NOS Nieuws - Algemeen

Aan de Zeeuwse kust bij Dishoek is vanochtend een dode witsnuitdolfijn gevonden. Het gebeurt niet vaak dat dit dier aanspoelt op Nederlandse stranden.

Strandbezoekers vonden de dolfijn rond 08.30 uur. Hij lag tussen het zeeschuim bij de strandpalen, zo'n 3 meter van de waterlijn. Het blijkt een volwassen mannetje te zijn van 2,70 meter lang. Zijn gewicht wordt geschat op 250 kilo.

Het is een zeldzaam moment, zegt Jaap van der Hiele van Reddingsteam Zeedieren Nederland (RZN) tegen Omroep Zeeland. Een witsnuitdolfijn komt nauwelijks meer voor in Nederland. "Ze trekken steeds noordelijker", zegt hij. Het leefgebied van het zoogdier is op open zee, in koele en gematigde wateren. Mogelijk wordt het water hier te warm.

Onderzoek aan universiteit

Het dier is door de strandwacht en RZN weggehaald van het strand met een shovel. Het karkas wordt onderzocht aan de Universiteit Utrecht, waar onderzoekers proberen de doodsoorzaak te achterhalen. Waarschijnlijk gebeurt dat over enkele dagen.

In 2012 spoelde voor het laatst een witsnuitdolfijn aan op het Zeeuwse strand. Recenter gebeurde dat nog in Kijkduin. In 2019 spoelde er een levend aan op het strand. Medewerkers van de reddingsbrigade probeerden het dier te redden door het nat en rechtop te houden zodat het blaasgat vrij zou blijven, maar de dolfijn overleefde het niet.

De gisteren op 85-jarige leeftijd overleden cabaretier, acteur en zanger Gerard Cox deed in het begin van zijn carrière stof opwaaien met controversiële liedjes. Een commercieel succes met het nummer 't Is weer voorbij die mooie zomer (1973) bracht hem roem, maar ook kritiek van collega's die hem 'een zakkenvuller' noemden.

Hij gooide het later over een andere boeg en bedacht en schreef de televisieserie Toen was geluk heel gewoon. Daarin vertolkte hij de typisch Rotterdamse, chagrijnige mopperaar Jaap Kooiman. En met succes. De serie was zestien seizoenen lang te zien, van 1994 tot 2009.

'Niet lullen, maar poetsen'

De Rotterdammer in hart en nieren werd op 6 maart 1940 geboren in Rotterdam-Zuid in een arbeidersgezin waar volgens hem hard werd gewerkt en niet werd geklaagd. Deze instelling zou hij zijn hele leven blijven uitdragen. Voor Cox gold het aloude Rotterdamse adagium "Niet lullen, maar poetsen".

Na een opleiding tot onderwijzer meldde hij zich begin jaren 60 bij de toneelschool, waar hij tot zijn verdriet werd afgewezen. Hij liet zich daardoor niet demotiveren en debuteerde in 1961 met liedjes in de stijl van Jaap Fischer, waarmee hij in Nederland en Vlaanderen enige bekendheid verwierf.

Die bekendheid groeide sterk toen hij zich halverwege de jaren 60 bij het maatschappijkritische Lurelei-cabaret aansloot waar hij het programma Relderelderel speelde. Cox vertolkte daarin de twee meest omstreden liedjes: Arme ouwe over koningin Juliana en God is niet dood, waarin hij de tango danste met God.

Voor het eerste nummer kreeg hij een proces-verbaal voor opzettelijke belediging van het staatshoofd, het tweede nummer was voor de toen nog vrijzinnig protestantse omroep VPRO aanleiding om een tv-uitzending te schrappen.

Met zijn Lurelei-collega's Frans Halsema en Adèle Bloemendaal vormde hij in 1968 een trio, dat debuteerde met het spraakmakende en uiterst succesvolle cabaretprogramma Met blijdschap geven wij kennis. Met Halsema maakte hij later nog een aantal shows.

In Amsterdam was hij begin jaren 70 een tijdlang persona non grata nadat hij na het winnen van de Europacup door Feyenoord het nummer Ajax is dood...! had uitgebracht. Later had hij daar spijt van. "Ik trapte daar veel mensen mee op het hart." Hij noemde het een jeugdzonde.

Cox had in 1972 een hit met 1948 (Toen was geluk heel gewoon) waar later de televisieserie naar werd vernoemd. Het was gebaseerd op Alone again, naturally van Gilbert O'Sullivan. Kees van Kooten, die Cox kende uit Lurelei, en Wim de Bie schreven de Nederlandse tekst.

In 1973 had hij een nummer 1- hit met 't Is weer voorbij die mooie zomer. Dit was ook weer een cover, deze keer op basis van een Franse vertaling van City of New Orleans van Steve Goodman. Ditmaal had hij de tekst zelf geschreven. Het voerde wekenlang de hitlijsten aan en bezorgde hem veel roem.

Het leverde hem ladingen kritiek op vanuit de artistieke wereld. Collega's noemden het nummer een artistieke uitverkoop en verwachtten van hem geen makkelijk scorende "eikelige liedjes van de zomer en de mei", zoals tekstschrijver Ivo de Wijs het verwoordde in het nummer Ome Gerard. "Pak de poen, Ome Gerard / altijd doen, Ome Gerard", klonk het in het refrein.

Cox zou dat nummer jaren later met veel zelfspot zingen tijdens een hommage aan De Wijs, maar destijds deed het hem pijn, vertelde hij in 2019 in de Volkskrant. "Ik had een hit, dus ik was een zakkenvuller. Natuurlijk was het pijnlijk. Nu zou ik er driewerf schijt aan hebben, maar toen kon ik dat niet. Dat is ook je ijdelheid, en de onterechtheid ervan. Het deed zeer."

