NOS Nieuws - Algemeen

De voormalige Amerikaanse vicepresident Kamala Harris noemt het "roekeloos" dat Joe Biden zelf besloot de presidentskandidaat voor de Democraten te worden in 2024. Ze schrijft dit in haar boek 107 Dagen, dat eind deze maand verschijnt. Vandaag publiceerde het tijdschrift The Atlantic al enkele fragmenten.

"Het is de beslissing van Joe en Jill, zeiden we allemaal als een mantra, alsof we gehypnotiseerd waren." Terugkijkend was het roekeloos, schrijft Harris in haar memoires. "Dit was geen keuze die overgelaten had mogen worden aan iemands ego of ambitie. Het had meer moeten zijn dan een persoonlijke beslissing."

'Niet de juiste persoon om te wijzen'

Harris erkent dat Biden, op 81-jarige leeftijd, vaak moe oogde: "Zijn leeftijd werd zichtbaar in lichamelijke en verbale haperingen." Toch voelde ze zich als vicepresident niet de juiste persoon om hem daarop te wijzen. Ze vreesde dat hij haar motieven zou betwijfelen en haar "giftig ontrouw" zou vinden.

Volgens Harris vreesde Bidens team dat zij populairder zou worden dan de president. "Hun denkwijze was zero-sum: als zij straalt, dan dooft hij", schrijft ze over de zogenoemde 'West Wing' van het Witte Huis. "Niemand van hen begreep dat wanneer ik goed presteerde, hij ook goed presteerde. Gezien de zorgen over zijn leeftijd, was mijn zichtbare succes als vicepresident van cruciaal belang. Zijn team begreep dat niet."

Te weinig tijd

Harris heeft zich niet eerder zo openhartig uitgelaten over de periode vorig jaar, toen Biden onder druk stond om zich terug te trekken uit de race voor het presidentschap na een desastreus debat met Donald Trump. Harris nam het stokje over, maar verloor de presidentsverkiezingen van Trump, volgens critici omdat ze toen te weinig tijd had om zichzelf op de kaart te zetten.

Biden heeft nog niet gereageerd op de kritiek van Harris. CNN-presentator Jake Tapper en Axios-journalist Alex Thompson beschreven eerder dit jaar in het boek Original Sin al hoe Bidens intimi discussies over zijn leeftijd in de kiem smoorden en alle zorgen wegwuifden.

"Ik geloof niet dat het onbekwaamheid was", schrijft Harris over Biden. "Als ik dat had geloofd, zou ik het gezegd hebben. Ik was loyaal aan president Biden, maar nog loyaler aan mijn land."

In haar memoires vertelt Harris dat ze zich regelmatig beknot voelde door het Witte Huis. Haar stafchef moest vaak voor haar opkomen, omdat ze geen rol kreeg bij publieke optredens van de president. "Ze gaat daar niet als een plant bij staan, geef haar twee minuten om wat te zeggen. Laat haar de president aankondigen", zou de stafchef geregeld hebben gezegd.

Harris stelt bovendien dat het Witte Huis niet voor haar opkwam wanneer rechtse media haar aanvielen. Volgens haar werd negatieve berichtgeving zelfs aangewakkerd door mensen binnen Bidens team. "Ik ontdekte dat de staf van de president negatieve verhalen over mij actief voedde." Harris suggereert dat de intimi van Biden het prima leken te vinden als zij kritiek kreeg.

In rechtse media werd Harris verantwoordelijk gehouden voor problemen aan de grens met Mexico en kreeg ze de bijnaam 'grens-tsaar', terwijl ze door Biden uitsluitend was aangesteld om de oorzaken van migratie aan te pakken. "Niemand van het communicatieteam in het Witte Huis hielp mij om weerwoord te bieden of om de vooruitgang die ik had geboekt onder de aandacht te brengen", schrijft ze.

Harris gaat binnenkort op een uitgebreide promotietour voor haar boek. Ze heeft alleen geen persoonsbeveiliging meer van de Secret Service. President Trump heeft die recentelijk ingetrokken.

In het centrum van Maastricht is een 21-jarige Nederlandse man opgepakt voor een moord in het Belgische Oostende. Daar werd afgelopen zaterdag een 43-jarige vrouw op straat doodgeschoten.

Over het motief van de schutter is nog niets bekend. Ook is niet duidelijk wat de relatie is tussen de verdachte en het slachtoffer.

Volgens getuigen had de vrouw ruzie toen ze plots werd neergeschoten. Daarna sloeg de schutter op de vlucht in een taxi. De nietsvermoedende chauffeur bracht de man naar Brugge. Toen de taxi op de terugweg werd tegengehouden door de politie was de schutter al verdwenen.

De aanhouding in Maastricht was een samenwerking tussen de Nederlandse en de Belgische politie. De procedure voor de overlevering van de verdachte aan België is inmiddels gestart.

Aan de aanhouding ging heel wat onderzoek vooraf, zegt een woordvoerder van het Vlaams parket tegen de Vlaamse publieke omroep VRT. "We moesten eerst de verdachte identificeren." Toen dat gebeurd was, werd al snel duidelijk dat de verdachte waarschijnlijk in Nederland was.

De A4 bij Leidschendam is vanmiddag enige tijd afgesloten geweest vanwege een paard dat op de snelweg liep. Het dier brak uit een trailer na een ongeluk op de weg.

Na het voorval werd de weg in de richting van Den Haag afgesloten, zodat het paard van de weg kon worden gehaald. Dit leidde tot zo'n 2,5 uur vertraging.

Inmiddels is het paard naar een andere trailer gebracht. Daarop kon de weg weer worden vrijgegeven. Er was geen gevaar voor het paard en het verkeer, meldt Omroep West. Hoe het ongeluk kon gebeuren, is niet bekend.

De problemen op de A4 waren na het vrijgeven van de weg nog niet verholpen. Vanwege een ander ongeluk tussen Roelofarendsveen en Leidschendam ontstond er ruim een uur vertraging.

