NOS Nieuws - Algemeen

De politie heeft een verdachte aangehouden in een oude verkrachtingszaak. Een 65-jarige vrouw werd 21 jaar geleden verkracht in haar woning in de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht (Zuid-Holland), nadat een man haar flat was binnengedrongen.

De verdachte is een 61-jarige man uit Zwijndrecht. Hij werd maandag aangehouden op basis van DNA-verwantschapsonderzoek. Na zijn aanhouding is aanvullend DNA-onderzoek gedaan. Dat leidde tot een match met de sporen die destijds werden aangetroffen, schrijft Rijnmond.

In mei 2004 drong een man de woning van het slachtoffer binnen. De vrouw werd door de dader in haar slaapkamer verkracht. Een compositietekening van de dader leverde de politie te weinig aanknopingspunten op.

Slachtoffer overleden

"Het moet afschuwelijk zijn geweest voor het slachtoffer. We hebben alles uit de kast gehaald om alsnog tot een verdachte te komen", zegt een rechercheur over de zaak.

De verdachte is voorgeleid aan de rechter-commissaris en zijn voorarrest is met veertien dagen verlengd. De politie meldt dat het slachtoffer enige tijd geleden is overleden. Haar familie is op de hoogte gesteld van de aanhouding.

Door het omhakken van bomen verdwijnt nog altijd tropisch regenwoud. Minder bekend is dat bossen niet alleen kleiner worden maar ook versnipperd raken in steeds kleinere stukken. Sinds het jaar 2000 ging tussen de 58 en 80 procent van de tropische bossen achteruit door een combinatie van krimp en versnippering, blijkt uit onderzoek dat vandaag verscheen in Science.

Versnippering gaat vooral ten koste van de bijzonderste soorten planten en dieren. Die raken opgesloten in losse plukjes bos. "Kikkers hebben grote moeite met de droge gebieden tussen bossen", zegt Lourens Poorter, hoogleraar tropische bosecologie aan de Wageningen Universiteit, die niet meewerkte aan het onderzoek. "En er zijn vogels die een weg van 30 meter breed niet kunnen oversteken." Door hun geringe aantallen lopen populaties in plukjes bos meer kans uit te sterven.

Verder dienen sommige bosjes als 'stapstenen' voor dieren om van het ene grote woud naar het andere te komen. Verdwijnt zo'n bosje, dan raken grotere gebieden helemaal van elkaar gescheiden. Ook verder zijn veel kleine stukjes bos kwetsbaarder dan één groot gebied. Zo hebben ze relatief een veel langere grens met de buitenwereld. Daardoor warmen bosjes sneller op en zijn ze kwetsbaarder voor brand.

Toch zagen de onderzoekers ook iets hoopvols. In beschermde gebieden ging de achteruitgang veel langzamer. Dat is best opmerkelijk, zegt Poorter, "want in landen met veel tropisch bos is het vaak moeilijk te handhaven, terwijl dat een belangrijke rol speelt bij bescherming."

Landbouw vaak boosdoener

Versnippering lijkt vooral te ontstaan door tijdelijke landbouw, of zwerflandbouw. Boeren brandden daarbij een stuk oerwoud plat, gebruiken dat een paar jaar en trekken verder. Zeker naarmate de bevolking groeit, lijdt het bos daaronder. Ook ontbossing voor commerciële landbouw en mijnbouw veroorzaken ontbossing en versnippering.

Poorter vindt het mooi dat de onderzoekers een wereldwijd overzicht hebben gemaakt van de achteruitgang van tropische regenwouden. "Versnippering is wel een beetje een wollig begrip", zegt hij, en zelfs wetenschappers gebruiken het soms slordig. Ook in dit onderzoek gaat het soms over 'versnippering' terwijl onderzoekers kijken naar een combinatie van verlies en versnippering van bos.

Natuurlijk is versnippering niet los te zien van ontbossing, maar het heeft zijn eigen negatieve effecten. Zelfs als er nauwelijks bos verdwijnt, kan er versnippering plaatsvinden, en dat geldt niet alleen voor tropische regenwouden.

Versnippering in Nederland

Als je een snelweg aanlegt door de Veluwe verlies je maar een beperkte hoeveelheid bos, zegt Johannes Reiche, universitair hoofddocent bosmonitoring aan de Wageningen Universiteit. Maar je verdeelt het bos in twee stukken, en daarmee stokt de uitwisseling tussen die delen. "Grote dieren kunnen niet meer van a naar b." Daarom investeert Nederland in het aanleggen van ecoducten en faunapassage en het verbinden van natuurgebieden.

Bossen kunnen overigens ook last hebben van menselijke invloed zonder versnippering. Een student van Reiche bracht recent met een radarsatelliet kleine boswegen in kaart in het oerwoud van Congo. Houthakkers gebruiken deze om waardevolle boomsoorten om te hakken, maar laten de meeste bomen staan.

"Het bos raakt daarvan niet versnipperd", zegt Reiche, "maar het heeft ecologisch al een grote impact. En er is een grotere kans dat het bos versnipperd wordt in de nabije toekomst. Omdat het toegankelijker wordt voor mensen."

Naar verwachting zal er op de klimaattop later dit jaar in Brazilië veel aandacht zijn voor ontbossing. De top wordt zelfs gehouden in Belém, een stad in de Amazone. De Braziliaanse president Lula da Silva wil aandacht vragen voor het tegengaan van ontbossing, en het lot van inheemse inwoners van de Amazone.

De Duitse politie is binnengevallen in kantoren en de woning van Maximilian Krah, een parlementslid van de AfD. De huiszoekingen maken deel uit van een onderzoek naar omkoping, witwassen en betalingen vanuit China.

Het Openbaar Ministerie, dat Krah's betrokkenheid daarbij onderzoekt, maakte bekend dat de invallen plaatsvonden in Berlijn, Dresden en Brussel. Om het OM de mogelijkheid te geven om Krah te vervolgen, heeft de Duitse bondsdag vandaag de immuniteit van de prominente politicus opgeheven.

Krah wordt beschuldigd van banden met China en betrokkenheid bij corruptie en spionage. Het Duitse OM onderzoekt Krah sinds mei wegens omkoping als lid van het Europees Parlement en witwaspraktijen die verband zouden houden met Chinese betalingen. Het is niet bekend of er iets is gevonden bij de huiszoekingen.

Zwijgrecht

Het onderzoek richt zich op geldstromen van bedrijven die eigendom zijn van Krah's voormalige assistent Jian G., die wordt beschuldigd van spionage voor China. Hij werd in april vorig jaar opgepakt en een maand later was er al een inval in Krah's kantoor in Brussel.

Krah getuigde vorige week voor een regionale rechtbank in een proces tegen G. en een andere verdachte van spionage. Hij zei dat hij niets wist van G.'s lidmaatschap van de Chinese Communistische Partij en benadrukte dat hij niet op de hoogte was gesteld van enig risico op spionage. Hij kende G. sinds 2015. Gevraagd naar betalingen van G. aan hem maakte Krah gebruik van zijn zwijgrecht.

'Beschuldigingen absurd'

Het AfD-Bondsdaglid ontkent iets fout gedaan te hebben en zegt dat het politieonderzoek politiek gemotiveerd is. Op X schrijft hij dat "de beschuldigingen absurd en verzonnen zijn en puur politiek gemotiveerd. De huiszoeking in mijn kantoor is een poging tot intimidatie, waartegen ik mij zal verdedigen."