Nostalgie naar Rotterdam-Zuid

In 1977 trouwde hij met actrice Joke Bruijs, met wie hij, ook na hun scheiding in 1987, nog regelmatig samen zou spelen in series en in het theater. Zo ook in de komische tv-serie Toen was geluk heel gewoon. Die begon als een bewerking van de Amerikaanse sitcom The Honeymooners, maar Cox en mede-acteur Sjoerd Pleijsier schreven later vele seizoenen zelf.

In de serie met onverbloemde nostalgie naar het Rotterdam-Zuid uit Cox' jeugd speelde hij buschauffeur Jaap Kooiman, een dommige, 'boze witte man' die slecht om kon gaan met veranderingen en 'nieuwerwetse dingen'. De rol was Cox op het lijf geschreven.

"Gerard is eigenlijk een soort slimme Jaap Kooiman," zei Joke Bruijs daar eens over in het AD. "Een beetje nors type, wars van veranderingen en nieuwigheden. Jaap Kooiman zou ook nooit een mobieltje hebben, dat heeft Gerard ook niet."

Zelf zei Cox dat hij de 'Archie-Bunkerachtige' politieke incorrectheid van zijn personage wel kon waarderen. Archie Bunker was de hoofdpersoon in de Amerikaanse sitcom All in the Family.

Kijk hieronder naar een overzicht van Gerard Cox als Jaap Kooiman in Toen was geluk heel gewoon:

Cox was in de jaren 90 op televisie ook een bekende verschijning in een andere hoedanigheid. Hij was regelmatig te zien in commercials van zoutjesfabrikant Duyvis, waarin hij als vertegenwoordiger de gekste plaatsen bezocht.

De spotjes met Cox eindigden steevast met "Heren, heren, ik mot nou toch echt ff bellen met de Duyvis. Misschien dat er ergens anders nog een fuif is."

In Rotterdam woonde hij sinds 1975 al niet meer, maar dat belette hem niet om kritiek te leveren op de multiculturele veranderingen in 'zijn stad'. "Als jongen bracht ik in Rotterdam-Zuid 300 kranten rond. De Maasbode, een katholiek dagblad. In die buurt woont geen Nederlander meer, laat staan een katholieke." En "Ik loop door de stad en het kan ook Ankara zijn of Paramaribo," zei hij in 2018 in de Volkskrant.

Het kwam hem op veel kritiek te staan en hij werd daardoor vaak in de PVV-hoek geplaatst. Maar hij zei zich totaal niet met deze partij te identificeren. PVV-leider Wilders noemde hij "verschrikkelijk", "dom" en "ongenuanceerd". Ook zei hij altijd links te hebben gestemd en iedere dag de Volkskrant van voor tot achter te lezen.

Na een laatste succesvolle solovoorstelling, De grote grijze belofte, kondigde Cox in 2021 op 81-jarige leeftijd aan te stoppen met het acteren in het theater. Wel werkte hij af en toe nog mee aan tv-uitzendingen, zoals het tv-evenement Scrooge-Live. Ook speelde hij in 2022 de hoofdrol in de bioscoopfilm Casa Coco.

Dit jaar werd hij op zijn 85ste verjaardag geëerd met een feestelijke voorstelling. Bekende artiesten zongen zijn nummers in het uitverkochte bioscooptheater Oude Luxor in Rotterdam.

Een paar maanden later maakte Cox bekend dat hij uitgezaaide slokdarmkanker had en geen zware behandelingen wilde ondergaan. "Ik heb misschien nog een paar maanden: daarin wil ik niet gaan lopen lijden", zei hij in het AD.

Hij keek in de krant tevreden terug op zijn leven. "Ik ben de hele wereld over geweest, heb alles gezien wat ik wilde zien. (...) Ik heb hoge toppen meegemaakt en uiteraard ook diepe dalen, maar die allemaal overleefd. En mijn carrière is mooi geweest. Ik heb het vrij goed gedaan, zeg maar. Dus ja, wat wil je nog meer? Het moet toch een keer afgelopen zijn."

De politie heeft gisteravond twee mensen aangehouden voor wapenbezit in Beverwijk en Haarlem. Het gaat om een 19-jarige man en een minderjarige jongen.

In de gemeenten Beverwijk en Heemskerk werden voor het weekend enkele wijken aangemerkt als veiligheidsrisicogebied. Er geldt tot vandaag ook een noodbevel. Dat gebeurde vanwege onrust na geweldsincidenten tussen twee groepen jongeren.

In een veiligheidsrisicogebied mag de politie preventief fouilleren en dat is gisteravond ook gebeurd. In Beverwijk werd een 19-jarige man aangehouden voor de overtreding van de Wet wapens en munitie.

En bij een reguliere controle in Haarlem is gisteravond ook een minderjarige jongen aangehouden voor eenzelfde overtreding. Beide verdachten worden vandaag gehoord, schrijft regionale omroep NH. Wat voor wapens ze bij zich hadden, kan de politie niet zeggen.

Opstootjes

Volgens de politie waren er ook twee opstootjes in het centrum van Beverwijk. "Hierbij zochten een paar jonge vrouwen uit Haarlem de confrontatie met een groep jonge vrouwen uit Beverwijk", aldus een woordvoerder.

De betrokkenen zijn uit het gebied weggestuurd, tijdens een noodbevel is samenscholing verboden. "Daarna keerde de rust snel terug."

Het gebied blijft tot 9 oktober veiligheidsrisicogebied. Het noodbevel loopt vandaag af.

'Nuttig'

De politie riep eerder al op om niet te komen kijken "of er wat sensatie is" in de gebieden waar de onrust eerder speelde. "Desondanks was het gisteravond opvallend drukker." Daarom wordt de oproep herhaald.

Vrijdagavond werd een 20-jarige man uit Heemskerk aangehouden op verdenking van opruiing en het verspreiden van valse informatie. De politie sloot toen meer aanhoudingen niet uit.

Een woordvoerder van burgemeester Smit van Beverwijk noemt het "nuttig" dat er een veiligheidsrisicogebied is aangewezen. Ze zegt dat de scholen morgen weer opengaan, zoals gepland. "Er wordt wel aandacht besteed aan de situatie."