De NAVO-landen hebben de militaire leiding van de NAVO vandaag gevraagd om te onderzoeken welke opties er zijn om maatregelen te nemen tegen Rusland na schending van het Poolse luchtruim. Dat zeggen bronnen tegen de NOS.

Polen heeft vandaag een beroep gedaan op artikel 4 van het NAVO-verdrag omdat het zich bedreigd voelt in zijn veiligheid. Vanochtend vond daarom een spoedoverleg plaats tussen NAVO-bondgenoten. Zij wachten met eventuele tegenmaatregelen tegen Rusland totdat vaststaat dat het om een opzettelijke actie van Rusland gaat, al bestaat daarover weinig twijfel binnen het militair bondgenootschap.

Polen schoot vannacht met behulp van Nederlandse F-35's meerdere Russische drones uit de lucht. Die drones waren het Poolse luchtruim binnengevlogen.

Kijk hier naar een reconstructie van de verdediging van het Poolse luchtruim met Nederlandse F-35's:

"De bondgenoten hebben solidariteit betuigd en veroordelen het roekeloze gedrag van Rusland," zei secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte daar vanmiddag over. Hij voegde daaraan toe dat het incident nog onderzocht wordt, maar dat de schending van het Poolse luchtruim vannacht niet een op zichzelf staand incident is.

Meerdere Europese ministers reageren vandaag fel. Zij gaan ervan uit dat er sprake is van opzet. De Duitse minister van Defensie Boris Pistorius noemt het een "onacceptabele en gerichte provocatie tegen de NAVO". Ook de Poolse minister van Buitenlandse Zaken Sikorski zegt zeker te weten dat er geen sprake is van een ongeluk.

Ook bronnen binnen de NAVO melden aan de NOS uit te gaan van opzet, maar het bondgenootschap wacht de resultaten van een officieel onderzoek af voordat ze dat kunnen bevestigen. Volgens betrokkenen waren alle NAVO-landen vanochtend tijdens de spoedvergadering eensgezind en doordrongen van de ernst van de situatie.

Tegenmaatregelen

Demissionair minister van Buitenlandse Zaken David van Weel vindt dat er een "zeer duidelijk antwoord" moet komen als blijkt dat de Russische drones met opzet het Poolse luchtruim binnenvlogen. Van Weel werkte jarenlang bij de NAVO.

De vraag is hoe zo'n antwoord eruit moet zien. De NAVO-landen kunnen besluiten maatregelen te nemen om de verdediging van het luchtruim aan de oostgrens te versterken. Wanneer sprake is van opzet, kunnen er ook directe maatregelen tegen Rusland of Belarus worden genomen ter verdediging van het bondgenootschap.

Artikel 4 NAVO-verdrag

"De Partijen zullen onderling overleg plegen telkens wanneer naar de mening van een van haar de territoriale onschendbaarheid, politieke onafhankelijkheid of veiligheid van een der Partijen wordt bedreigd."

"Een belangrijk signaal," noemt Anna van Zoest het inroepen van artikel 4. Van Zoest is directeur van de Atlantische Commissie en werkte voorheen zelf voor de NAVO. "Artikel 4 is sinds de oprichting van de NAVO weinig gebruikt. Dit is pas de achtste keer."

De eerste keer dat een beroep op artikel 4 werd gedaan was in 2003. Toen vroeg Turkije om hulp vanwege oplopende spanningen aan de grens met Irak. De laatste keer was in februari 2022. Toen deden acht NAVO-landen, waaronder Polen, gezamenlijk een beroep op het artikel nadat Rusland Oekraïne was binnengevallen.

Artikel 4 is minder zwaar dan het veel bekendere artikel 5 uit het NAVO-verdrag. In dat artikel staat dat een aanval op één bondgenoot een aanval op alle bondgenoten is. Dan kunnen de bondgenoten elkaar te hulp schieten, ook militair. Dat artikel is pas een keer eerder ingeroepen; dat was na de aanval op de Twin Towers in New York in 2001.

Artikel 5 NAVO-verdrag

"De Partijen komen overeen, dat een gewapende aanval tegen een of meer van haar in Europa of Noord-Amerika als een aanval tegen haar allen zal worden beschouwd; zij komen bijgevolg overeen, dat, indien zulk een gewapende aanval plaatsvindt, ieder van haar de aldus aangevallen Partij of Partijen zal bijstaan, in de uitoefening van het recht tot individuele of collectieve zelfverdediging erkend in Artikel 51 van het Handvest van de Verenigde Naties, door terstond, individueel en in samenwerking met de andere Partijen, op te treden op de wijze, die zij nodig oordeelt met inbegrip van het gebruik van gewapende macht om de veiligheid van het Noord-Atlantisch gebied te herstellen en te handhaven.

Elke gewapende aanval van dien aard en alle dientengevolge genomen maatregelen moeten terstond ter kennis worden gebracht van de Veiligheidsraad. Deze maatregelen zullen worden opgeheven, zodra de Veiligheidsraad de nodige maatregelen zal hebben genomen, om de internationale vrede en veiligheid te herstellen en te handhaven."

Dankzij een spectaculaire stijging van het aandeel Oracle is medeoprichter Larry Ellison Elon Musk voorbij gestreefd als rijkste persoon op aarde. Het is voor het eerst dat Ellison de rijkste persoon is. Hij werd vandaag meer dan 100 miljard dollar rijker, nadat het aandeel Oracle met ruim 40 procent steeg na goede kwartaalcijfers.

Ellison bezit als mede-oprichter 41 procent van alle aandelen Oracle. Hij heeft nu een vermogen van zo'n 393 miljard dollar en dat is meer dan de 385 miljard dollar van Tesla-baas Elon Musk.

Oracle levert allerlei software aan bedrijven, zoals voor databases, personeelsmanagement en het onderhouden van klantrelaties. Het bedrijf werd in 1977 in Californië opgericht door Ellison en twee compagnons en kreeg in 1982 de naam Oracle. De 81-jarige Ellison staat nog steeds aan het hoofd van het bedrijf.