De AfD-leiders Alice Weidel en Tino Chrupalla verklaarden vandaag dat "het opheffen van de immuniteit en, in het bijzonder, het doorzoeken van het kantoor en de privéwoning van de heer Krah ernstige zaken zijn".

Ze zeiden te verwachten dat het onderzoek snel wordt afgerond en dat de resultaten worden gepubliceerd.

Correspondent Duitsland Charlotte Waaijers:

"Krah heeft niet meer de prominente positie binnen zijn partij die hij begin vorig jaar nog had. Toen was hij lijsttrekker voor de Europese verkiezingen en maakte de AfD dankbaar gebruik van zijn populariteit op TikTok, waar hij opviel met controversiële posts. Na beschuldigingen van corruptie, onduidelijkheid over betrokkenheid bij de spionagezaak en uitspraken die Europese partners te ver gingen is hij meer naar de achtergrond verdwenen.

De partijtop van de AfD reageerde vandaag opvallend koel op de doorzoekingen, en maakt geen woorden vuil aan zijn verdediging."

Het demissionaire kabinet steekt bijna een half miljard euro extra in de techindustrie. Dat staat in de stukken van Prinsjesdag, melden bronnen aan de NOS. Het kabinet vindt het strategisch belangrijk om te investeren in bedrijven die zich bezighouden met hoogwaardige technologie. Op dit moment speelt Nederland een belangrijke rol in deze sector, en dat moet zo blijven, is de redenering.

Er gaat 230 miljoen euro naar de halfgeleiders-industrie, in die sector worden computerchips gemaakt. Het geld daarvoor wordt in een Europees fonds gestoken. Dat fonds heet een IPCEI, Important Project of Common European Interest, en het geld dat daarin gestoken wordt zal dan terugvloeien naar projecten in Nederland, is de afspraak.

De chip-industrie is volop in beweging. Er komen allerlei nieuwe toepassingen van halfgeleiders en Nederland mag de boot niet missen, vindt het kabinet. Ook moeten we niet afhankelijk worden van andere landen als China voor technologie.

Start-ups laten doorgroeien

Er gaat ook 200 miljoen euro naar het ondersteunen van nieuwe bedrijven in de techindustrie. Met het geld moeten bedrijven geholpen worden die de startup-fase willen ontgroeien. De miljoenen worden gestopt in het European Tech Champions Initiative (ETCI) en ook dit geld moet via dat fonds terugvloeien naar Nederlandse projecten. De ontwikkeling van 'start-ups' naar 'scale-ups' loopt in Europa achter bij de VS, vooral door een tekort aan kapitaal.

De 430 miljoen in totaal wordt betaald vanuit de begroting van Economische Zaken. Het komt voor een groot deel uit het Nationaal Groeifonds dat niet al zijn geld uitgegeven heeft. Het Groeifonds is bedoeld om overheidsgeld te investeren in duurzame initiatieven van bedrijven. Het fonds startte in 2020 met twintig miljard euro in kas.

Na 20 jaar voorbereiding is het Nederlandse bedrijf Avantium begonnen met de productie van bioplastic in de haven van Delfzijl. De chemische fabriek is inmiddels gedeeltelijk opgestart. Begin volgend jaar moeten de zogenoemde 'PEF-flesjes' voor de verpakking van vruchtensappen in de schappen van de supermarkt liggen.

Uit bijvoorbeeld de resten van landbouwproducten of houtsnippers worden industriële suikers gehaald. Deze fructosesiroop wordt in de fabriek in Delfzijl omgezet in het basismateriaal voor bioplastic (PEF). Deze PEF wordt geleverd aan bedrijven die het gebruiken als alternatief voor plastic uit olie. Het gaat onder meer om Albert Heijn, het cosmeticamerk Dior en bierbrouwer Carlsberg.

Zodra bewezen is dat de fabriek de beloofde kwaliteit stabiel kan leveren, moet het concept verkocht worden aan nog veel grotere chemische fabrieken. Op dat moment wordt PEF wereldwijd een serieus alternatief voor het traditionele plastic. Naarmate het gebruik van aardolie vanwege klimaatbeleid vermindert, neemt de vraag naar PEF toe, verwacht Avantium.

De fabriek werd al in oktober vorig jaar officieel geopend door Koningin Máxima. Toch was het daarna nog even de vraag of Avantium de eindstreep zou halen. Vanwege een aantal constructiefouten bij de bouw is de oplevering drie maanden uitgesteld.

Hierdoor kwam Avantium in financiële problemen. Banken, investeerders en uiteindelijk ook de overheid moesten vorige week over de brug komen met een nieuwe kapitaalinjectie. Dit om te voorkomen dat de fabriek al zou omvallen nog voor de productie echt is gestart.

Er worden ook extra aandelen uitgeven waardoor de waarde van die aandelen is verminderd. Sinds de beursgang in 2017 is het aandeel Avantium gedaald van 63 euro naar negen euro.

Bestuursvoorzitter Tom van Aken gaat ervan uit dat financiële problemen nu opgelost zijn en verwacht in 2027 winst te kunnen maken. "Het was ontzettend intensief en spannend om er voor te zorgen dat je alle partijen meekrijgt om vertrouwen te houden in dit project."

Vlak naast het Chemiepark in Delfzijl, waar Avantium begon in een oude brandweerkazerne, staat inmiddels een forse fabriek. Die ziet er op het oog uit als een traditionele petrochemische fabriek met grote opslagtanks die verbonden worden met een groot aantal buizen. De basis voor de productie is nu fructosesiroop afkomstig van tarwe uit Frankrijk. "In de toekomst verwachten we dit soort siroop te kunnen maken van textielafval of houtsnippers," vertelt Van Aken.

Dat het twintig jaar geduurd heeft voor de productie kan beginnen, is volgens Van Aken niet raar. "Dit is de eerste keer dat een startup een nieuw plastic naar de markt brengt. Dat gebeurde in het verleden alleen door hele grote bedrijven."

Er is eerder bioplastic gefabriceerd, maar die kan volgens Van Aken niet tippen aan de kwaliteit van plastic uit olie. "Het mooie van dit project is dat we een product maken dat superieur is ten opzichte van plastics uit aardolie." Zo blijven volgens Van Aken vruchtensappen in PEF-flesjes langer houdbaar dan in PET-flesjes uit aardolie.

De duurzaamheid van PEF zit volgens Avantium niet alleen in het feit dat er geen aardolie aan te pas komt. Uit een eerste onderzoek blijkt volgens het bedrijf ook dat PEF in het milieu iets minder slecht afbreekt dan traditioneel plastic. Toch moeten ook de flesjes van Avantium, net als die van plastic uit aardolie, gerecycled worden. Ook omdat er maar een beperkte hoeveelheid biomassa beschikbaar is.

Biomassa is in de nabije toekomst niet alleen nodig voor biochemie en vervanging voor allerlei materialen die nu van plastic uit olie gemaakt worden. Het wordt ook gebruikt als vervanging of voor het bijmengen van bijvoorbeeld diesel en kerosine om de lucht- en scheepvaart te verduurzamen.

"Het eerste dat we moeten doen is zorgen dat er genoeg voedsel is," zegt Van Aken. "Mijn mening is dat je daarna die biogrondstoffen inzet om materialen te maken. Materialen kunnen lang gebruikt en gerecycled worden dus uiteindelijk is dat een veel beter gebruik dan energietoepassing."

Met het blote oog zijn ze nauwelijks te zien, maar van galmijten wordt gehoopt dat ze de oplossing zijn voor een groeiend probleem in de Nederlandse natuur: de watercrassula. Vandaag werden 30.000 galmijten uitgezet in de IJsselvallei, aan de rand van de Veluwe.