De NOS sprak met een van de jongeren die betrokken is bij het geweld. De spanning was gisteren ook voelbaar bij een lokale voetbalclub:

Het is een traditie van fans van boerenrockband Normaal: naar het concert reizen in een veewagen, waar dan geregeld stro uit valt. Gisteravond gebeurde dat in Dalfsen en het leidde tot problemen op de weg.

Zo vloog op de A28 een auto in brand die vanaf het concertterrein kwam. Stro had zich opgehoopt onder de uitlaat en in de motorruimte, en tijdens het rijden begon dat te smeulen.

De brandweer kon snel ingrijpen en wist het vuur te blussen. De auto is weggesleept. De inzittenden raakten niet gewond.

'Stro thuis bij de beesten'

Vooral op hoofdwegen lag zo veel stro, dat het verkeer gevaar liep, schrijft RTV Oost. De provincie Overijssel schakelde veeg- en zuigwagens in om de wegen weer schoon te krijgen. Ook gingen medewerkers met bladblazers aan de slag om het stro bij elkaar te krijgen. Tijdens de schoonmaakwerkzaamheden werden meerdere kruisingen en wegen afgesloten.

Burgemeester Sijbom van Dalfsen had voor het concert nog opgeroepen om "stro thuis te laten bij de beesten". "Kom niet met een aanhanger volgeladen met mensen naar het feestterrein. Houd je net als op elke andere dag aan de verkeersregels", zei hij.

Jubileum

Normaal viert dit jaar het 50-jarig bestaan. Eerder dit jaar gaf de band een jubileumconcert in Lochem, de plaats waar Normaal in 1975 voor het eerst optrad.

Maar de Achterhoekse band van zanger Bennie Jolink doet ter ere van het lustrum nog meer plaatsen aan voor een concert. In Dalfsen was gisteravond plek voor 10.000 mensen.

Begin dit jaar gingen de kaarten in de verkoop, op de ouderwetse manier: fysiek. Dat was zo bedacht door de organisatie om mensen uit de regio de grootste kans te geven om een kaartje te bemachtigen.

De politie in Amsterdam heeft tientallen meldingen en aangiften ontvangen naar aanleiding van het optreden van het punkrapduo Bob Vylan gisteravond in Paradiso. Tijdens het optreden riepen de Britten leuzen als "dood aan de IDF" (het Israëlische leger). Ook noemden ze de deze week vermoorde radicaal-rechtse Amerikaan Charlie Kirk "een stuk stront" en zouden ze "fuck de fascisten, fuck de zionisten. Ga ze vinden op straat" hebben geroepen.

Rond 10.00 uur waren er dertig meldingen gedaan bij de politie Amsterdam. Daar is niet bekend hoeveel mensen online of in een andere gemeente aangifte hebben gedaan.

Het CIDI, het Centrum Informatie en Documentatie Israël, riep bezoekers aan het einde van de ochtend op om massaal aangifte te doen. De organisatie doet zelf ook aangifte en overweegt aangifte tegen Paradiso voor medeplichtigheid.

Het Centraal Joods Overleg spreekt op X van "een oproep tot opnieuw een pogrom in de straten van Amsterdam". Het zegt dat het een kort geding zal aanspannen om optredens van Bob Vylan in Nijmegen en Tilburg tegen te houden als de poppodia Doornroosje en 013 besluiten om ze te laten doorgaan.

De politie zegt de aangiften te bespreken met het Openbaar Ministerie. Het OM moet beoordelen of de uitspraken strafbaar zijn. De Amsterdamse burgemeester Halsema zegt dat ze dat onderzoek wil afwachten, maar dat "artistieke vrijheid nooit kan betekenen dat concertbezoekers of Amsterdammers zich bedreigd voelen of dat er wordt opgeroepen tot haat of geweld".

Paradiso: je stem verheffen is noodzakelijk

Poppodium Paradiso zegt in een reactie dat het zal meewerken aan een onderzoek van het OM. Paradiso wijst erop dat artiesten "soms voor taal kiezen die confronterend of gewelddadig klinkt. Dat is onderdeel van de expressie, maar niet automatisch woorden die wij als podium onderschrijven."

Paradiso deelt naar eigen zeggen "de verontwaardiging en betrokkenheid rondom het genocidaal geweld dat zich in Gaza afspeelt. Dat Bob Vylan daartegen zijn stem verheft is legitiem en noodzakelijk."

Commotie

Bob Vylan kwam eerder in het nieuws toen het duo op het Britse festival Glastonbury "dood, dood aan het Israëlische leger" en "free, free Palestine" had geroepen. Dat leidde internationaal tot commotie en verontwaardiging. Verscheidene optredens werden geschrapt of verzet.

In Paradiso stond Bob Vylan aanvankelijk geprogrammeerd als voorprogramma van een andere band, maar dat ging niet door. Vervolgens werd de show van Bob Vylan zelf verplaatst naar gisteravond.

'Compleet gestoord'

Op sociale media laten mensen weten dat ze aangifte doen tegen Bob Vylan, anderen spreken hun afkeer uit en noemen de uitlatingen een oproep tot geweld. Daarbij wordt Paradiso als "medeplichtige" genoemd.

Ook Kamerleden reageren op het optreden. Ze zeggen dat oproepen tot geweld strafbaar is, dat dit niet is hoe de vrijheid van meningsuiting werkt en dat zulke mensen geen podium verdienen in Nederland. BBB zegt Kamervragen te zullen stellen.

D66-leider Jetten zei dat hij ook geen begrip kan opbrengen voor de fans van Bob Vylan, die luid juichten om zijn uitspraken. "Daar maak ik uit op dat je echt compleet gestoord bent", zei hij bij WNL.