Ellison is een stuk onbekender dan Musk. Ter vergelijking, Musk heeft ruim 225 miljoen volgers op X, het sociale medium dat hij een paar jaar geleden kocht. Ellison heeft er 168.000.

Eiland gekocht

Een van de dingen waarmee hij in het nieuws kwam was zijn aankoop van het Hawaïaanse eiland Lanai. Dat is het op vijf na grootste van die eilandengroep. In 2012 betaalde hij 300 miljoen dollar voor 98 procent van de grond op het eiland. Hij is er onder meer eigenaar van een luxe hotel voor superrijken. Verder heeft hij een jacht van de Nederlandse jachtenbouwer Feadship. Dat schip, de Mushashi, is 88 meter lang en 'slechts' het op 113 na grootste jacht ter wereld.

Ellison trouwde zes keer. Zijn meest recente huwelijk was vorig jaar met de 47 jaar jongere Jolin Zhu.

Een 27-jarige man uit Syrië is veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor de mesaanval in het Duitse Solingen vorig jaar. Daarbij kwamen drie mensen om het leven en raakten tien mensen gewond. De rechtbank in Düsseldorf acht hem schuldig aan drie moorden, tien pogingen tot moord en lidmaatschap van terreurgroep Islamitische Staat (IS).

De aanslag was tijdens een feest rond het 650-jarig bestaan van Solingen. De man zou gericht op de hals van zijn slachtoffers hebben ingestoken. De dader, Issa Al H, gaf zichzelf een dag na de aanslag aan.

Voorafgaand aan de aanval had Al H. contact met een vertegenwoordiger van IS via Telegram en nam hij een videoboodschap op waarin hij zich loyaal verklaarde aan de terreurgroep. Niet lang na de aanslag eiste IS de verantwoordelijkheid op.

De rechtbank stelt vast dat de toen 26-jarige Syrische asielzoeker handelde uit "verachtelijke motieven". Hij hoopte "ongelovigen" te treffen op het festival, aldus de openbaar aanklager. Ter plaatse stak hij in op de kelen en bovenlichamen van de festivalgangers. "Dit was terrorisme tegen ons allemaal", zei toenmalig bondskanselier Scholz erover.

Inwoners van de stad leggen bloemen neer voor de slachtoffers:

De rechtbank oordeelt ook dat Al H. "bijzonder ernstig" schuld draagt, wat betekent dat hij niet in aanmerking komt voor vrijlating na 15 jaar, zoals normaal gesproken in Duitsland het geval is.

De rechter stelt vast dat de verdachte sinds 2019 was geradicaliseerd en IS-propaganda had verspreid via zijn TikTok-profiel.

Toen het proces eind mei van start ging, bekende de verdachte zijn verantwoordelijkheid voor de aanval in een verklaring die door zijn advocaten werd voorgelezen. Hij zei dat hij zichzelf "zware schuld had opgebracht" en voegde eraan toe: "Ik heb onschuldige mensen gedood, niet ongelovigen."

De mesaanval in Solingen behoorde tot een reeks dodelijke aanslagen in de maanden voorafgaand aan de Duitse verkiezingen in februari. In steden zoals Solingen, Maagdenburg en Aschaffenburg werden aanslagen gepleegd door mensen met een migratieachtergrond. Dit deed de discussie in Duitsland over migratie verder oplaaien en maakte van migratie voor veel partijen een belangrijk verkiezingsthema.

Het Israëlische leger heeft opnieuw zware luchtaanvallen uitgevoerd op Jemen, onder meer op de hoofdstad Sanaa. Volgens het Jemenitische ministerie van Volksgezondheid, dat geleid wordt door de Houthi's, zijn er 35 mensen gedood. Ook zouden 131 anderen gewond zijn geraakt.

De Israëlische minister Katz van Defensie zegt dat de aanvallen waren gericht op militaire doelen van de Houthi's. Daarbij zijn volgens de Jemenitische machthebbers een brandstofopslagplaats en een overheidsgebouw geraakt. De Israëlische premier Netanyahu zegt dat er nieuwe aanvallen zullen komen.

De aanvallen volgen ruim een week nadat de premier van de Houthi's in Jemen en andere ministers bij een Israëlische luchtaanval waren gedood. Daarop voerden de Houthi-rebellen een droneaanval uit op het Israëlische vliegveld Ramon.

Steun voor Hamas

Sinds het begin van de oorlog in Gaza bestoken de Houthi's Israël regelmatig met raketten en drones. De Houthi's zeggen de aanvallen uit solidariteit met de Palestijnen uit te voeren.

Gisteren voerde Israël luchtaanvallen uit om Hamas-kopstukken in Qatar te doden. Nog steeds is onduidelijk hoeveel mensen daar precies bij zijn omgebracht, en vooral wie. Hamas sprak gisteren van vijf doden, maar de Hamas-leiders die het doelwit waren, zouden nog in leven zijn.

Het Openbaar Ministerie zegt dat de soevereinen die in juni werden opgepakt een terroristische aanslag wilden plegen op ambtenaren of overheidsinstanties rond de NAVO-top in Den Haag. Dat bleek vandaag op de eerste voorbereidende zitting van de zaak in de rechtbank in Leeuwarden.

Volgens de officier van justitie spraken de verdachten over brandstichting, het plegen van aanslagen en het maken van bommen. Volgens het OM blijkt dat uit opgenomen gesprekken en aangetroffen spullen. "Het doel was om zich met geweld te verzetten tegen het huidige systeem en de huidige structuren te ontwrichten of te vernietigen", zei de officier van justitie.

Gisteren onthulde Nieuwsuur dat de soevereinen het gemunt hadden op de burgemeester van Leeuwarden, Sybrand van Haersma Buma. Ze spraken over een autobom en een kogel door het raam bij de oud-CDA-partijleider. Ook toen was al duidelijk dat de verdachten plannen hadden om de NAVO-top te verstoren. Vandaag ging het in de rechtbank nadrukkelijk over het plegen van een aanslag.