Deze invasieve exoot verdringt andere waterplanten en waterdieren. Sinds vorige maand staat de watercrassula ofwel Crassula helmsii op de lijst van de Europese Unie met verboden invasieve planten.

Door de 'drijvende matten' krijgen onderwaterplanten geen licht en kan er zuurstoftekort in het water ontstaan. Ook kunnen watergangen erdoor dichtgroeien en verslechteren ze de waterkwaliteit.

Onleefbare vennen

"Vennen worden er minder aantrekkelijk of onleefbaar van voor bijvoorbeeld libellen en salamanders" zegt ecoloog Janneke van der Loop, die promoveerde op de plant.

Ook in de IJsselvallei verdringt de woekerplant andere planten, zoals op de Empese en Tondense Heide, een Natura2000-gebied. "Hij is zo invasief en groeit zo hard dat andere planten verdwijnen, zoals moerashertshooi en pilvaren", vertelt boswachter ecologie Ellen ter Stege.

"En hij heeft een negatieve invloed op beestjes in het water zoals de kamsalamander. We hebben al verschillende dingen geprobeerd om de watercrassula terug te dringen."

De hoop is nu dus gevestigd op de galmijt. Het Waterschap Maas en Aa kreeg ontheffing om dit minuscule beestje op watercrassula uit te zetten in vier gebieden.

Vanochtend werden de galmijten uitgezet in de IJsselvallei:

De galmijt is een natuurlijke vijand van de watercrassula, maar of hij in Nederland effectief is, moet nog blijken. Natuurlijke vijanden kunnen in Nederland niet altijd een invasieve exoot terudringen, bleek bij het onderzoeksproject Biocops. In de strijd tegen de Japanse duizendknoop werd daarbij in 2020 de Japanse bladvlo uitgezet op deze woekerplant.

"De bladvlo kon in het veld overwinteren en zich verspreiden, zich voortplanten en schade geven aan de duizendknoop", vertelt Joyce Penninkhof van het onderzoeksproject.

"Maar de omvang van de populatie is op de drie proeflocaties na 2021 zeer sterk afgenomen. In 2022 werden nog maximaal enkele tientallen exemplaren gevonden en de laatste jaren slechts incidenteel kleine aantallen."

Aquariumplant gedumpt

De watercrassula werd in Nederland voor het eerst waargenomen in 1995. Inmiddels groeit de plant in bijna het hele land.

Hij komt oorspronkelijk uit Australië en Nieuw-Zeeland en werd hier verkocht voor aquaria en vijvers en als sierplant. De plant kwam in de natuur terecht doordat mensen de inhoud van hun aquarium dumpten in sloten en doordat vogels hem verspreidden.

Hoewel er bijvoorbeeld op Terschelling met man en macht wordt geprobeerd om de probleemplant te beheersen, wordt deze in sommige tuincentra en online nog steeds verkocht, ook onder de naam naaldkruid of Crassula recurva.

Daar komt wel een eind aan door het recente Europese verbod. Voor handelaren geldt daarbij nog een overgangstermijn, maar over een jaar wordt de handel in de plan volledig verboden.

Volgens ecoloog Van der Loop heeft de bestrijding in Nederland al ruim 20 miljoen euro gekost. "En dat is nog zonder het natuurverlies en de schade die je hebt omdat je sommige soorten kwijtraakt.'

'Gebonden aan waardplant'

De vanochtend uitgezette galmijt komt uit Australië en is opgekweekt bij het Centre for Agriculture and Bioscience International (CABI). In het Verenigd Koninkrijk bleken de diertjes te kunnen overleven en zich te verspreiden.

Het beestje kruipt in de watercrassula, waarna hij galletjes, beschadigingen, maakt en van de plantencellen eet.

"De galmijt is erg gebonden aan zijn waardplant, de watercrassula dus, en uit onderzoek is gebleken dat 'ie niet in andere planten kan leven", vertelt Van der Loop. "Dat maakt het risico dat andere planten erdoor beschadigd worden, zo goed als nihil."

Eerst moet de galmijt de Nederlandse winter zien te overleven. "In het voorjaar gaan we kijken of we 'm weer terugvinden. En dan kijken we of ze zich kunnen voortplanten en uitbreiden. Bij de Japanse duizendknoop viel dit tegen, het is spannend hoe het met de galmijt gaat."

Verboden invasieve exoten

Exoten zijn planten, dieren of andere organismes die van nature niet voorkomen in Nederland. Als een exoot schadelijk is voor de natuur, wordt deze invasief genoemd. Bekende soorten zijn de Japanse duizendknoop, Amerikaanse vogelkers en reuzenberenklauw.

In de Europese Unie is het verboden om een aantal schadelijke exotische planten en dieren te bezitten, verhandelen, kweken, transporteren en importeren. Vorige maand zijn er 26 nieuwe soorten aan de zogenoemde Unielijst toegevoegd, waaronder de watercrassula.

PostNL gaat binnenkort weer pakketten vervoeren naar de VS. Het gaat om zakelijke post, retourzendingen en om cadeaupakketten tot 100 dollar. Hiermee stopte het postbedrijf vanaf eind augustus. Het besluit om tijdelijk te stoppen met de verzending kwam door onduidelijkheid vanuit de Amerikaanse douane. De wetgeving voor het versturen van pakketten is toen veranderd.

PostNL zegt dat de verzending vanaf "half september" weer wordt hervat, maar een specifieke datum wil het bedrijf niet noemen.

De tijdelijke stop had te maken met de vrijstelling van invoerrechten op pakketten. Deze vrijstelling, voor pakketten met een waarde tot 800 dollar, kwam te vervallen. Volgens de Amerikaanse overheid werd die namelijk misbruikt om tarieven te ontduiken en drugs binnen te smokkelen.

Volgens PostNL is er tot nu toe niet meer duidelijkheid gekomen, maar hervatten ze wel weer deels de verzendingen, tot dus een maximum van 100 dollar. PostNL-klanten zijn geïnformeerd over de nieuwe manier van verzenden. "Er wordt op dit moment gewerkt aan een oplossing die binnenkort beschikbaar komt", zegt directeur Cross Border Solutions bij PostNL.

Briefpost vanuit Nederland naar de VS was wel nog mogelijk.

Belarus heeft 52 gevangenen vrijgelaten na druk van de Amerikaanse president Trump. Dictator Loekasjenko zegt dat hij tot gratie is overgegaan omdat hij Trumps "internationale vredesinspanningen" wil steunen.

Loekasjenko verwees naar Trumps' claim dat hij zes of zeven oorlogen heeft beëindigd. In ruil voor de vrijlating heft de VS sancties op tegen de nationale vliegmaatschappij van Belarus: Belavia. De luchtvaartmaatschappij kan daardoor weer onderhoudswerkzaamheden afnemen en onderdelen bestellen.

Uitgezet naar Litouwen

Bijna alle gevangenen zijn inmiddels in buurland Litouwen. Dat bevestigt de Litouwse president Gitanas Nauseda. Hij zegt Trump zeer dankbaar te zijn. "Toch zitten er nog steeds meer dan 1000 politieke gevangenen in Belarussische gevangenissen en we kunnen niet stoppen voordat zij hun vrijheid terugkrijgen!", voegt Nauseda eraan toe.

Onder de gevangenen bevinden zich veertien buitenlanders, onder wie zes Litouwers, twee Duitsers en een Fransman.