Zanger, acteur en cabaretier Gerard Cox is op 85-jarige leeftijd overleden. Dat heeft zijn manager laten weten aan persbureau ANP. Vorige maand maakte hij bekend dat hij ongeneeslijk ziek was en dat hij nog maar een paar maanden te leven had. Bij hem was uitgezaaide slokdarmkanker geconstateerd.

Cox begon zijn carrière in de jaren 60. Hij werd bekend met cabaret-, toneelvoorstellingen en liedjes. Zo scoorde hij in 1973 een grote hit met 't Is weer voorbij die mooie zomer. Later vormde hij een cabaretduo met Frans Halsema.

Toen was geluk heel gewoon

Ook kennen veel mensen Cox van zijn rol in de tv-komedie Toen was geluk heel gewoon. De serie was razend populair en was in de jaren 90 en 00 vijftien jaar op tv.

Cox schreef ook mee aan het scenario van de serie en speelde met Joke Bruijs een Rotterdams echtpaar. Eerder waren ze ook in het echte leven jarenlang getrouwd geweest. Ze scheidden in 1987, maar bleven samenwerken. Zo bleven ze samen zingen.

Kijk hier naar een greep uit de omvangrijke carrière van Gerard Cox:

In 1970 zong Rotterdammer Cox het lied Ajax is dood...! nadat Feyenoord de Europa Cup I had gewonnen. Daardoor was hij lang persona non grata in Amsterdam. Later zei hij spijt te hebben van het nummer. Hij noemde het een jeugdzonde.

Ook op latere leeftijd bleef hij actief. Zo maakte hij verschillende soloshows en was hij te zien in Beter Laat Dan Nooit.

Eerder dit jaar werd Cox op zijn 85ste verjaardag geëerd met een feestelijke voorstelling. Bekende Nederlandse artiesten zongen zijn nummers in het uitverkochte bioscooptheater Oude Luxor in Rotterdam.

De herkomst van drie kanonnen die al honderden jaren half begraven in Hoorn liggen, is bekend. Ze blijken uit de eerste helft van de zeventiende eeuw te stammen en te zijn geïmporteerd uit Zweden en Engeland.

Tot drie jaar geleden stak slechts het topje van de kanonnen boven de straat uit bij het Westfries Museum. Op het eerste gezicht deden ze menigeen denken aan palen en in Hoorn stonden ze bij het uitgaanspubliek dan ook wel bekend als 'pispalen'.

Maar experts wisten wel beter: onder de grond lagen drie kanonnen. Alleen waar ze precies vandaan kwamen en hoelang ze daar al lagen was onduidelijk. Dus toen het Westfries Museum eind 2022 aan een flinke renovatie zou beginnen, werd dat gezien als een uitstekend moment om de kanonnen uit te graven en nader te onderzoeken.

"Tot onze stomme verbazing waren ze op een paar flinters na compleet", zegt archeoloog Michiel Bartels van Archeologie West-Friesland tegen de regionale omroep NH. Dat komt volgens hem waarschijnlijk doordat de kanonnen in zand waren ingegraven, waardoor ze goed behouden bleven.

Door de staat van het geschut kon vrij gedetailleerd worden herleid waar het vandaan kwam. Eén kanon blijkt afkomstig uit een oude ijzergieterij in het Zweedse Huseby, de andere twee komen uit Engeland.

Ook de tijd waaruit ze komen is nu duidelijk. Eerst werd gedacht aan de late zeventiende of vroege achttiende eeuw, maar ze blijken iets ouder. Ze stammen uit de periode tussen 1620 en 1650.

Gietijzer

De kanonnen zijn van gietijzer. Dat was een stuk goedkoper dan brons. "Bronzen kanonnen gingen langer mee en waren niet magnetisch", zegt Bartels. "Maar oorlogsschepen uit die tijd hadden doorgaans 44 tot 48 kanonnen aan boord. De kosten liepen daardoor snel op." Hoewel het zeventiende-eeuwse Hoorn bekend stond als een welvarende en rijke havenstad, werd dus veelal gebruikgemaakt van het goedkopere soort kanonnen. Die werden geïmporteerd uit Engeland, Zweden en Polen.

De drie opgegraven kanonnen werden zowel op zee als op land gebruikt. Later werden ze ingegraven als bescherming van het straatbeeld, vertelt Bartels. "Zo konden karren en rijtuigen de gebouwen niet beschadigen."

Ondersteboven

De kanonnen zijn inmiddels schoongemaakt en opnieuw geverfd. Ze zijn te zien op het Oostereiland, een paar honderd meter bij het Westfries Museum vandaan.

Als het goed is, blijven ze daar ook te bekijken, zegt Bartels. "We gaan ze in ieder geval niet meer ondersteboven ingraven voor de deur van het museum."

Het dodental na de grote jongerenprotesten in Nepal deze week is opgelopen tot 72. Dat meldt het ministerie van Volksgezondheid van het land in de Himalaya.

Reddingswerkers vinden nog altijd lichamen onder het puin van onder meer winkelcentra en huizen die in brand zijn gestoken of zijn aangevallen door de Gen-Z-demonstranten. Volgens de laatste cijfers raakten 2113 mensen gewond.

Begin deze week braken de protesten uit in het land. De directe aanleiding was een verbod op sociale media, maar de betogers keren zich ook tegen de aanhoudende corruptie.

Heftige confrontaties

In de hoofdstad Kathmandu kwam het tot heftige confrontaties tussen betogers en de oproerpolitie. Demonstranten kwamen om het leven toen ze door de politie onder vuur werden genomen. Ook werden er meerdere gebouwen in brand gestoken, waaronder het parlementsgebouw, belangrijke ministeries, het hooggerechtshof en politiebureaus.

De protesten leidden tot het vertrek van premier Oli, die vervolgens op de vlucht sloeg. Ook zijn woning werd in brand gestoken.

Interim-premier Sushila Karki trad vandaag officieel aan. Ze is de eerste vrouwelijke premier van Nepal. Ze drong aan op kalmte en riep op om samen te werken bij de wederopbouw.

