse Amerikaan Charlie Kirk "een stuk stront" en riepen ze "fuck de fascisten, fuck de zionisten" en "vind ze en tref ze op straat".

Voor Doornroosje waren de uitspraken van het duo in Amsterdam geen reden om het optreden van vanavond af te gelasten. In de rechtbank betoogde de advocaat van het poppodium dat door het schrappen van het optreden de band "monddood" wordt gemaakt.

'Moet soms schuren'

"Censuur is disproportioneel. Er moet ruimte zijn voor boosheid en afschuw", aldus de advocaat, doelend op de oorlog in Gaza en hoe het Israëlische leger handelt in de ogen van de band. "Het moet soms schuren."

Het Nijmeegse poppodium benadrukt dat kritiek op zionisme niet gelijkstaat aan antisemitisme. "En kritiek op de politiek in Israël is niet per definitie antisemitisme. Dat gebeurt ook in Israël zelf."

Volgens de advocaat van het CJO wordt de band niet monddood gemaakt. "De muziek blijft toegankelijk, via alle beschikbare kanalen. Maar volgens het CJO gaat het niet zozeer om de muziek en de artistieke vrijheid van de band, maar om "de oproep tot geweld" die volgens hen op het podium werd gedaan.

Het CJO is van mening dat de Joodse gemeenschap in Nederland daarmee "in de hoek" is gezet en "in gevaar" is gebracht. Het CJO stelt dat het poppodium "niet doorheeft wat de gevolgen zijn geweest" voor Joodse Nederlanders van wat er zaterdag in Amsterdam is gebeurd.

'Op het randje'

Een aantal bezoekers van het concert in Doornroosje ziet in dat, wanneer het op vrijheid van meningsuiting aankomt, de uitspraken in een grijs gebied zitten. "Het is volgens mij niet bewezen dat de groep zei 'ga achter de zionisten aan'. Dat is slechts een bewering", zegt een bezoeker.

Een ander staat voor de vrijheid om dingen te zeggen. "Daar is ons land op gebaseerd." De uitspraken van de band vond hij "echt wel op het randje".

013 schrapt optreden

Het optreden van morgen bij poppodium 013 in Tilburg is wel geschrapt. Voor 013 zijn de uitspraken zaterdag een grens overgegaan. Bobby Vylan zou zich schuldig hebben gemaakt aan "het bagatelliseren van politieke moord", staat in een verklaring. "Het oproepen om mensen 'op straat te gaan zoeken' verwerpen wij ten stelligste."

Zanger Bob Vylan deed tijdens het optreden in Amsterdam vergaande uitspraken. Nieuwsuur bespreekt in de video hieronder hoe ver een artiest mag gaan in zijn uitingen.

Tientallen mensen hebben sinds het weekend aangifte of melding gedaan bij de politie over het optreden in Amsterdam. Het Openbaar Ministerie zegt de aangiftes te gaan beoordelen op strafbare feiten. "Het feit dat zoveel mensen inmiddels hebben aangegeven aangifte te willen doen, geeft aan dat deze zaak enorm leeft in Nederland", staat in een persbericht. Het OM zegt dat het niet meer nodig is om aangifte te doen nu ze de zaak gaat beoordelen.

Bob Vylan kwam deze zomer ook in opspraak vanwege een optreden tijdens het Glastonbury-festival in Engeland. Daar deed het duo soortgelijke uitspraken op het podium. Hierna werden meerdere optredens van de artiesten als voorprogramma van gipsypunkband Gogol Bordello geannuleerd, onder meer in Tilburg en Amsterdam. Later mocht Bob Vylan toch naar die twee steden komen als hoofdact.

De 26-jarige Bretly D., die wordt verdacht van onder meer de moord op de Rotterdamse psychiater Jean van Griensven, heeft in de rechtbank spijt betuigd aan nabestaanden. D. verscheen vandaag voor het eerst in de rechtbank voor de inhoudelijke behandeling van de zaak tegen hem.

Tijdens de rechtszaak las de slachtofferadvocaat een verklaring voor namens onder meer de neef en ex-partner van Van Griensven. "Die woorden, ze raken me", zei D. in een reactie. "Ik vind het verschrikkelijk en ik wil sorry zeggen." Op de vraag waar hij dan precies spijt van had, gaf hij geen antwoord. Inhoudelijk wilde hij over de verdenking verder ook niets zeggen.