De vrijlating volgt op de dag van een bezoek van een Amerikaanse gezant aan Minsk. Het is niet de eerste keer dat Loekasjenko gratie verleent aan gevangenen na bezoek vanuit Washington. In juni werden veertien gevangenen vrijgelaten, onder wie Sergej Tichanovski. Hij is een belangrijke dissident en echtgenoot van de verbannen oppositieleider Svetlana Tichanovskaja. Hij was in 2021 veroordeeld tot 18 jaar celstraf vanwege onder meer "het orkestreren van grootschalige rellen". In Litouwen werd hij opgevangen door zijn echtgenote.

Svetlana Tichanovskaja waarschuwt vandaag dat het bewind van Loekasjenko niet veranderd is. Ze pleit ervoor de druk op het regime vast te houden en sancties in stand te houden.

Correspondent Rusland Geert Groot Koerkamp:

"De vrijlating van de 52 gevangenen komt na maanden van intensieve contacten tussen Washington en Minsk. Het is niet uitgesloten dat op een later tijdstip nog meer mensen zullen worden vrijgelaten, in ruil voor afzwakking van Amerikaanse sancties.

Door de jaren heen heeft Loekasjenko politieke gevangenen stelselmatig gebruikt als ruilmiddel, om concessies van het Westen af te dwingen, zoals opheffing of afzwakking van sancties. Dat werd lastiger na de Russische inval in Oekraïne in 2022, waarvoor Loekasjenko zijn grondgebied beschikbaar stelde. Belarus werd daardoor getroffen door nieuwe en zwaardere westerse sancties, en nog afhankelijker van Rusland.

Belarus telt meer dan 1100 politieke gevangenen, die ook als ruilmiddel kunnen worden gebruikt. Onder hen zijn Loekasjenko's politieke opponenten, onder wie Viktor Babariko en Maria Kolesnikova, en ook mensenrechtenactivist en Nobelprijswinnaar Ales Bialatski. Veel van die gevangenen zijn gearresteerd en veroordeeld na de massale protesten tegen stembusfraude in 2020, die met grof geweld werden neergeslagen. Tot op de dag van vandaag worden in Belarus mensen vervolgd voor deelname aan die protesten.

Ten minste negen mensen hebben die gevangenschap niet overleefd. Vorige week overleed de 36-jarige Andrej Podnebenny onder nog onopgehelderde omstandigheden in een strafkolonie in Mogiljov."

Afgelopen maand sprak Trump met Loekasjenko over nog meer vrijlatingen van (politieke) gevangenen. De Belarussische president is al meer dan 30 jaar aan de macht in het land en treedt met harde hand op tegen de oppositie en journalisten.

Vele burgers gingen in 2020 de straat op na beschuldigingen over onder andere verkiezingsvervalsing. Het waren de grootste protesten in de geschiedenis van het land. Bij het daaropvolgende gewelddadige politieoptreden werden tienduizenden mensen gearresteerd.

Het Westen heeft een reeks sancties opgelegd aan Belarus vanwege de repressie. Het afgelopen jaar spant Loekasjenko zich meer in om de banden met het Westen te herstellen, in de hoop sancties van tafel te krijgen en uit zijn isolement te komen.

De Coentunnel in Amsterdam gaat zaterdag na negen weken weer open voor het verkeer. Weggebruikers zouden eigenlijk pas maandag weer gebruik kunnen maken van de tunnel in de A10 West, maar de werkzaamheden zijn eerder klaar dan verwacht.

De tunnel in de richting Amsterdam-Noord en de Zaanstreek is sinds 12 juli dicht vanwege groot onderhoud. Het asfalt is vervangen en verlichting en camera's zijn vernieuwd. Ook is de brandwerendheid van de tunnel aangepakt door extra hittewerende platen aan te brengen, schrijft NH.

Verkeersdrukte

Het afsluiten van de tunnel leidde in en rond Amsterdam tot enorme verkeersdrukte. Volgens omgevingsmanager Joost Duivis van Rijkswaterstaat was de verkeershinder niet te voorkomen.

"We hebben deze werkzaamheden bewust in de zomer geplaatst. Maar het duurde negen weken en dat past niet helemaal in de zomerperiode. Ja, het is heel erg druk geweest, maar het paste helaas niet anders in de planning", zegt Duivis.

Meer werkzaamheden

De werkzaamheden rond Amsterdam zijn door de opening van de Coentunnel nog niet voorbij. Zondag wordt verkeershinder op de A10 Noord verwacht. Een tijdelijke extra rijstrook van dat deel van de ring naar de A8 wordt zondag verwijderd. Het verkeer wordt omgeleid via knooppunt Zaandam.

Volgende week vrijdag gaat de binnenring dicht van de A10 Oost tussen Watergraafsmeer en knooppunt Amstel. Rijkswaterstaat vervangt daar onder meer het asfalt. Die werkzaamheden duren tot 6 oktober.

De FBI heeft een vuurwapen gevonden in de buurt van de universiteit in Utah waar gisteren Charlie Kirk werd doodgeschoten. De FBI gaat ervan uit dat dit geweer het moordwapen is. Op een persconferentie werd meer bekendgemaakt over de stand van het onderzoek.

Politiek activist en Trump-aanhanger Charlie Kirk werd gisteren op de Utah Valley University neergeschoten tijdens een toespraak. Hij werd in zijn hals geraakt en bezweek kort erna aan zijn verwondingen. De dader is nog altijd voortvluchtig.

De Amerikaanse krant The Wall Street Journal meldt op basis van bronnen dat er in het geweer drie kogels zijn gevonden waarop tekst is gegraveerd. Het zouden teksten zijn met "transgender en antifascistische ideologie". Op de persconferentie werd daar niets over gezegd. In The New York Times zegt een andere bron dat dit nog niet geverifieerd is en dat het mogelijk verkeerd is geïnterpreteerd.

Foto gedeeld

De FBI heeft op sociale media het publiek om hulp gevraagd bij het identificeren van een persoon. De dienst heeft daarbij foto's gedeeld. Op de beelden is een man te zien die een pet draagt en een zonnebril op heeft. Of het vermoeden bestaat dat hij de schutter was zegt de FBI niet expliciet; hij wordt als person of interest gesignaleerd.

De veiligheidsdienst looft 100.000 dollar uit voor informatie die leidt tot identificatie en aanhouding van de persoon (of personen) die verantwoordelijk is voor de moord op Kirk.

De Veiligheidschef van Utah, Beau Mason, maakte bekend dat er goede beelden zijn van de route van de vermoedelijke dader. De FBI heeft zijn precieze route over de campus kunnen achterhalen, vanaf het moment dat hij het terrein betrad. Vervolgens ging hij trappen op, naar het dak, van waar hij zou hebben geschoten. Aan de andere kant van het gebouw sprong hij van het dak af en liep een wijk in.

Over het uiterlijk van de schutter werd op de persconferentie niets bekendgemaakt. Het enige wat er over hem werd gezegd is dat hij waarschijnlijk van "studentenleeftijd" is. Daardoor viel hij niet op tussen de mensen op de campus.

De FBI weet niet hoe ver de schutter intussen is gekomen, maar zegt er alles aan te doen om hem te vinden. Er wordt onder meer gezichtsherkenning op de beelden toegepast. Ook zijn er 130 tips binnengekomen.

Behalve het vuurwapen zijn ook een schoenafdruk en een afdruk van een hand en een onderarm gevonden. Ook daarvan wordt aangenomen dat ze van de schutter zijn.