Grondstoffen voor gif

De politie startte het onderzoek toen er vorig jaar juli een anonieme brief binnenkwam over een van de verdachten. Bij invallen in juni werden acht mensen opgepakt en werden wapens en munitie gevonden, maar ook mogelijke explosieven en grondstoffen voor het maken van het gif ricine.

Ook werden documenten gevonden over onder meer explosieven, het oprichten van een geheime organisatie en documenten over soeverein gedachtegoed waarin wordt opgeroepen tot geweld.

Derde Wereldoorlog

Het OM noemt de verdachten een kleine extremistische groep die bereid is om dodelijk geweld te plegen. De officier van justitie zei aan het begin van de zitting dat de zaak niet draait om het aanhangen van het soevereine gedachtegoed, maar dat justitie en politie ingrijpen als zo'n overtuiging leidt tot het plegen van strafbare feiten.

Wat zijn soevereinen?

Soevereinen geloven dat de overheid geen wettelijke macht over hen heeft. Sommigen vinden dat ze zelf mogen bepalen of ze bijvoorbeeld belastingen, boetes of de premie voor een ziektekostenverzekering betalen.

Uit een analyse van veiligheidsdienst AIVD, de nationale politie en de NCTV van vorig jaar bleek dat het aantal mensen dat zichzelf als soeverein ziet de laatste jaren is gegroeid tot enkele tienduizenden. De meesten zijn niet gewelddadig, maar een klein deel zou geweld niet schuwen in hun verzet tegen instituties zoals de overheid, de belastingdienst en verzekeringsmaatschappijen.

Een van de mannen ontkent betrokken te zijn bij een criminele organisatie die een aanslag wilde plegen. "Hij keurt geweld niet goed", zei zijn advocaat. Dat bij een inval in zijn woning wapens werden gevonden, is volgens de advocaat omdat de verdachte voorbereid wilde zijn op een eventuele Derde Wereldoorlog.

In de woning van de 66-jarige Fries werden ook flessen met castorbonen gevonden en een document om daarmee het gif ricine te maken. Volgens de verdachte was dat bedoeld om castorolie te maken voor huidverzorging na een operatie aan zijn hand.

Protestlied

Vijf van de acht verdachten stonden vandaag terecht in Leeuwarden. Ook de drie anderen blijven verdachte in deze zaak.

Voor de rechtbank demonstreerden zo'n honderd mensen. Ze eisten onder meer de vrijlating van een van de verdachten, voormalig advocaat Arno van K.. Op borden en spandoeken is de naam van de man geschreven en er werd een lied voor hem gezongen.

Een maand geleden eisten honderden demonstranten ook al zijn vrijlating. De demonstranten zien hem als held omdat hij tijdens de coronapandemie opkwam voor mensen die niet geloofden in het virus en vaccinaties. Van K. werd als advocaat meermaals geschorst en mag sinds juli zijn beroep helemaal niet meer uitoefenen.

In de zitting vanmiddag zei hij in tranen "onschuldig te zijn". Zijn uitspraken noemde hij "dom" en "een stukje frustratie". Daarnaast ontkent de oud-advocaat aanhanger te zijn van het soevereine gedachtegoed.

Ze zijn pas tien dagen operationeel in Polen en vannacht moesten de Nederlandse F-35-piloten voor de tweede keer in actie komen. Voor het eerst ook om Russische drones neer te halen. Nederland werd er uitvoerig voor bedankt door Polen. Hoe ziet de NAVO-missie aan de Pools-Oekraïense grens eruit, en hoe opereren de Nederlanders?

Begin juli kondigde demissionair minister van Defensie Brekelmans in een brief aan de Tweede Kamer aan dat ons land wil bijdragen met F-35-toestellen. Daarmee wil Nederland het oosten van het NAVO-gebied versterken én verdedigen tegen drones en kruisraketten. Nederland doet dat samen met Noorwegen.

Eind augustus zijn de vier straaljagers vanaf vliegbasis Volkel en Leeuwarden naar een bases in het zuidoosten van Polen gevlogen, waar ze 1 september aan een drie maanden durende NAVO-missie begonnen. Ze vormen een Quick Reaction Alert (QRA) waardoor ze 24 uur per dag klaarstaan om snel te kunnen reageren op dreigingen van buitenaf.

Hoeveel mensen daarvoor in Polen aanwezig zijn wil defensie vanwege de veiligheid niet zeggen. Bij een eerdere missie met vier F-35-toestellen in Estland gingen tussen de 90 en 150 militairen mee.

Vaker de lucht in

Precies een week geleden gingen de Nederlandse toestellen voor het eerst de lucht in voor Shahed-drones die door Rusland waren gelanceerd. De bedoeling was toen om de drones te vernietigen áls ze het NAVO-gebied in zouden vliegen. Dat gebeurde toen niet. Nederland mag alleen ingrijpen in het luchtruim van de NAVO, Oekraïne valt daar niet onder, Polen wel.

Afgelopen nacht kwamen de drones dus wel in het Poolse luchtruim. Daarom kon een onbekend aantal Nederlandse F-35-straaljagers nu wel ingrijpen. De Poolse luchtmacht zette zelf zijn F-16's in, hoeveel is onduidelijk. Polen heeft op zeven locaties brokstukken van drones gevonden. Premier Donald Tusk zei eerder dat het luchtruim negentien keer was geschonden.

Hoeveel drones de Nederlandse F-35's hebben neergeschoten wil defensie desgevraagd niet zeggen.

Oekraïne had gewaarschuwd dat er drones aan kwamen. "Die verschijnen dan op de radar", legt defensiespecialist Peter Wijninga uit: "Als de vlieger de drone in beeld heeft geeft de NAVO-gevechtsleiding de opdracht om een drone neer te schieten. Dat is minutenwerk, want de drones vliegen tussen de 400-600 km per uur. Er is dus geen toestemming vanuit Nederland nodig. Het lijkt erop dat alleen die drones die een bedreiging vormden zijn neergeschoten", aldus Wijninga.