Rechtszaak

Van Griensven werd op 13 oktober 2023 dood gevonden in zijn in brand gestoken woning in Rotterdam. Daarop volgde een dagenlange klopjacht door de politie. Na anderhalve week werd D. gearresteerd bij een hotel in Amsterdam. Hij zou het slachtoffer van dichtbij in het hoofd hebben geschoten en daarna brand hebben gesticht in diens woning in Rotterdam-Zuid.

In de periode dat D. voortvluchtig was zou hij in Zutphen betrokken zijn geweest bij een steekincident bij de man waar hij zou hebben gelogeerd. Hij wordt daarom ook verdacht van poging tot doodslag.

Eerder jeugd-tbs

In het verleden is D., die vanaf zijn 13de op straat leefde, vaker in aanraking gekomen met justitie. Zo stak hij als 15-jarige een homoseksuele man neer. Hiervoor kreeg hij jeugd-tbs opgelegd. Later kwam hij in aanraking met de politie voor onder meer mishandeling, bedreiging en het verduisteren van een rijbewijs. Hiervoor kreeg hij afgelopen zomer 102 dagen cel.

Tijdens de klopjacht op D. twee jaar geleden verspreidde de politie foto's van hem. Ook waarschuwde de politie dat D. seksafspraken maakte op de website Bullchat, een ontmoetingsplaats voor met name homoseksuele mannen. Ook de man bij wie hij tijdens de klopjacht logeerde, leerde hij zo kennen.

D. wilde niet meewerken aan het onderzoek in het Pieter Baan Centrum, maar is daar wel geobserveerd. Deskundigen hebben meerdere stoornissen bij hem vastgesteld en de rechtbank geadviseerd om tbs met dwangverpleging op te leggen, ook gelet op zijn eerdere veroordelingen.

De zaak wordt woensdag voortgezet. De rechtbank in Rotterdam doet op 1 oktober uitspraak.

In Beverwijk en omstreken hebben online video's van jongeren die elkaar mishandelen en vernederen, die met een vuurwapen schieten en dreigen met geweld, geleid tot angst onder jongeren én hun ouders. Een typisch voorbeeld van zogenoemd 'hybride geweld', vertelt criminoloog Shanna Mehlbaum. Daarbij komen online en offline geweld samen.

Door de online-dynamieken wordt het geweld verlengd en versterkt, zegt Mehlbaum, soms met grotere psychische schade dan de oorspronkelijke mishandeling. Ze deed er in opdracht van Politie en Wetenschap uitgebreid onderzoek naar. Opvallend is dat jongeren vaak betrokken zijn als dader, als slachtoffer, als filmer én als toeschouwer en dat die rollen ook regelmatig wisselen. Dit gebeurt vaak uit eigen lijfsbehoud.

Waarschuwing

Waarschuwing: in deze podcast zijn geluidsfragmenten te horen van het ernstige geweld tussen jeugdgroepen in Noord-Holland.

Loïs Iglesias is verslaggever bij NH Nieuws en komt zelf uit Beverwijk. Zij vertelt over de angst die onder jongeren in de omgeving is ontstaan en over wat er nu bekend is over hoe dit zo uit de hand heeft kunnen lopen.

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Lisa Konings

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

6 procent meer loon. Dat eist vakbond FNV voor het komende jaar bij nieuwe cao-onderhandelingen. Vandaag, traditioneel de dag voor Prinsjesdag, komt de grootste vakbond van Nederland met die nieuwe looneis.

Vorige week deed vakbond CNV dat al. Die bond gaat komend jaar 3,5 tot 5 procent eisen, waarbij ze laten meewegen hoe goed een sector of bedrijf er voor staat.

FNV wil ook dat het minimumloon verder stijgt en dat lonen in de toekomst sowieso meegroeien met de inflatie.

Meer dan inflatie

"Onze arbeidsvoorwaardenagenda en de looneis van 6 procent zijn stevig, maar de prijzen stijgen ook nog steeds en de arbeidsmarkt is krap", zegt Jacqie van Stigt, interim cao-coördinator bij de FNV, "Na jaren van stilstand is het hoog tijd dat mensen er daadwerkelijk op vooruit gaan."

De looneis van de vakbonden ligt, voor het vierde jaar op rij, dus een stuk boven de prijspeilstijgingen. In 2022, het jaar waarin Rusland Oekraïne binnenviel en de energierekening duurder werd, kon het loon de inflatie niet bijbenen, maar dat is inmiddels ingelopen. In de jaren daarna daalde de inflatie sterk. Het Centraal Planbureau verwacht dat komend jaar de inflatie verder zakt.