Eerder werd al iemand aangehouden binnen het onderzoek. FBI-directeur Patel meldde dat het vermoedelijke schutter was, maar dat bleek later niet zo te zijn. Die persoon is weer vrijgelaten.

De autoriteiten spreken van een doelgerichte actie, en gaan er daarom van uit dat de voortvluchtige geen gevaar vormt voor anderen.

De moord op Charlie Kirk is niet de enige gewelddadige misdaad die (rechts) Amerika in de greep houdt. Het gaat ook al dagen over de moord op de Oekraïense vluchteling Iryna Zaroetska. President Trump grijpt de moord aan om Democraten de oren te wassen, critici vrezen dat hij een excuus zoekt om autoritair in te grijpen.

De 23-jarige Zaroetska werd op 22 augustus gedood toen ze van haar werk in een pizzeria met het ov terug naar huis reed in haar woonplaats Charlotte, North Carolina. Ze was drie jaar geleden met haar moeder, broer en zus naar de VS gevlucht vanwege de Russische inval in haar land.

Op bewakingsbeelden is te zien dat Zaroetska niet doorheeft dat kort nadat ze plaats heeft genomen, de man achter haar een zakmes openvouwt en uit het niets meermaals op haar insteekt. Zaroetska kijkt nog even geschrokken op maar zijgt vervolgens van het bankje, hevig bloedend uit een halswond.

Omstanders kunnen niets voor haar betekenen: iemand probeert nog het bloeden te stelpen, maar tevergeefs. Ondertussen loopt de dader rustig weg, verward in zichzelf mompelend. Hij werd kort daarna gearresteerd.

Kirk plaatste op de dag van zijn dood nog een post op X over Zaroetska: "Amerika zal nooit meer hetzelfde zijn". Kirk riep op om de moord juist te politiseren, omdat politieke keuzes er volgens hem toe hadden geleid dat de moordenaar vrij rondliep.

Hoewel de moord al een halve maand geleden gebeurde, kwam de steekpartij afgelopen weekend pas groot in het nieuws toen beelden ervan werden vrijgegeven. Veel mensen vragen zich af waarom dit zinloze geweld niet kon worden voorkomen, vooral omdat de verdachte een veelpleger bleek. Geregeld komt daarbij racistisch commentaar voorbij; Zaroetska was wit, de 34-jarige dader zwart.

"Als een willekeurig wit persoon zonder reden had ingestoken op een brave zwarte burger, dan was dat opgeblazen tot apocalyptische proporties om brede veranderingen door te voeren", redeneerde de gisteren vermoorde Kirk in een van zijn laatste X-berichten. "Democraten geven meer om ontaarde criminelen en roofdieren dan om onschuldigen." Elon Musk looft geld uit aan graffitikunstenaars die muurschilderingen van Zaroetska willen maken.

"Het is tragisch dat het ov in een grote Amerikaanse stad gevaarlijker voor haar was dan de oorlogszone die ze verlaten had", reageerde Witte Huiswoordvoerder Leavitt. "Dit monster had opgesloten moeten zitten en Iryna had nog moeten leven. Maar Democratische politici, progressieve rechters en zwakke aanklagers 'deugen' liever dan dat ze criminelen opsluiten."

Verward

Rechtse commentatoren zijn ook boos dat het lang duurde voordat gevestigde media het verhaal oppikten. Veel kranten en nieuwszenders besteedden er pas breed aandacht aan toen de schokkende beelden werden gepubliceerd. Ook wijzen ze erop dat de dader zelf ras betrok bij zijn gruweldaad: "Ik had die witte meid te pakken" lijkt hij te zeggen op bewakingsbeelden vlak na de moord.

Ze vragen zich af waarom deze Decarlos Brown niet vastzat: hij was in het verleden al veertien keer veroordeeld voor een gewapende overval, winkeldiefstal en bedreiging. In januari werd hij nog even vastgezet nadat hij herhaaldelijk het alarmnummer had gebeld omdat hij vreesde dat onbekenden hem stoffen wilden toedienen waarmee hij gemanipuleerd kon worden. Hij mocht een psychiatrisch onderzoek afwachten in vrijheid.

De moeder van Brown zei afgelopen weekend tegen de pers dat er eerder al schizofrenie bij hem is vastgesteld en hij enige tijd gedwongen opgenomen is geweest. Dat de Democratische burgemeester Lyles van Charlotte aandacht vraagt voor het belang van goede opvang voor mensen met psychische problemen valt bij sommigen echter slecht.

Zo vindt Donald Trump dat maar pappen en nathouden. In een reactie spreekt hij van een beest dat in een rechtszaak snel de doodstraf moet krijgen. "Wat deed hij in vredesnaam in de trein en op straat? Criminelen als hij moeten opgesloten worden."

Doodstraf

Zijn Justitieminister Bondi valt hem bij. "Haar gruwelijke moord is het directe resultaat van slap misdaadbeleid waarbij criminelen belangrijker worden geacht dan onschuldigen." Trumps woordvoerder wijst er daarnaast nog weinig subtiel op dat de rechter die Brown voorlopig vrijliet van Democratische signatuur was.

Door dit soort opmerkingen bestaat bij Democraten de vrees dat Trump het voorval zal gebruiken om opnieuw hard op te treden in een stad met Democratisch bestuur. Eerder stuurde hij al militairen naar Los Angeles om een einde te maken aan protesten tegen zijn beleid en liet hij het leger politietaken uitvoeren in de hoofdstad Washington.

Trump stuurt wellicht nog geen troepen naar Charlotte maar gebruikt het incident wel om hard uit te halen naar politieke tegenstanders. "Je kunt het bloed van deze onschuldige vrouw letterlijk van het mes zien druipen en nu zit dat bloed aan de handen van Democraten. Iedereen wil orde en gezag en de Republikeinen zullen dat bieden."

Burgemeester Halsema van Amsterdam stelt een veiligheidsrisicogebied in voor het noordelijke deel van de wijk Burgwallen Oude Zijde. De politie mag er preventief fouilleren om te controleren op wapenbezit.

Aanleiding voor het besluit is het toegenomen aantal incidenten met (vuur)wapens. Ook neemt de politie in dit deel van het stadscentrum steeds meer wapens in beslag.

Onder het gebied vallen onder andere de Wallen, de Dam, het Damrak en een aantal metrostations.

Preventief fouilleren

Iedereen kan door de politie gefouilleerd worden, ook mensen die niet verdacht worden van wapenbezit. Bovendien is de politie bevoegd om auto's te doorzoeken.

Bewoners en ondernemers hadden in juli al gevraagd om de invoering van preventief fouilleren. Ze stuurden toen een brandbrief aan de gemeente, schrijft NH. De maatregel is de komende zes weken van kracht.

Vanaf aankomende maandag wordt bij een wurgpoging in huiselijk geweldszaken aanvullend forensisch medisch onderzoek gedaan. Met dit onderzoek wordt behalve naar de externe schade ook gekeken naar inwendig letsel, een belangrijke stap voor de waarheidsvinding in deze zaken, schrijft de politie.

"Wurgpogingen zijn een van de belangrijkste rode vlaggen voor verdere escalatie en soms zelfs femicide. Ook in andere typen (huiselijk) geweld komt het voor", zegt landelijk officier van justitie huiselijk geweld en seksuele misdrijven, Judith van Schoonderwoerd den Bezemer.

Het aanvullend forensisch onderzoek moet binnen 48 uur nadat het slachtoffer een melding bij de politie heeft gedaan, worden uitgevoerd. Dit omdat het letsel snel kan verdwijnen.