Op de vraag of Nederland nu meer F-35's naar Polen gaat sturen is minister Brekelmans duidelijk: "Nu nog niet". Eerst wil de defensieminister dat de feiten worden vastgesteld en wat de consequenties zijn.

Per 1 december levert Nederland wel twee Patriotsystemen, Nasams luchtafweersystemen en anti-dronesystemen voor de NAVO. Daarvoor gaan 300 Nederlandse militairen met het luchtafweer- en anti-dronesystemen naar Polen om de levering van militair materieel voor Oekraïne te beschermen tegen Russische aanvallen.

Op een middelbare tuinbouwschool in Zuid-Frankrijk zijn een leerling en een docent gewond geraakt bij een mesaanval. De aanvaller is gearresteerd. Volgens Franse media is het een oud-leerling van de school.

De Franse zender BFM TV meldt dat de aanvaller 18 jaar is en een camouflagebroek droeg. Wat het motief is voor de steekpartij is onduidelijk, al schrijft de krant Le Parisien dat de man bij de politie bekend is vanwege "aanzetten tot terrorisme".

Een 52-jarige lerares werd meerdere keren in haar buik gestoken en raakte hierdoor zwaargewond, een 16-jarige leerling raakte lichtgewond aan zijn gezicht.

De steekpartij was op een school in de kustplaats Antibes, in de buurt van Cannes. Tijdens de aanval moesten de 250 leerlingen en docenten volgens Le Parisien uit voorzorg in hun klaslokalen blijven.

Steekpartijen op Franse scholen

In Frankrijk komen steekpartijen op scholen vaker voor. Zowel leerlingen als leraren zijn daarbij doelwit geweest. In april was er een dodelijke steekpartij in Nantes waarvoor een 15-jarige leerling werd gearresteerd. In juni stak een 14-jarige leerling een medewerker van zijn school in Nogent dood.

De moord op geschiedenisleraar Samuel Paty kreeg wereldwijde aandacht. Paty werd in 2020 onthoofd door een moslimextremist die op sociale media had vernomen dat de leraar spotprenten van de profeet Mohammed had laten zien. Na de moord werd de dader doodgeschoten.

De onafhankelijke Russische nieuwssite Meduza, die opereert vanuit Letland, is een opvallende inzamelingsactie begonnen. "Woont u niet in Rusland? Help ons dan alstublieft", richt de site zich tot de internationale lezers. "Zonder jullie steun zullen miljoenen Russen geen toegang meer hebben tot onafhankelijk nieuws."

De site heeft salarissen verlaagd en journalisten ontslagen, maar voegt eraan toe dat dit niet genoeg is.

Wie de Russischtalige website opent, ziet dat een groot gedeelte van de site lijkt zwartgelakt. Door de muis hier overheen te bewegen, kunnen bezoekers het nieuws alsnog lezen. "Jammer dat je dit niet kunt doen met echte censuur", schrijft de nieuwssite erbij.

"We willen op een creatieve manier tonen welke verhalen in Rusland verboden zijn", zegt Katarina Abramova, die verantwoordelijk is voor de inzamelingsactie. Vrijwel al het nieuws over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne verdwijnt daarom deze week achter de "zwarte lak". Datzelfde geldt voor artikelen over censuur of politieke gevangenen.

15.000 betalende leden

De actie lijkt succesvol. Het streefaantal van 15.000 betalende lezers is al bijna gehaald. Al houdt Abramova nog wel een slag om de arm: uit ervaring weet ze dat mensen de bijdrage na een maand vaak stopzetten.

De nieuwssite kampt met meerdere financiële uitdagingen. "De eerste geldt voor alle media: steeds meer mensen mijden het nieuws. Ze raken alle oorlogen beu", zegt Abramova. Een ander probleem is dat Meduza niet op ieders netvlies staat. "Veel mensen buiten Rusland willen ons en de persvrijheid wel steunen, maar we behoren niet tot hun dagelijkse nieuwsroutine.

Repressie in Rusland

Anders dan bij andere media kan het financieel steunen van een onafhankelijke Russische nieuwssite lezers in gevaar brengen. Meduza waarschuwt Russische lezers zelf ook expliciet om niet te doneren als ze in Rusland wonen. Ook waarschuwt de site Russische lezers om nieuwsartikelen niet te delen op sociale media en de website niet in het openbaar te openen.

Dat beperkt de groep lezers die de nieuwssite om geld kan vragen aanzienlijk. Van de 10 tot 18 miljoen mensen die Meduza maandelijks bereikt, wonen er zo'n 10 miljoen in Rusland. Eerder waren dat er nog 20 miljoen, zei oprichter Timtsjenko deze zomer.

Hoewel er voor zover Abramova weet nog niemand is veroordeeld voor het lezen of steunen van Meduza, weet ze dat de angst onder de Russen groot is. Sinds het begin van de oorlog zijn 20.000 Russen gearresteerd vanwege hun anti-oorlogstandpunt, meldde mensenrechtenorganisatie OVD-Info in februari dit jaar. "En voor Russische mensen buiten Rusland geldt dat zij bang zijn dat zij of hun familieleden in Rusland in de problemen komen."

'Extremistische oorlog'

De Russische wetgeving wordt steeds verder aangescherpt. "Een van onze grootste zorgen is dat we straks het label 'extremistische organisatie' krijgen", zegt Abramova. Als dat gebeurt, zullen nog meer Russen de nieuwssite niet meer durven lezen of steunen, vreest ze.

Vanaf deze maand kunnen Russen beboet worden voor het zoeken naar "extremistische" content. Al langer worden Russen veroordeeld tot soms jarenlange celstraffen voor anti-oorlogsuitingen. Zoals de 19-jarige Daria Kozyreva die veroordeeld werd tot meer dan twee jaar strafkolonie voor het bekladden van een muur met een Oekraïens anti-oorlogsgedicht.