Hulpdiensten in de Spaanse hoofdstad Madrid hebben een dode gevonden na de gasexplosie van gisteren in een café. Vanochtend werd het lichaam van een 52-jarige man gevonden in puin van meer dan een meter diep.

Bij de ontploffing in het pand raakten zeker 25 mensen gewond, van wie er drie slecht aan toe zijn. Volgens Spaanse media was het op het moment van de explosie afgeladen vol in het café.

Op beelden is te zien dat de vloer en de muren van het pand met drie verdiepingen zwaar beschadigd zijn. Boven de bar zijn woningen, die ook flinke schade hebben, net als een naastgelegen winkelpand. Volgens de autoriteiten kunnen de bewoners de komende dagen nog niet naar huis.

De oorzaak van de explosie wordt nog onderzocht.

In de Mexicaanse staat Yucatán zijn vijftien mensen om het leven gekomen bij een verkeersongeval op een snelweg. Elf van de slachtoffers zaten in een busje.

Bij het ongeluk waren meerdere voertuigen betrokken. Behalve het busje was dat onder meer een vrachtwagen die bier vervoerde

Volgens ooggetuigen raakte een van de voertuigen op de verkeerde weghelft, waarna een frontale aanrijding volgde. Door de klap kantelde de bus en vlogen enkele voertuigen in brand.

Volgens getuigen raakten slachtoffers bekneld in de wrakken. Ook zouden mensen levend zijn verbrand en lagen hun lichamen verspreid op het wegdek. Mexicaanse media spreken van een van de dodelijkste verkeersongevallen in de regio in de afgelopen vijftig jaar.

Oekraïne heeft met een drone-aanval een olieraffinaderij getroffen in het noordwesten van Rusland. Op de plek, zo'n 100 kilometer ten zuidoosten van Sint-Petersburg, brak brand uit. Op beelden op sociale media zijn grote vlammen boven de raffinaderij te zien. Het vuur is inmiddels geblust.

Zowel Rusland als Oekraïne meldt de aanval. Er zijn geen gewonden gevallen, zegt de gouverneur van de regio Leningrad. De brand werd volgens de autoriteiten veroorzaakt door brokstukken van een van de drie drones die werden neergehaald. Hoe groot de schade is, is nog niet bekend.

De Russische minister van Defensie zegt dat Rusland de afgelopen dag 361 Oekraïense drones heeft neergehaald. Vannacht zouden het er 80 zijn geweest.

Vaker aanvallen

De olieraffinaderij in Kirisji is een van de grootste van Rusland. Met een productie van 355.000 vaten olie per dag is het complex verantwoordelijk voor 6,4 procent van de totale olieproductie in het land.

Sinds de Russische invasie in Oekraïne, 3,5 jaar geleden, voert Oekraïne regelmatig aanvallen uit op olie-installaties in Rusland. Kyiv probeert zo de brandstoftoevoer van het Russische leger te verstoren. Ook raken ze met de aanvallen een belangrijke inkomstenbron van de Russen.

Goedemorgen! Vandaag is de tweede dag van het WK atletiek in Tokio met wederom een Nederlandse medaillekans en tijdens het Gala van het Nederlands Theater worden de Theo d'Ors uitgereikt.

Eerst het weer: Vandaag droog en zonnig. In de middag neemt de bewolking toe en kan in Zeeland wat regen vallen. Het wordt maximaal 19 graden. In de avond trekken er meer buien over het land.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Het Israëlische leger heeft een inval gedaan in het huis van Basel Adra, een van de regisseurs van de veelgeprezen documentaire No Other Land, op de bezette Westelijke Jordaanoever. De Israëlische militairen waren op zoek naar hem en doorzochten de telefoon van zijn vrouw, zegt Adra tegen persbureau AP. Zijn negen maanden oude dochter was ook thuis.

Eerder op de dag zouden Joodse kolonisten zijn dorp hebben aangevallen en twee van zijn broers en een neef hebben verwond. Het Israëlische leger stelt het dorp te zijn binnengegaan nadat Palestijnen stenen hadden gegooid.

De documentaire No Other Land, over de Israëlische bezetting en het geweld van kolonisten tegen Palestijnen, werd vorig jaar bekroond met een Oscar. Afgelopen maart zei Adra dat hij en zijn collega's het gevoel hebben dat ze sinds het winnen van de award vaker worden aangevallen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Steeds vaker vinden asielzoekers werk, zoals Mohamad Mowakket, voormalig ondernemer, en Adeel Haider, fotograaf.

Ondanks de onzekerheid over hun verblijfsstatus werken ze bij een poedercoatingbedrijf:

Fijne zondag!

"Alleen als we de doelen niet halen, maken we alternatief beleid", schreven coalitiepartijen PVV, NSC, VVD en BBB vorig jaar over klimaat in hun hoofdlijnenakkoord. Ook committeerden ze zich aan bestaande afspraken. In aanloop naar Prinsjesdag maakt de NOS de balans op: wat is daarvan terechtgekomen?

Een jaar geleden concludeerde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat het "hoogstonwaarschijnlijk" was dat de klimaatdoelen werden gehaald. In Nederland ligt dat doel vast in de Klimaatwet: in 2030, over ruim vier jaar dus, moeten we 55 procent minder uitstoten dan in 1990. 2030 is inmiddels over ruim vier jaar.

Welk klimaatbeleid is het afgelopen jaar mede door minister Hermans van Klimaat en Groene Groei geschrapt, afgezwakt of juist ingevoerd?

1. Geschrapt

Waar Hermans' voorganger Jetten (met de portefeuille Klimaat en Energie) werk wilde maken van het afbouwen van fossiele subsidies, waait er nu een andere wind. Zo is de Indirecte Kostencompensatie (IKC) heringevoerd, een subsidie voor bedrijven die grote hoeveelheden (dure) fossiel opgewekte energie gebruiken. Vanaf volgend jaar worden deze honderden miljoenen betaald uit het Klimaatfonds, een pot geld eigenlijk bedoeld om uitstoot naar beneden te brengen.