"Bij wurgpogingen is aan de buitenkant vaak niet zo veel te zien, maar kan er inwendig wel schade zijn toegebracht", zegt Mirjam Warnaar, landelijk officier van justitie forensische opsporing. Met het aanvullende onderzoek kan er beter forensisch bewijsmateriaal voor een strafrechtelijk onderzoek worden vergaard. Vaststelling van de ernst van de verwondingen weegt mee bij de beoordeling van de ernst van de zaak en een mogelijke strafoplegging.

Gefaseerde uitbreiding

De pilot is een samenwerking tussen het Openbaar Ministerie (OM), de politie en het Landelijk Onderzoeks- en Expertisebureau FMO (LOEF). LOEF verzorgt het forensisch medisch (zeden)onderzoek en schrijft medische rapportages voor het OM. De pilot begint in de regio Midden-Nederland en wordt daarna uitgebreid naar Oost-Nederland en Oost-Brabant. Later volgen er meer regio's.

Met de pilot wil de politie ook de forensische kennis van deze vorm van mishandeling vergroten. "Deze pilot is een goed voorbeeld van de brede samenwerking om de aanpak van ernstig huiselijk geweld nog beter vorm te geven", zegt Martin Sitalsing, portefeuillehouder Zorg en Veiligheid van de politie.

Femicide

De afgelopen maanden werd Nederland meermaals opgeschrikt door zware geweldsdelicten tegen vrouwen. Na de moord op twee vrouwen in twee dagen tijd in juli organiseerde de actiegroep de Dolle Mina's begin augustus de eerste femicidemars. Ook na de gewelddadige dood van de 17-jarige Lisa uit Abcoude, de ernstige zedenzaak in Zeist en de omgebrachte Syrische vrouw in Almere laaide het gesprek eind vorige maand verder op.

Het bewustzijn rondom femicide, het vermoorden van een vrouw omdat ze een vrouw is, lijkt in Nederland te groeien. In juni ontving Veilig Thuis, het landelijke advies- en meldpunt voor huiselijk geweld, een recordaantal telefoontjes. In Nederland wordt elke acht dagen een vrouw vermoord. In veel gevallen is de verdachte een (ex-)partner.

'Meer kennis'

Senior onderzoeker Katinka Lünnemann is blij met de pilot. Ze is onderzoeker bij het Verwey-Jonker Instituut en specialiseert zich op maatschappelijke vraagstukken, onder meer over huiselijk en seksueel geweld.

Dat vrouwen regelmatig slachtoffer zijn van verwurging, al dan niet fataal, kwam volgens Lünnemann in de jaren negentig al naar voren. Dit bleek uit onderzoek naar hoe het OM besliste in strafzaken van geweld tegen vrouwen in intieme relaties. "Niet-fatale verwurging werd meestal afgedaan als eenvoudige mishandeling en de schade aan de mentale en fysieke gezondheid van het slachtoffer werd niet onderkend."

"In het buitenland, bijvoorbeeld in Engeland, is veel meer kennis over de schade van non-fatale verwurging", aldus de onderzoeker. Ze is blij dat Nederland nu volgt.

Lünnemann denkt dat het goed is dat direct na de melding, als er sprake is van een wurgpoging, dit wordt onderzocht en er foto's worden gemaakt. "Zo kan het geweld beter in kaart worden gebracht en kan er betere zorg worden verleend aan het slachtoffer."

Veilig Thuis

Maak je je zorgen om jezelf of iemand anders? Bel dan Veilig Thuis via 0800-2000, of 112 bij acuut gevaar.

Gerard T. (62), bekend als de Utrechtse serieverkrachter, blijft voorlopig in de gevangenis. Dat heeft de rechtbank bepaald.

T. werd veroordeeld tot 16 jaar celstraf. De Utrechtse serieverkrachter is nooit veroordeeld tot tbs omdat hij weigerde mee te werken aan een psychologisch onderzoek, wat nodig is om een tbs-maatregel op te leggen.

Iedereen die voor 2021 in Nederland veroordeeld is, komt na twee derde van zijn of haar straf in aanmerking voor vervroegde vrijlating. T. kwam daar eerder dit jaar al voor in aanmerking. Het Openbaar Ministerie en de rechtbank vinden echter dat het risico op herhaling bij Gerard T. te groot is. Justitie wil dat hij eerst in een kliniek met een hoog beveiligingsniveau wordt behandeld.

Maar er is nog steeds geen plek voor hem in een forensisch psychiatrische kliniek, schrijft RTV Utrecht. Er is inmiddels een instelling gevonden waar hij mogelijk terechtkan. Het is nog niet duidelijk wanneer er plek is. Daarom is zijn voorwaardelijke invrijheidstelling voor maximaal een jaar uitgesteld.

Vier verkrachtingen

T. werd in 2017 in hoger beroep veroordeeld voor vier verkrachtingen in 1995 en 2001. De slachtoffers waren twee meisjes van 16, een vrouw van 27 en een vrouw van 28.

De man sloeg telkens toe in het gebied tussen Utrecht en De Bilt. Hij bleef jarenlang onder de radar, tot hij in 2014 werd gepakt voor een fietsendiefstal. Toen hij DNA moest afstaan, bleek er een match met het profiel van de Utrechtse serieverkrachter.

Polen heeft dronevluchten verboden en beperkingen ingevoerd die vooral van invloed zijn op klein, niet-commercieel luchtverkeer langs de oostgrenzen met Belarus en Oekraïne.

Dit besluit is een reactie op de toegenomen spanningen met Rusland nadat gisteren meerdere Russische drones het luchtruim van Polen waren binnengedrongen. Polen schoot de drones neer, met steun van vliegtuigen van NAVO-bondgenoten waaronder Nederland.

Bekijk deze video over de inzet van Nederlandse F-35's:

De beperkingen voor het luchtverkeer traden gisteren in werking en gelden vooralsnog tot 9 december. Het is die periode verboden om van zonsondergang tot zonsopgang in het aangewezen gebied te vliegen.

"Deze beperkingen gelden niet voor passagiersluchtvaart, aangezien het beperkingsniveau FL095 is, de zone van de grond tot ongeveer 3 kilometer hoogte", meldt de Poolse luchtverkeersdienst vandaag. Commerciële vluchten vliegen meestal hoger dan 3000 meter.

De VN-Veiligheidsraad houdt op verzoek van Polen een spoedvergadering om de schending van het Poolse luchtruim deze week te bespreken, zegt het Poolse ministerie van Buitenlandse Zaken.

Krachtige reactie

Het Russische ministerie van Defensie heeft verklaard dat het schenden van het luchtruim door de drones niet bewust was. Moskou zei dat zijn drones een grote aanval hadden uitgevoerd op militaire faciliteiten in West-Oekraïne, maar dat het geen plannen had om doelen in Polen te raken. Polen heeft die beweringen verworpen.

Vandaag hebben de ministers van Buitenlandse Zaken van Polen, Oekraïne en Litouwen in een gezamenlijke verklaring nogmaals de schending van het Poolse luchtruim veroordeeld. Ze noemen die "een opzettelijke en ongekende provocatie".

"We roepen partners op om de Oekraïense luchtverdediging dringend te versterken en Litouwen en Polen te steunen in hun inspanningen om de oostflank van de NAVO en de EU te beveiligen. Alleen een adequate en krachtige reactie kan verdere escalatie voorkomen", aldus de ministers.

De NAVO-landen hebben de militaire leiding van de NAVO gevraagd om te onderzoeken welke opties er zijn om maatregelen te nemen tegen Rusland. Nederland heeft ook de Russische ambassadeur op het matje geroepen. Demissionair minister Van Weel van Buitenlandse Zaken zegt dat andere NAVO-landen hetzelfde zullen doen.