Die loonstijging zou voor veel Nederlanders ruim voldoende moeten zijn om de inflatie tegen te gaan, ook komend jaar, blijkt uit de gelekte Miljoenennota. Daarbij moet wel altijd gezegd worden dat het gaat om de gemiddelde stijging van de koopkracht. En in de koopkrachtcijfers wordt geen rekening gehouden met de mogelijkheid dat, bijvoorbeeld, scheiding of ontslag voor veel inkomensverlies kan zorgen.

CNV zegt dat de lonen inmiddels op peil zijn: "De inflatieschok na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne is inmiddels verwerkt". Toch eist CNV meer dan de verwachte inflatie omdat de bond verwacht dat de bedrijven ook meer winst gaan maken. Daar moeten de werknemers meer van meeprofiteren, zegt CNV.

De hoge eisen hebben gewerkt. In 2023 en 2024 stegen de lonen hard, meer dan 6 procent. Zo'n stijging was sinds begin jaren 80 niet voorgekomen. Ook voor dit lopende jaar ziet het ernaar uit dat de lonen flink omhoog gaan. Wat meehelpt is dat er veel vacatures zijn, waardoor de werknemers eisen kunnen stellen.

Loonprijsspiraal

Het gevaar bestaat dat al dat extra geld via lonen zorgt voor nog hogere prijzen. Bedrijven rekenen dan hun hoge loonkosten weer door in hun producten, die daarmee weer duurder worden. Als hogere lonen zorgen voor meer inflatie, wordt gesproken van een loon-prijsspiraal.

Sinds de looneis wordt opgeschroefd, wordt er gewaarschuwd voor een loon-prijsspiraal. Toch lijkt daar niet echt sprake van. Vorig jaar concludeerde het CPB dat de prijzen wel de lonen hebben opgestuwd, maar andersom niet.

Ook De Nederlandsche Bank (DNB) ziet vooralsnog geen aanwijzing voor een loon-prijsspiraal. DNB waarschuwde wel meermaals voor een te sterke loonstijging, maar zegt dat ook andere kosten voor veel ondernemingen zijn gestegen. Veel bedrijven kunnen hogere arbeidskosten nog wel opvangen door wat in te teren op de winst, verwacht DNB.

Meer met minder mensen

Dat neemt niet weg dat werkgevers de hogere loonkosten wel moeten verwerken. Werkgeversnetwerk AWVN noemt de loonstijging "hardnekkig". Ook werkgeversorganisatie VNO-NCW maakt zich zorgen. Met name het verhogen van het wettelijk minimumloon in de afgelopen jaren zou de andere salarissen omhoog geduwd hebben. FNV wil juist dat het minimumloon doorgroeit naar 18 euro per uur.

Daarnaast wijzen de werkgevers op het relatief hoge aantal faillissementen en de moeilijke omstandigheden waarin, bijvoorbeeld, de zware industrie zich bevindt. De industrie klaagt al langer over het vestigingsklimaat in Nederland. Naast hoge loonkosten hebben zij te maken met dure grondstoffen en hoge kosten voor energie.

Daar staat tegenover dat sommige economen juist een positief effect verwachten van hogere lonen voor de ontwikkeling van de economie. Ze wijzen de Nederlandse economie nu niet productief genoeg is: er zijn te veel mensen nodig, voor te weinig economische groei. Dat is waar politicus en voormalig ECB-voorzitter Mario Draghi vorig jaar ook voor waarschuwde voor de gehele Europese economie.

Jarenlang groeide de lonen matig, waardoor het in Nederland aantrekkelijk is om veelal met goedkope, flexibele krachten te werken. Denk daarbij aan het werk in distributiecentra, schoonmaakbedrijven, beveiliging, horeca en detailhandel, vaak via uitzendbureaus. Dit zijn doorgaans sectoren met een lage productiviteit.

Hogere lonen kunnen bedrijven ertoe dwingen hun bedrijven te moderniseren, bijvoorbeeld door automatisering en robotisering.

Het demissionaire kabinet wil de regels voor kinderopvangorganisaties aanscherpen. Vanaf 2029 worden winsten begrensd en mogen bestuurders niet meer verdienen dan het maximumsalaris in de publieke sector, dat nu op 246.000 euro ligt.

De plannen maken onderdeel uit van de volledige hervorming van het kinderopvangstelsel, waarbij de opvang bijna gratis moet worden. De overheid wil daarbij het geld rechtstreeks gaan overmaken naar de kinderopvangorganisatie, in plaats van naar de ouder. Zo moet voorkomen dat ouders in de financiële problemen komen, zoals bij het toeslagenschandaal.