Een belasting op de productie van nieuw plastic (plastic wordt gemaakt van olie) werd onder druk van de industrie geschrapt. Op Prinsjesdag wordt waarschijnlijk bekend waar het demissionaire kabinet de al ingeboekte honderden miljoenen euro's vandaan gaat halen. Dat gebeurt mogelijk bij de burger, bevestigde het ministerie van Financiën eerder.

De CO2-belasting verdween deze zomer in de prullenbak. Deze gold al sinds 2021, maar de industrie werd vanwege coulance van de overheid tot nu ontzien: in plaats van tientallen miljoenen is er slechts 60.000 euro opgehaald. Nu gaat deze belasting helemaal van tafel. Op Prinsjesdag wordt ook bekend hoe dit begrotingsgat wordt opgevangen. Overigens is er voor bedrijven ook een Europese CO2-belasting.

Subsidies op elektrische auto's en warmtepompen werden in het hoofdlijnenakkoord al geschrapt. Het demissionaire kabinet blijft ook de accijnzenkorting op fossiele brandstof verlengen. Lagere (brandstof)prijzen betekenen meestal meer gebruik en dus meer uitstoot.

Wat betreft landbouw, een van de sectoren met de grootste uitstoot, is er eerder sprake van stilstand: er is geen noemenswaardig beleid geschrapt of ingevoerd.

2. Afgezwakt

Maatwerkafspraken, oftewel speciale afspraken tussen de overheid en de industrie over verduurzamen, waren een belangrijk onderdeel van het klimaatbeleid. De overheid beloofde subsidies aan de dertig grootste industrieën in Nederland in ruil voor vergaande klimaatmaatregelen. De industrie is namelijk een van de grootste uitstoters.

Afgelopen juni werd bekend dat de gesprekken met een groot aantal bedrijven zijn gestopt, onder meer met Shell (olie), BP (olie), Air Liquide (gas), Air Products (gas), ExxonMobil (olie), LyondellBasell (plastic) en Dow Chemical (chemie). Tot nu toe zijn alleen maatwerkafspraken gemaakt met zoutfabrikant Nobian. Het grote wachten is nu op de grootste uitstoter, Tata Steel. De bedrijven die gestopt zijn, zeggen zelf dat dit niet betekent dat ze geen klimaatmaatregelen zullen nemen.

Ook lijken de normen van het Klimaatfonds te zijn opgerekt. Uit deze enorme subsidiepot van 26 miljard euro - specifiek bedoeld om de klimaatdoelen te halen - wordt inmiddels dus ook fossiele subsidie IKC betaald. Ook wil het kabinet een half miljard uit deze pot gebruiken om de energiebelasting voor huishoudens iets te verlagen en liggen er plannen voor een ov-pas voor lage inkomens.

3. Ingevoerd

In 2027 worden belastingvoordelen ingevoerd voor elektrische auto's op de leasemarkt. Ook zal de motorrijtuigenbelasting worden aangepast. Doordat elektrische auto's door hun accu's zwaarder zijn dan benzineauto's, is die belasting nu nog hoger. Daarom wordt het criterium niet meer gewicht, maar voertuigoppervlakte. Aankoopsubsidies zijn inmiddels afgelopen. Er ligt wel een belofte voor extra laadpalen.

Ook stelde Hermans afgelopen april miljarden beschikbaar voor het uitbreiden van het stroomnet. Bedrijven en huishoudens die willen verduurzamen, lopen nu tegen allerlei netcongestieproblemen aan waardoor een aansluiting op het net niet altijd mogelijk is. Wil een bedrijf overstappen van fossiel naar elektriciteit, dan is dat noodzakelijk.

De glastuinbouw - een grootverbruiker van gas - heeft extra geld gekregen om te verduurzamen - al is over de uitwerking nog weinig bekend. Hetzelfde geldt voor groene waterstof en de ondergrondse opslag van CO2 - over de klimaatwinst van dat laatste zijn de meningen overigens verdeeld.

En als laatste een ingewikkelde: een belastingvoordeel op 'rode diesel' voor boeren was afgeschaft, zou weer worden ingevoerd, maar gaat nu toch weer niet door.

En nu?

Wat deze plussen en minnen betekenen voor het halen van het klimaatdoel, zal komende dinsdag bekend worden, als het PBL op Prinsjesdag zijn nieuwe berekeningen presenteert.

De Braziliaanse muzikant Hermeto Pascoal, die bekendstond als een van de meest excentrieke en innovatieve componisten ter wereld, is op 89-jarige leeftijd overleden. Hij overleed in een ziekenhuis in Rio de Janeiro, schrijft zijn familie op sociale media. Volgens het bericht is Pascoal "heengegaan in het bijzijn van familie en collega-muzikanten".

Pascoal werd geboren op 22 juni 1936 in het arme noordoosten van Brazilië. Omdat hij albinisme had en slecht tegen zonlicht kon, hoefde hij niet op het land te werken. In plaats daarvan leerde hij accordeon spelen.

De muzikant won drie keer een Latin Grammy Award. Hij speelde onder meer samen met de Amerikaanse jazzcomponist en trompettist Miles Davis, die Pascoal "de meest indrukwekkende muzikant ter wereld" noemde.

Een compositie van Pascoal:

De Braziliaan kreeg de bijnaam 'de tovenaar', omdat hij met vrijwel elk object muziek wist te maken. Zo gebruikte hij onder meer een theepot, koehoorns en zelfs een levend biggetje als instrument.

Tussen eind juli en half augustus was Pascoal nog op tournee in Europa. Op 29 juli trad hij op in de Melkweg in Amsterdam.

De Mexicaanse regering wil dat er een onderzoek komt naar de dood van een man die vrijdag in de buurt van Chicago werd neergeschoten door een agent van de Amerikaanse immigratiedienst ICE. De man kwam uit Mexico.