Een anesthesist uit Veldhoven heeft bij 200 kinderen placentabloed toegediend. De arts wilde zo autisme of hersenverlamming genezen. De man moet van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd stoppen met de behandelingen.

De inspectie kreeg eind 2024 melding dat er transfusies met navelstrengbloed werden uitgevoerd in Nederland. Het gaat om een experimentele vorm van stamceltherapie die in sommige landen wordt ingezet, bijvoorbeeld na een beroerte. In Nederland vinden alleen in universitaire ziekenhuizen beperkt transfusies plaats met navelstrengbloed, bijvoorbeeld bij de behandeling van leukemie.

De arts uit Veldhoven voerde deze behandeling ook uit bij kinderen met autisme en cerebrale parese, ofwel hersenverlamming. De behandeling met navelstrengbloed is in Nederland geen reguliere behandeling. De inspectie besloot daarom onderzoek te doen.

Bloed uit Slowakije

De man was verbonden aan een Zwitserse zorgaanbieder met klinieken in verschillende landen. Hij gebruikte navelstrengbloed afkomstig van een navelstrengbloedbank in Slowakije. De arts behandelde meestal buitenlandse patiënten, maar ook vijf mensen uit Nederland.

Patiënten uit het buitenland verbleven voor de behandeling in een hotel in de buurt van Veldhoven en wisten dat ze een experimentele behandeling ondergingen. Het ging vrijwel altijd om kinderen. In twintig gevallen ging het om volwassenen. De arts had geen vergunning om de behandelingen uit te voeren, schrijft de inspectie.

De 51-jarige arts zegt in een reactie bij Omroep Brabant dat hij is gestopt met de behandelingen. Hij is ervan overtuigd dat de behandelingen effectief zijn en hoopt dat hij ze in de toekomst kan hervatten. "We zijn bezig om het te doen zoals de inspectie het graag wil. Ik vind het gek dat wij dit niet mogen doen. Er is veel onderzoek gedaan. Kinderen die wachten op deze therapie, zijn teleurgesteld nu", aldus de arts.

Tandartspraktijken

De man werkt ook als zelfstandig anesthesist bij twee Brabantse tandartsklinieken, voor behandelingen die onder narcose uitgevoerd worden. Volgens de inspectie lag in een koelkast in een opslagruimte bij een van de praktijken een gebruikt zakje navelstrengbloed. Het is niet bekend of de arts kinderen heeft behandeld in een van de tandartspraktijken.

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd houdt in de gaten of de anesthesist de behandelingen daadwerkelijk niet meer uitvoert. Zo lang het onderzoek loopt, doet de inspectie verder geen mededelingen.

In Australië is het eerste vaccin ter wereld goedgekeurd dat koala's moet beschermen tegen chlamydia. De besmettelijke ziekte is verantwoordelijk voor de helft van de koaladoden.

De Australische dieren worden sinds 2022 met uitsterven bedreigd, ook door grote bosbranden die hun leefgebied vernietigen. De koala komt voornamelijk voor in de eucalyptusbossen aan de oostkust van Australië. Daar is in sommige koalagroepen 50 tot 70 procent van de dieren geïnfecteerd met chlamydia. De ziekte wordt veroorzaakt door een seksueel overdraagbare bacterie die bij koala's kan leiden tot blaasproblemen, onvruchtbaarheid, blindheid en de dood.

"Het vaccin is een grote stap in het bestrijden van een van de grootste bedreigingen van het meest iconische buideldier van Australië", schrijven de onderzoekers van de Sunset Coast-universiteit. Zij hebben meer dan tien jaar gedaan over het ontwikkelen van dit vaccin. De dieren hebben geen herhaalprik nodig.

Tot nu toe werd de infectie behandeld met antibiotica, maar die doden ook de darmflora die zorgen voor de vertering van eucalyptus, hun belangrijkste voedsel. Daardoor konden de koala's verhongeren. Ook voorkomen antibiotica toekomstige infecties niet.

Leefgebied herstellen

De Australische regering heeft aanzienlijk geïnvesteerd in de zorg voor koala's. Zo trok de regering omgerekend 43 miljoen euro uit voor niet alleen het vaccinonderzoek, maar ook voor het Saving Koalas Fund. Die stichting monitort de dieren in het wild en herstelt hun leefgebied als dat getroffen is door bosbranden.

De Australische milieuminister Watt noemt de zorg voor zieke dieren als koala's enorm belangrijk om zo te kunnen garanderen dat toekomstige generaties de unieke dieren nog in het wild kunnen zien.

Illegale THC-vapes en vapes met synthetische cannabis zijn in opkomst onder scholieren, meldt tv-programma Zembla na een rondgang langs onder meer scholen en zorginstellingen. De illegale e-sigaretten zouden vaak 'spice', oftewel synthetische cannabis, bevatten.

Uit de reportage blijkt dat op scholen in Amsterdam, Den Haag en ook in Noord-Brabant leerlingen flauwvielen en moesten overgeven. Ook zijn er kinderen met een ambulance afgevoerd en in het ziekenhuis opgenomen. De meeste scholieren kopen de e-sigaretten via sociale netwerken als Snapchat en Instagram.

Vrijwel alle THC-vapes die door het programma zijn onderzocht, bleken spice te bevatten. Deze synthetische wiet heeft een vergelijkbare werking als THC, maar doseren blijkt erg lastig waardoor de effecten onvoorspelbaar zijn, schrijft verslavingsinstelling Jellinek.

Geen THC, maar spice

De meeste jongeren zijn in de veronderstelling dat het gaat om de reguliere THC en hebben niet eens door dat zij spice gebruiken, zegt Evelien Vehof van Zembla. Volgens haar is de synthetische cannabis extreem verslavend.

"Een scholengemeenschap in Amsterdam-Diemen van ongeveer tachtig scholen had een enquête gehouden. Die is door 63 respondenten ingevuld, en daarvan zegt meer dan de helft gebruik te zien van THC-vapes", zegt ze. "Wij hebben een hele hoop scholen gebeld door het hele land. En ze zagen dergelijke incidenten overal."

Het gebruik lijkt zich vooralsnog te concentreren in grote steden in de Randstad en het treft een relatief kleine groep leerlingen, zegt Jellinek.

Aanleiding genoeg voor GGD Amsterdam en Jellinek om aan de bel te trekken. Instanties die met jongeren werken, in het bijzonder tussen 13 en 16 jaar oud, zijn door hen gewaarschuwd over de gezondheidsrisico's van het gebruik van deze THC e-sigaretten, met en zonder spice.

Wat is THC?

THC is een stofje dat voorkomt in cannabisplanten. Het zorgt ervoor dat de gebruiker bedwelmd raakt. Gebruikers krijgen THC meestal binnen door wiet te roken, de gedroogde bloemen van een cannabisplant.

Het verschil met het roken van een THC-vape is dat er in de e-sigaret een vloeistof zit met THC en wiet droog gerookt wordt. Door het gebruik van THC-vapes wordt het bedwelmende stofje door de e-sigaret verdampt en vervolgens ingeademd.

Wanneer er spice inzit in plaats van THC, zijn de risico's veel groter, aldus Jellinek. Zo is de verslavingsproblematiek rondom spice veel groter en zijn de vapes erg krachtig. Met een klein beetje spice kun je al sterke effecten ervaren.