Het kabinet verwacht straks bijna 9 miljard euro per jaar naar kinderopvangorganisaties over te maken. Een van de problemen is dat dat kan worden gezien als staatssteun. Om dat te voorkomen wil het kabinet van kinderopvang een zogenoemde 'dienst van algemeen economisch belang' maken, een constructie die ook wordt gebruikt bij woningcorporaties. De overheid mag dan onder strikte voorwaarden financiële steun geven.

Maar dat gaat wel gepaard met strenge regels voor kinderopvangorganisaties: zij mogen niet langer onbeperkt winst maken en komen onder de Wet normering topinkomens te vallen, waarmee volgens het ministerie van Sociale Zaken "excessieve beloningen aan bestuurders" worden voorkomen. Op dit moment is er geen sprake van grote winsten, maar het ministerie wil wel voorkomen dat kinderopvangorganisaties vanaf 2029 hun prijzen flink verhogen.

Kinderopvangorganisaties ontevreden

De Brancheorganisatie Kinderopvang (BK) is niet blij met de stap van staatssecretaris Nobel (Participatie). BK wil dat het geld gewoon aan de ouders wordt overgemaakt in plaats van aan de opvangorganisatie, zoals dat nu meestal ook gebeurt. "Als de staatssecretaris de plannen doorzet, zouden er ongelofelijk veel administratieve regels bijkomen," zegt Dedan Schmidt van BK.

Schmidt denkt dat de regels ervoor zorgen dat organisaties minder snel extra locaties openen, omdat zij investeringen niet snel meer kunnen terugverdienen. "Wij zijn ook voor een redelijk rendement, maar op deze manier worden ondernemers huiverig om een kinderopvangorganisatie te starten. Dan ontstaan er wachtlijsten."

BK vertegenwoordigt onder meer commercieel ingestoken kinderopvangorganisaties en een aantal grote stichtingen. Een andere branchevereniging, Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang, is juist wel blij met deze stap. "Er gaat fors meer geld uitgetrokken worden voor kinderopvang. Dan is het logisch dat de overheid ook wil dat geld doelmatig wordt besteed."

Ook de stichting voor Werkende ouders is blij met deze stap. "Ik snap gedeeltelijk de zorgen van de ondernemers", zegt voorzitter Marjet Winsemius. "Er spelen echter veel eigen belangen in de sector." Bovenal hoopt de stichting die opkomt voor het belang van de ouders dat hiermee een einde komt aan het ingewikkelde stelsel voor kinderopvangtoeslag.

Nobel zegt in een reactie met de branche om tafel te willen om dat mogelijke problemen op te lossen. "Ondernemers zijn de drijvende kracht achter onze goede kinderopvang. Daarom zorgen we ervoor dat zij kunnen blijven ondernemen en voldoende winsten kunnen blijven maken." Hoe hij dat precies wil regelen, is nog niet duidelijk.

Gratis kinderopvang eerder uitgesteld

De kinderopvang zou eigenlijk in 2025 gratis worden, maar het besluit is inmiddels meerdere keren uitgesteld. Een van de belangrijkste obstakels is het verwachte effect op de vraag: zodra de opvang goedkoper wordt, zullen aanzienlijk meer kinderen er gebruik van maken. De sector kampt echter nu al met personeelstekorten, waardoor er dan te weinig opvangplekken zullen zijn.

De Raad van State is kritisch op de voorstellen van demissionair staatssecretaris Rummenie (BBB) om de term 'probleemwolf' in Nederland te verbreden. Volgens de belangrijkste kabinetsadviseur maakt hij het daardoor te makkelijk om een wolf te vangen of te doden, wat in strijd is met de Europese natuurbeschermingsregels.

Dit komt onder meer omdat onderzoek naar de staat van de wolvenpopulatie in Nederland ontbreekt. Als het niet duidelijk is of de populatie gezond en stabiel genoeg is, moet er volgens Europese wetgeving worden aangenomen dat dit niet het geval is, aldus de Raad. De wolf mag daarom alleen in "uitzonderlijke omstandigheden" worden gevangen of gedood, als er geen andere bevredigende oplossing bestaat en als dit geen negatieve gevolgen voor de soort heeft.