Technische oplossingen blokkades

"We willen absoluut niet dat onze lezers gevaar lopen", zegt Abramova. Behalve de gebruikelijke kosten is het nieuwsbedrijf daarom veel geld kwijt aan manieren om de diverse blokkades die de Russische regering opwerpt veilig te omzeilen. "Dat is geen eenmalige uitgave, want de blokkades omzeilen vraagt constante aanpassing."

Doet Meduza dit niet, dan raakt het medium een groot deel van zijn lezers kwijt, aldus Abramova. Het omzeilen moet ook uiterst zorgvuldig gebeuren, want als iemand zou worden gestraft voor het lezen van Meduza zou dat een groot afschrikwekkend effect hebben, denkt ze.

Wegblijvende adverteerders

Meduza had lange tijd geen financiële bijdrage van lezers nodig. Dat begon pas na 2020 toen Rusland de nieuwssite als "buitenlands agent" bestempelde, zegt Abramova. Tot die tijd was Meduza volgens haar succesvol in het aantrekken van Russische adverteerders. Erna droogden die inkomsten op.

De nieuwssite wil uit principe het nieuws niet achter een betaalmuur zetten. Misschien gebeurt dat uiteindelijk wel bij de Engelstalige website, zegt Abramova, al zou haar dat spijten. Want eigenlijk vindt ze dat nieuws zou moeten zijn als zuurstof: gratis toegankelijk voor iedereen.

En dus smeekt de nieuwssite haar lezers: "Censuur is walgelijk. U hebt het recht om te begrijpen wat er werkelijk aan de hand is, maar we hebben uw steun echt nodig."

Drie migranten zijn afgelopen nacht omgekomen toen zij probeerden het Kanaal naar het Verenigd Koninkrijk over te steken voor de kust bij Calais. Twee van hen zijn minderjarig. Van een andere poging tot oversteek worden drie mensen vermist, melden Franse media.

Over de leeftijd van de slachtoffers is niets bekend. De prefect van de provincie Pas-de-Calais, Laurent Touvet, zei in een persconferentie dat de overleden mensen waarschijnlijk zijn samengedrukt toen de boot de oversteek probeerde te maken. Er zouden meer dan 70 mensen op het overvolle bootje zijn gezet.

Sinds het begin van 2025 zijn bij soortgelijke pogingen 23 mensen omgekomen, analyseerde het Franse persbureau AFP. Dinsdag nog overleed een vrouw in een Brits ziekenhuis, nadat zij een poging had gedaan om het Kanaal over te steken.

"Deze sterfgevallen gebeuren veel te vaak en om meer te voorkomen, moet de overheid samenwerken met onze Franse en Europese buren", zegt Enver Solomon, directeur van de Refugee Council, tegen de BBC. "We moeten de verantwoordelijkheid delen en veilige en legale routes creëren voor mensen om naar het Verenigd Koninkrijk te komen."

Verenigd Koninkrijk-correspondent Fleur Launspach:

"Illegale migratie staat nu bovenaan de zorgen die Britse kiezers hebben. Enkele jaren lang was het onderwerp wat minder prominent, maar nu de aantallen bootmigranten over het Kanaal weer oplopen en Nigel Farage met zijn anti-immigratiepartij terug is in de politiek, zwelt het debat en het ongenoegen opnieuw aan.

Vooral de gammele rubberboten die aan de Britse kust aankomen, storen veel Britten. Het is een beeld dat beklijft: het benadrukt dat er geen controle is over de grenzen en wie het land binnenkomt.

De andere kant van de medaille is dat vluchtelingenorganisaties erop wijzen dat er te weinig 'legale routes' naar het VK zijn voor bepaalde groepen vluchtelingen. Daardoor zouden mensen uit wanhoop de gevaarlijke oversteek over Het Kanaal maken: een overtocht die geregeld leidt tot zinkende (overbeladen) boten en sterfgevallen. Smokkelnetwerken verdienen er bovendien flink geld aan."

Het gebeurt steeds vaker dat migranten de overtocht van Frankrijk naar het VK wagen, blijkt uit een analyse van de Britse omroep. De Britse regering overweegt om de illegaal aangekomen migranten te huisvesten in militaire barakken.

Sinds januari dit jaar hebben 30.000 mensen het Kanaal richting het VK in kleine bootjes overgestoken: een recordaantal. Afgelopen zaterdag alleen al maakten zeventien boten de overtocht, goed voor meer dan duizend migranten.

Deze gevaarlijke overtochten worden gemaakt op kleine bootjes van enkele meters lang. Ze zijn vaak overladen met veel te veel passagiers, vaak ook zonder zwemvesten.

Dit jaar staken er in dezelfde periode meer migranten Het Kanaal over dan in de afgelopen vier jaar:

Ook het aantal asielaanvragen in het Verenigd Koninkrijk is de afgelopen twaalf maanden fors gestegen. De nieuwe minister Mahmood van Binnenlandse Zaken beloofde vrijdag dat ze "binnenkort" zou beginnen met het uitzetten van illegale migranten naar Frankrijk, afspraken die in augustus zijn ingegaan.

Verenigd Koninkrijk-correspondent Fleur Launspach:

"Waarom wagen vluchtelingen uit Frankrijk de tocht naar Engeland als ze al in een veilig EU-land zijn? Dat is vaak een mix van zogenoemde 'push- en pullfactoren'. Velen hebben al familie in het VK wonen of vinden de taal toegankelijker. En veel migranten en vluchtelingen hebben het idee dat ze in het VK sneller werk kunnen vinden of betere zorg en huisvesting zullen krijgen.

De Britse premier Starmer en de Franse president Macron kondigden enkele maanden geleden een nieuwe regeling aan, waarmee migranten vanuit Groot-Brittannië naar Frankrijk zouden worden teruggestuurd. Het gaat om een proefperiode en vooralsnog slechts om kleine aantallen. Over het algemeen wordt die regeling door de Britten nog niet gezien als een effectieve manier om de migratieproblematiek op te lossen."