Ook het RIVM heeft eerder gewaarschuwd over de bijwerkingen van spice, in het bijzonder over de psychoses die kunnen volgen. Andere bijwerkingen zijn onder meer duizeligheid, hallucinaties, hartkloppingen en misselijkheid.

Vapes mogen alleen worden verkocht aan meerderjarigen en de vloeistof moet een tabaksmaak bevatten. Andere soorten vapes of e-sigaretten, zoals met een smaakje, zijn illegaal. Zo ook de THC-vapes.

Eerder zei voormalig staatssecretaris Karremans (Jeugd, Preventie & Sport) dat THC-vapes verboden zijn onder de Opiumwet, omdat THC daarin geldt als harddrug. "We hebben het hier over illegale troep die echt gevaarlijk is voor je gezondheid", zegt huidig demissionair staatssecretaris Tielen (Jeugd, Preventie & Sport) na de bevindingen van Zembla.

'Nee tegen vapen'

Vapes zijn verslavend en vormen een ernstig gezondheidsrisico, blijkt uit onderzoeken. Naast THC, kunnen er ook andere gevaarlijke stoffen in vapes zitten, waaronder zware metalen zoals lood.

Om jongeren te waarschuwen voor de gevolgen van het gebruik ervan, loopt sinds mei de landelijke campagne 'Nee tegen vapen'.

Demissionair minister Van Weel van Buitenlandse Zaken heeft de Russische ambassadeur in ons land ontboden op zijn ministerie. Vladimir Tarabrin moet uitleg komen geven over de drones die in de nacht van dinsdag op woensdag het Poolse luchtruim hebben geschonden. "Dat vinden we onacceptabel, wat de reden erachter ook is."

De ambassadeur praat volgens Van Weel op dit moment met een hoge ambtenaar op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Andere NAVO-landen zullen hetzelfde doen, zegt de minister.

Nederlandse F35-gevechtsvliegtuigen hielpen mee om de drones uit de lucht te schieten. Moskou heeft niet ontkend dat het om Russische drones ging, maar die zouden per ongeluk boven Polen zijn beland. Van Weel is daar niet van overtuigd. "Het was of roekeloos, of nog erger: een flagrante schending van het NAVO-luchtruim." Hij sluit verdere sancties tegen Rusland niet uit.

Ongenoegen

Het op het matje roepen van een ambassadeur is een betrekkelijk zwaar diplomatiek wapen, maar komt de laatste jaren regelmatig voor. Het is een manier voor een land om ongenoegen te tonen over een bepaalde gebeurtenis.

De Russische ambassadeur in Den Haag is al vaker ontboden. Dat gebeurde bijvoorbeeld na het neerhalen van vlucht MH17 en vorig jaar nog na de dood van dissident en Poetin-criticus Alexej Navalny.

Wat gebeurt er als een ambassadeur wordt ontboden?

De ambassadeur krijgt het verzoek om zich op een bepaald tijdstip te melden op het ministerie. Eigenlijk wordt daar altijd gehoor aan gegeven, zo zijn de regels van de internationale diplomatie. Wat volgt is een beleefde, maar koele ontvangst. Dat gebeurt meestal niet door de minister, maar door een hoge ambtenaar.

De ambassadeur krijgt in zakelijke bewoordingen uitgelegd waarom hij of zij ontboden is en krijgt de gelegenheid daarop te reageren. Over de precieze inhoud van het gesprek worden ook achteraf geen mededelingen gedaan.

Het ontbieden van een ambassadeur heeft vooral symbolische waarde. In conflicten kunnen landen ook verder gaan, bijvoorbeeld door diplomaten uit te wijzen. Maar dat leidt vaak tot tegenreacties, iets wat bij het ontbieden van een ambassadeur meestal niet het geval is.

De Britse premier Starmer heeft de ambassadeur van het Verenigd Koninkrijk in Washington, Peter Mandelson, ontslagen. Starmer stond onder grote druk om prominent partijgenoot Mandelson te ontslaan, vanwege nieuwe onthullingen in de relatie tussen Mandelson en de veroordeelde zedendelinquent Jeffrey Epstein.

Hij zou het besluit vanochtend hebben genomen, samen met zijn minister van Buitenlandse Zaken Cooper, schrijft de BBC.

Eerder deze week schreven Britse media over e-mails die Mandelson aan Epstein had gestuurd, waarin hij onder meer zijn steun uitsprak aan Epstein toen hij werd vervolgd. Tabloid The Sun citeerde uit de mails uit 2008, waarin Mandelson Epstein op het hart drukte te strijden voor vervroegde vrijlating. Kort daarna werd Epstein veroordeeld tot een celstraf van anderhalf jaar voor het uitlokken van betaalde seks met een minderjarige.

Ook in vriendenboek Epstein

In een persverklaring schrijft de Britse regering dat die e-mails een aanzienlijk innigere relatie tonen tussen Epstein en Mandelson, "dan bekend was tijdens zijn aanstelling". Een vertegenwoordiger van het ministerie van Buitenlandse Zaken stelt tegenover de BBC dat de screening van Mandelson voor zijn ambassadeurschap op de gebruikelijke, uitgebreide manier is gedaan.

De omroep verwacht dat Starmer nog flink wat kritische vragen kan verwachten over de aanstelling van Mandelson, zowel van de oppositie als vanuit zijn eigen Labour-partij. Dat Mandelson en Epstein bevriend waren, was namelijk bekend.

Zo stond de Labour-politicus ook in het beruchte vriendenboek dat Epstein kreeg voor zijn vijftigste verjaardag en dat deze week openbaar werd. Daarin noemt Mandelson de steenrijke zakenman, die in 2019 in de gevangenis overleed, zijn "beste vriend".

Fleur Launspach, correspondent Verenigd Koninkrijk en Ierland:

"Lord Peter Mandelson werd niet voor niks de 'Prince of Darkness' genoemd: een meester in het diplomatieke spel, die achter de schermen deals wist te sluiten met machtige figuren.

Dat hij ooit bevriend was met Jeffrey Epstein wisten we, maar de nieuwe details die nu boven tafel zijn gekomen, laten zien hoelang en hoe innig die band bleef, zelfs ná Epsteins veroordeling voor seks met minderjarigen en mensenhandel. Met die informatie op straat werd Mandelsons positie als topambassadeur onhoudbaar. Opvallend is dat Trump, die Mandelson graag mag, in de VS zelf ook onder vuur ligt vanwege de zogenoemde Epstein-files en zijn vriendschap met Epstein.

Ondertussen moet de Britse regering met spoed op zoek naar een nieuwe ambassadeur in Washington. En de timing is ronduit ongelukkig: volgende week staat een staatsbezoek van Trump aan het VK gepland, een bezoek vol bombarie en media-aandacht, waarbij de ambassadeur normaal gesproken een sleutelrol speelt."

James Roscoe, plaatsvervangend hoofd van de ambassade in Washington, is inmiddels aangesteld als interim-ambassadeur. Roscoe is een ervaren diplomaat en was ook de woordvoerder van wijlen koningin Elizabeth.

Mandelson is al decennia een bekend gezicht in de Britse politiek. Hij speelde een belangrijke rol bij de hervorming van de Labour-partij in de jaren 90, was een van de belangrijkste personen rond oud-premier Tony Blair en was minister in Labour-kabinetten van Blair en ook Gordon Brown.

Toen het bericht van Mandelson opdook in het vriendenboek van Epstein, zei hij deze week in een interview spijt te hebben van zijn vriendschap met Epstein en al te vrezen dat er meer "beschamende" zaken zouden bovenkomen.