Het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Veiligheid stelt dat de 38-jarige Villegas tijdens een verkeerscontrole werd staande gehouden door de immigratiedienst. Hij probeerde te vluchten en zou daarbij zijn ingereden op een ICE-agent, die door het voertuig werd meegesleurd. De agent zegt uit zelfverdediging te hebben geschoten.

De gouverneur van Illinois, de Democraat Pritzker, vroeg gisteren ook om een onafhankelijk onderzoek. "De inwoners van Illinois verdienen een volledig, feitelijk verslag van wat er is gebeurd om transparantie en verantwoording te garanderen", zei hij.

Kritiek

De Amerikaanse president Trump kondigde begin deze week aan dat de controles op illegale migranten in Chicago zouden worden geïntensiveerd. De acties van ICE krijgen steevast kritiek van Democraten.

In juli raakte een Mexicaanse migrant in Californië zwaargewond bij een inval van de immigratiedienst ICE. Hij viel van een dak.

NOS op 3 maakte deze video over ICE:

Gewapende bendes hebben afgelopen donderdag een bloedbad aangericht in een vissersdorp in Haïti. Er werden minstens veertig mensen gedood. VN-chef Guterres heeft de aanval veroordeeld.

Haïtiaanse media berichtten gisteren voor het eerst over het bloedbad in het dorpje Labodrie, ten noorden van de hoofdstad Port-au-Prince. Functionarissen zeggen tegen de Haitian Times dat gewapende bendes de kleine vissersgemeenschap binnentrokken. "De mannen stormden naar binnen, trapten de deuren van huizen in en openden het vuur op jonge jongens en meisjes, ouderen en zelfs baby's", zegt een Haïtiaanse ambtenaar.

Volgens de Haïtiaanse autoriteiten kan het dodental nog verder oplopen. Er zijn nog enkele mensen vermist. Ooggetuigen noemen de moord op een bendeleider eerder deze maand als mogelijke aanleiding.

Catastrofaal

Haïti wordt al jaren geteisterd door hevig bendegeweld. Volgens de Verenigde Naties leidde dat in het eerste halfjaar van 2025 tot 3141 doden. Meer dan 1,3 miljoen inwoners zijn ontheemd geraakt.

In 2022 vroeg de toenmalige premier Henry de VN-Veiligheidsraad om een internationale troepenmacht te sturen. Vorig jaar arriveerde een internationale politiemacht om de orde te herstellen, maar die heeft nog weinig kunnen bereiken. De VN-organisatie voor mensenrechten noemde de situatie in Haïti afgelopen juli catastrofaal.

Venezuela beschuldigt de Verenigde Staten ervan een tonijnvissersboot te hebben geënterd in territoriale wateren van het Zuid-Amerikaanse land. De bemanning van een Amerikaanse torpedojager bezette de vissersboot acht uur lang, stelt het Venezolaanse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Volgens het ministerie was de vissersboot ongevaarlijk en zaten er "negen bescheiden vissers" op. De VS heeft nog niet gereageerd op de beschuldiging.

De spanningen in het Caribisch gebied lopen de laatste tijd op. Begin deze maand werden elf mensen gedood bij een Amerikaanse militaire aanval op een motorboot uit Venezuela. De boot was volgens de Amerikaanse president Trump volgeladen met drugs. Hiervoor werd geen bewijs geleverd.

De aanval zou gericht zijn tegen de drugsbende Tren de Aragua, die door de VS is aangemerkt als terreurorganisatie. Trump stelde in zijn bericht dat de groep onder controle staat van president Maduro en verantwoordelijk is voor onder meer drugshandel en moordpartijen, ook in de VS.

In een video van de aanval, die online werd gezet, is te zien hoe de kleine motorboot van een afstand onder vuur wordt genomen en vlam vat:

Na het opblazen van de boot werd bekend dat de VS tien gevechtsvliegtuigen naar Puerto Rico stuurt in de strijd tegen drugskartels. F-35's gaan gerichte acties uitvoeren tegen een aantal terroristische drugskartels in de zuidelijke Caraïben. De verwachting is dat de spanning daardoor nog meer oploopt.

Polen heeft vandaag weer gevechtsvliegtuigen laten opstijgen vanwege een dreigende Russische drone-aanval op Oekraïne. Inmiddels is de operatie beëindigd, meldt het Poolse leger op X.

De drones kwamen volgens de Poolse premier Tusk in de buurt van de Poolse grens. Daarom gingen de Poolse en geallieerde vliegtuigen uit voorzorg de lucht in. Ook verdedigingssystemen op de grond werden geactiveerd.

Inwoners van een aantal districten in Polen ontvingen berichten van de regering met de waarschuwing voor het "gevaar van een aanval vanuit de lucht", schrijft persbureau DPA. In de plaatsen Swidnik en Chelm zouden waarschuwingssirenes hebben geklonken.

Ook in Roemenië stegen twee straaljagers op omdat er een drone door het Roemeense luchtruim ging. De vliegtuigen volgden de drone volgens de autoriteiten ongeveer 20 kilometer, tot hij van de radar was verdwenen. De drone vloog niet over bewoond gebied en vormde volgens de Roemeense autoriteiten geen gevaar.

Poolse luchtruim binnengedrongen

In Polen gaan wel vaker gevechtsvliegtuigen preventief de lucht in als Rusland een aanval uitvoert op Oekraïne, maar vanwege de gebeurtenissen van afgelopen week trekt het nu meer aandacht. In de nacht van dinsdag op woensdag vloog een golf van Russische drones het Poolse luchtruim binnen.

Poolse gevechtsvliegtuigen gingen toen de lucht in. Ook Nederlandse F-35-straaljagers kwamen in actie. Volgens premier Tusk werden zeker vier drones uit de lucht geschoten. In het dorp Wyryki in Oost-Polen raakte een huis beschadigd.

NASA vindt sterkste aanwijzingen tot nu toe voor mogelijk leven op Mars, kopte de NOS deze week. Is dan eindelijk aangetoond dat er ook buiten de aarde leven voorkomt? Nee, zegt astrobioloog Inge Loes ten Kate meteen. Nog niet. Maar hoe dichtbij zijn we dan?