De beschermingsstatus van de wolf is onlangs door het Europees Parlement verlaagd van 'strikt beschermd' naar 'beschermd'. Dat betekent dat het dier niet mag verdwijnen, maar dat er wel ruimere regels komen voor het afschieten van wolven. De versoepeling komt er omdat het aantal wolven in Europa de afgelopen tien jaar bijna is verdubbeld.

De Raad van State adviseert het kabinet om de wet hierop aan te passen en stelt voor om ook de goudjakhals, die eveneens in Nederland actief is, een beschermde status te geven.

Steeds meer wolven

De wolf is sinds 2015 weer helemaal terug in Nederland, aldus de Rijksoverheid. Het aantal wolven in Nederland ligt nu naar schatting tussen de 104 en 124, blijkt uit het Wolvenmeldpunt van BIJ12. Dit voorjaar zijn zeker 45 wolven geboren in Nederland, blijkt uit beelden van wildcamera's in Friesland, Drenthe, Gelderland en Utrecht. Gezien het aantal geboren welpen lijkt dit aantal richting de 150 te gaan.

Dat het roofdier in een van de meest dichtbevolkte landen van Europa rondloopt, zorgt voor een hoop dilemma's en felle discussies binnen de samenleving. Aanleiding hiervoor zijn incidenten waarbij wolven vee of mensen aanvallen. Op de Hoge Veluwe viel een wolf eerder dit jaar een hardloopster aan. En op de Utrechtse Heuvelrug werd afgelopen zomer een 6-jarige gebeten door een wolf.

De situaties waarin het volgens Rummenie mogelijk zou zijn een wolf aan te pakken, verschillen "sterk in aard en ernst", stelt de Raad. In het wolvenplan van de staatssecretaris staat dat een wolf in verschillende gevallen mag worden gedood, bijvoorbeeld wanneer hij agressief reageert op mensen en hen aanvalt, maar ook wanneer hij twee keer vee aanvalt in dezelfde omgeving die wordt beschermd door een goed functionerend raster.

Stemmen over uitstel

De Raad van State vindt dat Rummenie onvoldoende onderbouwt waarom de bestaande wet- en regelgeving tekortschiet en hoe zijn voorstel dit zou oplossen. De Tweede Kamer besloot om de aanpak van probleemwolven aan het volgende kabinet over te laten.

Rummenie blijft optimistisch, ondanks het kritische advies van de Raad. Hij laat weten het advies "zeer serieus" te nemen en belooft het mee te nemen in zijn definitieve besluit, dat hij, ondanks de weerstand in de Kamer, nog dit jaar hoopt te nemen. "Zo wordt de grondslag waarmee het bevoegd gezag kan optreden alleen maar sterker."

Nieuwsuur maakte eind vorig jaar deze video over het verhitte wolvendebat:

Aanvallers voeren al een week met succes ddos-aanvallen uit op een deel van de overheid. Ambtenaren die met de getroffen systemen werken, krijgen het advies om naar kantoor te komen, melden bronnen aan de NOS.

Volgens cijfers van de overheid zijn dat zeker 57.000 ambtenaren. Zij werken bij ministeries en andere overheden die ICT-systemen van een specifieke leverancier gebruiken. Het gaat onder meer om de ministeries van Justitie en Veiligheid, Financiën, Buitenlandse Zaken en Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Sinds 09.00 uur vandaag lijken de problemen mee te vallen. Of de aanval definitief voorbij is, is nog niet bekend.

Servers overbelast

Thuiswerken kan alleen met een VPN-verbinding, maar die is al een week regelmatig onbereikbaar. "Een ddos-aanval kan de bereikbaarheid vanuit huis belemmeren", zo staat in interne communicatie. De aanvallen blijven volgens de interne communicatie van eerder vandaag "onverminderd" doorgaan, maar de systemen zijn niet continu uit de lucht.

Bij een ddos-aanval worden grote hoeveelheden internetverkeer een specifieke kant op gestuurd, zodat de bewuste servers overbelast raken en legitieme verbindingen niet meer kunnen accepteren.

Dit is een intern bericht verspreid aan ambtenaren:

Het is zeldzaam dat ddos-aanvallen zo langdurig succes hebben. Uit welke hoek de aanval komt, is niet bekend. De Ruslandgezinde groep NoName, die het afgelopen jaar veel ddos-aanvallen op pro-Oekraïense landen uitvoerde, heeft de aanval niet opgeëist.

Kantooruren

Een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, verantwoordelijk voor de bewuste ICT-afdeling, bevestigt de aanvallen. "E-mail en documenten zijn wel gewoon beschikbaar", stelt de woordvoerder. Volgens hem vinden de aanvallen vooral buiten kantooruren plaats.