Afgelopen nacht hebben opnieuw meer dan 2000 asielzoekers in het aanmeldcentrum in Ter Apel overnacht. Dat betekent dat het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) voor de tweede dag op een rij een dwangsom van 50.000 euro moet betalen aan de gemeente Westerwolde.

Afgelopen nacht verbleven er 58 mensen meer dan het door de rechter toegestane maximum aantal van 2000. Dinsdag lag het aantal mensen op 2034. Daarmee werd de grens van de maximumcapaciteit voor het eerst in tien maanden overschreden.

Het COA spreekt van "een onwenselijke situatie" voor zowel bewoners, omwonenden als personeel. Het zegt er alles aan te doen om extra opvangplekken te vinden.

Hoge instroom

Volgens het COA is de sluiting van een aantal tijdelijke locaties een belangrijke reden voor de vele asielzoekers die op dit moment in Ter Apel verblijven. Ook is er een groot tekort aan woningen voor statushouders die in Nederland mogen blijven. Daardoor kunnen minder asielzoekers van Ter Apel naar andere azc's worden overgeplaatst.

Burgemeester Velema van Westerwolde noemt de hoge instroom "teleurstellend". VVD-fractievoorzitter Klaas Buigel in de gemeenteraad van Westerwolde reageert niet verrast. "Het was een kwestie van tijd dat het weer mis zou gaan", zegt hij tegen RTV Noord.

Volgens Marco Visscher van Gemeentebelangen, de grootste fractie in de gemeenteraad, zat de hoge instroom eraan te komen. Hij heeft sterk de indruk dat het bepaalde partijen zo vlak voor de landelijke verkiezingen wel goed uitkomt dat de instroom in Ter Apel te hoog is.

"Dus laten ze het ook weer zover komen om aan te tonen hoe groot het asielprobleem is. Ondertussen zitten wij hier al jaren met de negatieve gevolgen. Ik ben bang dat dit de komende tijd niet verandert", zegt Visscher.

Dwangsom

Al jaren is de druk op het aanmeldcentrum in Ter Apel structureel hoog. De gemeente Westerwolde stapte in 2023 naar de rechter om het aantal asielzoekers in de opvanglocatie terug te brengen. Die legde het COA begin 2024 een dwangsom van 15.000 euro op voor elke dag dat er meer dan tweeduizend mensen worden opgevangen.

Vorig jaar betaalde het COA in totaal 1,5 miljoen euro aan boetes, het door de rechter opgelegde maximumbedrag. Eind oktober verhoogde de rechter de boete naar 50.000 euro. Het aantal asielzoekers in Ter Apel dreigde al eerder boven de tweeduizend te komen, maar dat werd tot deze week voorkomen.

Het is niet bekend wat de gemeente Westerwolde met de inmiddels naar een ton opgelopen boete gaat doen. De rechter heeft bij de uitspraak vorig jaar wel een maximumbedrag van vijf miljoen euro dwangsom gesteld.

'Geen onbeslapen bedden'

Demissionair asielminister Mona Keijzer (BBB) zegt dat het COA er alles aan moet doen om het aantal mensen in Ter Apel onder de 2000 te houden. "De opdracht aan het COA is helder: geen onbeslapen bedden, echt gebruikmaken van de plekken die we hebben", zei de minister vandaag tijdens haar bezoek aan het asielzoekerscentrum in Budel.

Zo moet het COA op alle locaties bekijken of er toch extra bedden beschikbaar zijn, of onderzoeken of er bestaande locaties zijn waar tijdelijk paviljoens bijgeplaatst kunnen worden.

Ook moet het COA volgens de minister zogenoemde 'grijze bedden' gebruiken, dat zijn de plekken die nu beschikbaar blijven voor asielzoekers die tijdelijk bij vrienden of familie verblijven.

Het COA zegt dat er op dit moment zo'n duizend 'grijze bedden' ingezet worden. Daar waar mogelijk zullen er meer gebruikt worden.

Energiecoaches voor huishoudens en kleine ondernemingen, leningen voor het verduurzamen van koopwoningen en financiële ondersteuning voor de energierekening en openbaar vervoer van lage inkomens. Dat is een greep uit de plannen die het demissionaire kabinet heeft ingediend bij de Europese Commissie voor geld uit het Sociaal Klimaatfonds.

Nederland kan uit dat fonds zo'n 720 miljoen euro krijgen, verspreid over zeven jaar. En daar legt het zelf, volgens afspraak, nog zo'n 240 miljoen euro bij. Een deel daarvan wordt betaald uit het Nederlandse Klimaatfonds, een deel uit de Rijksbegroting.

Nederland had deze plannen al voor juli in Brussel ingeleverd moeten hebben, maar die deadline was voor veel lidstaten te vroeg. De plannen moeten gericht zijn op huishoudens in energiearmoede, kwetsbare vervoersgebruikers (als in lage inkomens) en kwetsbare kleine ondernemingen.

Hoe werkt dat fonds?

Dat zit zo. In Europa moeten bedrijven via het zogeheten emissiehandelssysteem betalen voor de CO2 die ze uitstoten. Vanaf 2027 gaat dat ook gelden voor huishoudens. Deze koolstofbelasting gaat namelijk effect hebben op fossiele brandstoffen die burgers gebruiken: aan de pomp (diesel, benzine) of thuis (gas, warmte opgewekt door gas). Indirect gaan burgers dus ook betalen voor hun CO2-uitstoot. De video onderaan dit artikel legt uit hoe dit werkt.

Mensen die in slecht geïsoleerde huizen wonen of in auto's op fossiele brandstoffen rijden, krijgen dus hogere rekeningen dan mensen die bijvoorbeeld een elektrische auto hebben of zonnepanelen hebben. Om een (nog) grotere energiekloof te voorkomen is het Europese Sociaal Klimaatfonds in het leven geroepen.