Marsrover Perseverance onderzocht luipaardvlekjes op een steen met de naam Cheyava Falls. Die vlekken bevatten ijzerrijke mineralen die op aarde meestal ontstaan door microben. Zeker een combinatie van die twee, meldde NASA, is een 'potentiële vingerafdruk' voor microscopisch leven, miljarden jaren geleden toen er nog rivieren en zeeën waren op de rode planeet.

"Je kunt ernaartoe redeneren", zegt Ten Kate. "Dat is met deze ontdekking makkelijker geworden. Maar je kunt er ook nog steeds vanaf redeneren en zolang dat zo is, hebben we geen smoking gun."

Ten Kate, hoogleraar aan de UvA en de UU, zag al vaker aanwijzingen voor leven op Mars voorbijkomen. In de VS werkte ze mee aan een instrument voor Marsrover Curiosity die bewijs vond dat in de krater Gale de omstandigheden ooit in ieder geval geschikt waren voor het ontstaan van leven.

Curiosity vond ook een methaanpiek en organische moleculen. De conclusie was ook toen dat die zowel een biologische als een niet-biologische (abiotische) oorsprong kunnen hebben.

Maar nu is het anders, vinden de onderzoekers die de Cheyava Falls-steen onderzochten. Ook Ten Kate denkt dat. "We kijken naar zo'n Marssteen vanaf een afstand, verzamelen gegevens en proberen die zo goed mogelijk te interpreteren. Er is altijd ook wel een abiotische uitleg mogelijk, maar deze keer is die voor het eerst echt lastig. We weten niet precies hoe dat dan zou moeten zijn gegaan."

Debacle van 1996

Bewijs voor buitenaards leven, de heilige graal, lijkt dus dichterbij te komen. Toch is voorzichtigheid geboden, weten ook de onderzoekers. Ze wachtten een jaar voordat ze het aandurfden hun bevindingen in het wetenschappelijke tijdschrift Nature te publiceren.

De behoedzaamheid is begrijpelijk. Iedere planeetwetenschapper zal even slikken als 'rock 84001' ter sprake komt, het debacle van 1996. In een meteoriet, gevonden op de Zuidpool maar zeker afkomstig van Mars, waren door NASA-wetenschappers sporen van mogelijk leven gevonden.

"De implicaties ervan zijn zo verstrekkend en ontzagwekkend als men zich maar kan voorstellen", hield de Amerikaanse president Clinton de verzamelde pers voor, tenminste, zei hij erbij, als de ontdekking werd bevestigd. Maar dat gebeurde niet.

Twijfels over de vondst stapelden zich op en in 2022 werd in een nieuwe studie vastgesteld dat de gevonden organische moleculen door chemische processen waren ontstaan, niet door iets levends.

Met dat fiasco in het achterhoofd zijn de meeste wetenschappers supervoorzichtig. Geochemicus Paul Mason van de Universiteit Utrecht is eveneens terughoudend, maar denkt net als Ten Kate wel dat de ontdekking van leven op Mars door Cheyava Falls een stap dichterbij is gekomen. "Op dit moment is het niet mogelijk te zeggen of de mineralen die in deze rotsen zijn gevonden een teken van leven zijn of niet. Onderzoekers zijn echter nog niet eerder zo dichtbij gekomen als het gaat om het vinden van biosignaturen op Mars", zegt hij.

Zeker weten of er sprake is van een biologische oorsprong, kan volgens Mason niet op afstand. "Dat kan alleen in een laboratorium terug op aarde. Als we dat zouden kunnen doen, komt mogelijk een van de sterkste aanwijzingen tevoorschijn dat microben in staat waren om te groeien op het oude oppervlak van Mars."

Er moet dus Marsgruis naar de aarde. Rover Perseverance heeft al een monster van de Cheyava Falls-steen in een buisje gestopt, maar om dat hierheen te krijgen is een complexe operatie nodig met meerdere ruimtevaartuigen: de Mars Sample Return-missie. Die staat al jaren in de steigers, maar president Trump maakt er geen geheim van dat hij juist van die dure missie af wil.

Ten Kate hoopt dat de terughaalmissie op een of andere manier toch doorgaat. "Omdat we dan deze specifieke monsters nog beter kunnen analyseren. Als andere partijen gaan, zoals China, gaan die weer andere dingen vinden, misschien wel spectaculairder, maar misschien ook niet. Dan blijft dit een gemiste kans."

In de Spaanse hoofdstad Madrid zijn zeker 25 mensen gewond geraakt bij een ontploffing in een pand. Drie mensen zijn er slecht aan toe. Volgens de brandweer was het een gasexplosie.

Een ooggetuige zegt tegen de Spaanse krant El País dat een bar in het pand op het moment van de explosie afgeladen vol zat. Het café ligt in een pand waarin ook meerdere woningen zijn. De explosie was ergens in dat pand.

Brandweerlieden zijn bezig om met de hand het puin op te ruimen. Volgens de autoriteiten is het gebouw te instabiel om met machines naar binnen te gaan. Ook de hondeneenheid is opgeroepen en de politie assisteert met behulp van drones.

De explosie was rond 15.00 uur. Het pand ligt in de wijk Puente de Vallecas, in het zuidoosten van Madrid. Op beelden is te zien dat de vloer en de muren van het pand zwaar beschadigd zijn. Ook de woningen boven de bar hebben flinke schade, net als een naastgelegen winkelpand. Een deur die werd weggeblazen, beschadigde een gebouw aan de overkant van de straat.

Net verbouwd

Het gebouw heeft drie verdiepingen. Volgens buurtbewoners woonden er elf gezinnen in het pand, onder wie de eigenaren van het café, een echtpaar. Zij wonen op de begane grond, waar ze onlangs hadden verbouwd.

De oorzaak van de explosie wordt nog onderzocht.