De aanval heeft ook gevolgen voor extern ingehuurde medewerkers, die ook op kantoor niet of moeilijk kunnen inloggen. Daarvoor hebben zij namelijk ook de VPN-verbinding nodig. Dat geldt niet voor interne medewerkers, maar veel ambtenaren werken normaliter thuis en hebben dus wel problemen. Daarnaast zijn ook interne websites onbereikbaar.

De ddos-aanval treft voor zover bekend enkel systemen van SSC-ICT, een interne ICT-leverancier van de overheid. Overheden die hun ICT zelf regelen of aan een andere leverancier hebben uitbesteed, lijken dus niet te zijn getroffen.

Bij een geweldsincident in Herkenbosch (Limburg) is vanochtend een man om het leven gekomen. Het gaat mogelijk om een steekincident. De dader is daarna gevlucht.

Vanochtend vonden agenten een zwaargewonde man in een tuin aan de Van der Landelaan. Het is de bewoner van het huis. Het slachtoffer overleed ter plekke.

Wat er precies gebeurd is, is nog niet duidelijk. "We kunnen nog niet met honderd procent zekerheid zeggen dat het om een steekincident gaat", zegt een politiewoordvoerder tegen L1 Nieuws.

Een man met een bivakmuts op is na het incident gevlucht. De politie is op zoek naar de man en waarschuwt mensen om hem niet zelf te benaderen. Het gaat om een kleine, tengere man met zwarte kleding.

Deuren school dicht

Vlak bij de plek van het incident ligt een basisschool. Leerlingen blijven in de pauze binnen en de deuren zijn uit voorzorg op slot, schrijft de omroep.

De politie doet forensisch onderzoek in en rondom de woning. De politie zoekt daarnaast in de omgeving met een helikopter, drones en speurhonden.

Luchtvaartmaatschappij KLM heeft voor aanstaande woensdag veel vluchten vanaf Schiphol geannuleerd. Dat is te zien op de website van de luchthaven. Die dag staakt het grondpersoneel van KLM.

De staking is aangekondigd door vakbonden CNV en FNV. Vorige week woensdagochtend was er ook een staking van het grondpersoneel. Toen legden de actievoerders twee uur het werk neer, van 08.00 uur tot 10.00 uur. Dit keer gaat het grondpersoneel vier uur lang het werk neerleggen.

Onder het grondpersoneel vallen onder anderen mensen die bagage in- en uitladen, vliegtuigen verplaatsen en reizigers te woord staan. Als die hun werk neerleggen heeft dat grote gevolgen voor het vliegverkeer. Vanwege de staking van vorige week schrapte KLM ruim honderd vluchten.

Hierom heeft de rechter twee keer eerder een stokje gestoken voor de stakingen. De vakbonden wilden in juni 24 uur het werk neerleggen en begin juli acht uur. KLM stapte toen naar de rechter en die zette daar een streep door.

Het Universitair Medisch Centrum in Groningen (UMCG) voert voorlopig geen hartoperaties uit voor mensen met aangeboren hartafwijkingen. Er loopt een onderzoek naar de afdeling die de operaties uitvoert en totdat dat is afgerond moeten patiënten naar een ander ziekenhuis.

Twee medewerkers hadden het ziekenhuis gemeld dat de sociale veiligheid en de kwaliteit van zorg niet op orde waren op de afdeling. "We nemen deze signalen serieus en laten deze zorgvuldig en onafhankelijk onderzoeken", zegt bestuursvoorzitter Ate van der Zee.

"Hoog complexe operaties moeten onder de best mogelijke omstandigheden plaatsvinden. Op dit moment zijn die niet volledig aanwezig, daarom hebben wij besloten de geplande operaties tijdelijk te stoppen."

'Ingewikkeld en pijnlijk'

Over de aard van de beschuldigingen wil Van der Zee desgevraagd weinig zeggen. "Het gaat over een cultuur op een afdeling, hoe mensen worden meegenomen in de besluiten en dergelijke", is alles wat hij erover kwijt wil.

Wel meldt het ziekenhuis dat recent een van de vier kinderhartchirurgen is vertrokken, waarom is onduidelijk. Daar is volgens Van der Zee al een ervaren vervanger voor gevonden.

Voor patiënten betekent het dat ze moeten uitwijken naar Utrecht, Leiden, Amsterdam of Rotterdam. Acute zorg en poliklinische behandelingen worden nog wel in Groningen gedaan. Ook reguliere hartoperaties voor volwassenen zonder aangeboren afwijkingen gaan gewoon door.

Van der Zee noemt het "een ingewikkeld en pijnlijk besluit om te nemen", maar hoopt dat het onderzoek de zorg nog beter kan maken. Aanwijzingen dat de zorg voor patiënten te lijden heeft gehad onder problemen op de afdeling heeft hij niet.

Tot 2026

Het UMCG heeft goede hoop dat de operaties begin volgend jaar weer kunnen worden opgestart. Per kwartaal voert het ziekenhuis ongeveer vijftig van deze operaties uit. Hoeveel mensen door het besluit geraakt zullen worden is niet duidelijk: sommige operaties kunnen probleemloos worden uitgesteld, andere zullen elders moeten plaatsvinden.

De kwestie staat volgens het UMCG los van de discussie die speelde over het concentreren van deze specialistische hartzorg. Het kabinet wilde van de vier ziekenhuizen die zich er nu nog mee bezighouden terug naar twee (Rotterdam en Groningen) zodat chirurgen meer ervaring kunnen opdoen. Artsen en patiënten van de ziekenhuizen die afvielen protesteerden daar jaren tegen en de rechter gaf hen uiteindelijk gelijk.

"De oplossing om de kwaliteit van de kinderhartzorg in heel Nederland te kunnen waarborgen ligt wat ons betreft in goede samenwerking", zegt Van der Zee. Groningen werkt daarvoor al samen met de kinderhartafdelingen in Leiden en Utrecht.

Geschreeuw op een Oostenrijkse alp bleek gisteren geen noodgeval maar een onschuldig misverstand. Een helikopter en twee bergingsteams rukten uit, maar het geluid bleek afkomstig van een gedupeerde fotograaf.

Aan het begin van de avond kreeg de politie van Oberperfuss meerdere meldingen binnen van geschreeuw op de berg Rosskogel. Ergens tussen de top en een lager gelegen alpenweide had men een luide schreeuw gehoord, gevolgd door een doffe klap. Kort daarna had men nog eens een schreeuw gehoord.

Omdat het inmiddels al begon te schemeren werd er snel een helikopter op uit gestuurd om te zoeken naar een slachtoffer. Ondertussen gingen twee reddingsteams ook de berg op.

De helikopter kon echter niets vinden. De bergingsteams konden spreken met enkele getuigen, maar vonden ook geen aanknopingspunten over waar een mogelijk slachtoffer zich kon bevinden. Tot een 58-jarige Duitser rond 21.00 uur met een zaklamp de berg af kwam lopen.

Foto's van de zonsondergang

Door de reddingsteams aangesproken zei de man dat hij de schreeuwer was geweest: hij had zijn spiegelreflexcamera (met een prijskaartje van boven de 10.000 euro) uit zijn handen laten vallen toen hij probeerde de zonsondergang vast te leggen.

Hij had nog een tweede keer geschreeuwd toen hij het toestel zwaar beschadigd terugvond.

De man had de helikopter wel over zien vliegen, maar hij had nooit gedacht dat zijn emotionele uitroepen de aanleiding waren geweest voor de reddingsactie. Omdat hij verder niet gewond was mocht hij van de reddingsteams zijn reis naar huis hervatten.

Bij een 20-jarige man uit Noord-Brabant zijn bijna 500 vogels in beslag genomen. Inspecteurs van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit vonden de vogels bij het doorzoeken van het bedrijfspand van de man. Hij is aangehouden op verdenking van grootschalige illegale handel in vogels.

Onderzoek moet uitwijzen wat de herkomst van de vogels is. De dieren zijn voorlopig op opvangadressen ondergebracht.

De vogels komen vermoedelijk uit Azië en Afrika. Ze zijn waarschijnlijk in het wild gevangen en naar de Europese Unie gesmokkeld. Het is verboden om vogels van buiten de EU in te voeren, onder meer vanwege het risico op ziektes als vogelgriep.

Eerder vogels gesmokkeld

Bij dezelfde handelaar werden eerder 170 vogels in beslag genomen. Uit onderzoek bleek dat de man geen geldige papieren had voor de import. Ook was een aantal beschermde dieren geringd met een te grote ring. Ook daarvoor had de man geen goede verklaring.

Tijdens een strafrechtelijk onderzoek tegen de man kwam naar voren dat de man op grote schaal illegaal vogels verhandelde die in Afrika en Azië waren gevangen. Het onderzoek naar de herkomst van die vogels loopt nog.

Bij de deels illegale handel in beschermde vogelsoorten gaan veel vogels dood tijdens het vangen en vervoeren. De handel is volgens de NVWA ook een gevaar voor de biodiversiteit en de gezondheid en veroorzaakt dierenleed.

In Belfast begint vandaag na meer dan 53 jaar de eerste rechtszaak over Bloody Sunday, het bloedbad dat Britse soldaten aanrichtten onder een vreedzaam demonstrerende menigte. De geanonimiseerde "Soldaat F" staat terecht voor twee moorden en vijf pogingen daartoe tijdens het protest op 30 januari 1972 in het Noord-Ierse Londonderry.

De Noord-Ierse betogers demonstreerden die dag tegen de Britse overheersing en mensenrechtenschendingen tegen medestanders in de Britse gevangenis. Hoewel het om een vreedzame betoging ging, openden Britse paratroepers met een gewelddadige reputatie het vuur op de menigte. Veertien mensen kwamen om, nog eens vijftien anderen raakten gewond.

Nooit eerder waren er in de onafhankelijkheidsstrijd van Noord-Ierland zoveel mensen op één dag omgekomen door geweld van de Britse overheid. Na Bloody Sunday verhardden The Troubles decennialang in een steeds weer oplaaiende burgeroorlog tussen overheid en separatisten. De dag werd wereldberoemd door het gelijknamige protestlied van U2.

Straatje schoongeveegd

Direct na de feiten concludeerde een Britse onderzoekscommissie dat de schuld niet bij de Britse soldaten had gelegen. Die hadden alleen maar gereageerd op schutters en bommengooiers in de massa, was het verhaal. De conclusies werden door nabestaanden afgedaan als het goedpraten van niet-geprovoceerd geweld.

Een nieuw onderzoek gaf in 2010 de nabestaanden gelijk. Geen van de doden was bewapend geweest en de soldaten hadden onterecht het vuur geopend. Premier Cameron bood excuses aan voor de "ongerechtvaardigde en niet te rechtvaardigen" moorden.

Het vervolgen van betrokkenen, een eis van nabestaanden, bleek echter nog moeilijk. Aanklagers deden er negen jaar over om een zaak te beginnen tegen Soldaat F, tegen zestien andere soldaten en twee leden van de IRA werd wegens gebrek aan bewijs geen vervolging ingesteld. Ook de zaak tegen Soldaat F werd later om die reden geschrapt, maar nabestaanden vochten dat succesvol aan.

Anoniem

In de rechtszaak vandaag zal Soldaat F anoniem blijven, omdat het vrijgeven van zijn naam tot represailles zou kunnen leiden. Hij mag de rechtszaak waarschijnlijk achter een kamerhoog doek volgen, om te voorkomen dat hij geïdentificeerd kan worden.

Hoewel er in Noord-Ierland vrede heerst sinds het Goede Vrijdagakkoord van 1998, zit de emotie over het historische geweld nog diep. "We hebben 53 lange jaren moeten wachten op gerechtigheid, hopelijk gaan we daar nu een fractie van krijgen", zegt Tony Doherty, wiens vader op Bloody Sunday werd gedood.

Het spijt hem wel dat er niet meer mensen verantwoordelijk worden gehouden voor het bloedbad. Een plaatselijk raadslid deelt dat sentiment. "De Britse regering en de legerleiding die de bevelen gaf moet ook ter verantwoording worden geroepen."

Soldaat F wordt ervan verdacht kort na elkaar twee mannen te hebben doodgeschoten, de 22-jarige Jim Wray en William McKinney van 26. Hoewel de soldaten achteraf volhielden dat die mannen een bedreiging hadden gevormd, werden beiden in de rug geschoten. Wray werd zelfs twee keer geraakt, de laatste kogel trof hem waarschijnlijk toen hij al gewond op de grond lag. "Het is onwaarschijnlijk dat er in paniek of angst is geschoten", concludeerde het tweede onderzoekscomité.

In een eerdere zitting hield Soldaat F zijn onschuld vol. Zijn advocaten zullen willen aantonen dat getuigenverklaringen over hem onbetrouwbaar en tegenstrijdig zijn. Bovendien zijn meerdere getuigen inmiddels al overleden.

In 2022 werd er voor het eerst sinds het Goede Vrijdagakkoord een Brits militair veroordeeld voor geweld ten tijde van The Troubles. David Holden kreeg toen een voorwaardelijke straf voor een dodelijk schot uit 1988.