Want met dit soort koolstofbelastingen worden er in Europa honderden miljoenen aan belasting opgehaald. Een deelt vloeit terug naar de lidstaten zelf, en een deel belandt dus in dit Sociaal Klimaatfonds. De plannen die Europese lidstaten indienen moeten er dus voor zorgen dat huishoudens en vervoer verduurzamen, en zo geen enorme CO2-belastingen hoeven te betalen. Het mag niet zomaar aan andere projecten worden uitgegeven.

Wat zijn de plannen?

Demissionair staatssecretaris Nobel van Participatie en Integratie liet in een Kamerbrief weten het op de volgende manier te willen doen. Allereerst dus met 'energiehuizen', waar mensen terechtkunnen met vragen en begeleiding voor energiebesparende maatregelen. Ook voor kleine ondernemingen wordt dergelijke energiehulp opgetuigd.

Eigenaren van koopwoningen moeten makkelijker aan leningen komen voor het verduurzamen van hun woning. Dat wil het demissionaire kabinet doen door extra geld te steken in het Nationaal Warmtefonds, een stichting zonder winstoogmerk waar je leningen kunt aanvragen voor verduurzaming.

Ook werkt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan een 'publiek energiefonds', bedoeld om huishoudens met een hoge energierekening en laag inkomen financieel te helpen. Het doel is dit in de winter van 2026/2027 in te laten gaan.

De 'Onderwegpas' is een idee om kwetsbare huishoudens gratis of met korting te laten reizen met het openbaar vervoer. Dit werd in april al geopperd bij de Voorjaarsnota, en zal medegefinancierd worden uit het Nationaal Klimaatfonds. Ook dit moet verder worden uitgewerkt.

Opvallend is dat er in deze Nederlandse plannen niets staat over het stimuleren van elektrische auto's en het specifiek verduurzamen van huurwoningen of hulp aan woningcorporaties.

Wat nu?

De plannen van Nederland met deze pot geld wordt later deze maand met de Europese Commissie besproken. Het goedkeuringsproces gaat zo'n vijf maanden duren.

Deze explainer legt uit hoe dat emissiehandelssysteem werkt:

Paasevenement The Passion wordt volgend jaar in het Drentse Dwingeloo (gemeente Westerveld) gehouden. Dat maakt de organiserende omroep KRO-NCRV bekend samen met de gemeente Westerveld. Ook in omliggende dorpen binnen de gemeente zullen activiteiten en opnames zijn.

Op de markt in Dwingeloo is vandaag een metershoog lichtgevend kruis gezet. Het is onderdeel van de bekendmaking: Dwingeloo wordt het decor van The Passion 2026.

The Passion is een live evenement dat gehouden wordt op Witte Donderdag, de donderdag voor Pasen. In de muzikale paasvertelling spelen bekende Nederlanders de hoofdrollen.

Klein dorp

Het is voor het eerst dat het decor in de provincie Drenthe wordt opgebouwd. En dat is niet het enige opvallende: de zestiende editie wordt gehouden in een dorp.

"We gaan het verhaal voor de eerste keer vertellen in een klein dorp, waar mensen elkaar kennen en betrokken zijn bij elkaar. Klein in omvang, maar met een groot kloppend hart", zegt directeur van KRO-NCRV Arie Koornneef.

Lang geheim

Het binnenhalen van het evenement is een initiatief van de gemeente Westerveld. "Vanaf het moment dat ik las dat The Passion nog nooit in Drenthe was geweest, zijn we heel hard aan de slag gegaan", vertelt wethouder Jacob Boonstra (CDA) tegen RTV Drenthe.

"Half juli kwam het verlossende telefoontje dat de keuze op Westerveld was gevallen. Ik begreep later van mijn ambtenaar dat ik woorden heb gebezigd die niet horen bij een CDA'er. Puur uit enthousiasme omdat ik ongelooflijk trots ben op de gemeente", aldus Boonstra.

Slechts een klein groepje ambtenaren van de provincie en de gemeente was op de hoogte van de toewijzing. Dat betekende dat met schuilnamen en codetaal moest worden gecommuniceerd.

Op de vraag of Boonstra jaloerse collega-bestuurders verwacht in de omliggende gemeenten, moet hij lachen. "Daar ben ik eigenlijk niet mee bezig."

Lange voorbereidingstijd

Voor de gemeente Westerveld betekent het dat kan worden begonnen aan de grote logistieke puzzel. In het dorp is maar beperkte ruimte en op het evenement komen gemiddeld 10.000 mensen af. "Er zitten een heleboel uitdagingen bij", voorziet Boonstra.

Toch kijkt de wethouder vooral met veel plezier uit naar The Passion. "Het is een ongelooflijk mooi evenement dat mensen verbindt. Het is een hele mooie kans om te laten zien hoe mooi Drenthe is en hoe mooi Westerveld is aan de rest van Nederland."

The Passion 2026 wordt op 2 april om 20.30 uur live uitgezonden bij KRO-NCRV op NPO 1.

Nederlandse F-35's die Polen ondersteunden bij de luchtoperatie van vannacht hebben ook drones neergehaald. Dat heeft demissionair minister van Defensie Brekelmans bevestigd.

"Dat laat zien dat we paraat staan en ook in staat zijn om die dreiging weg te nemen", zegt de defensieminister. "Dit kan niet onbeantwoord blijven." Het ministerie van Defensie stelt dat meerdere Russische drones het Poolse luchtruim waren binnengevlogen en er meerdere zijn neergehaald.

Volgens de Poolse premier Tusk is het luchtruim vannacht negentien keer geschonden. Het Poolse leger zegt dat de drones onderdeel waren van een Russische drone-aanval op Oekraïne.

Het Kremlin gaat niet op de beschuldigingen in en zegt dat het aan het Russische ministerie van Defensie is om te reageren op de zaak. Wel zei het Kremlin: "De EU en de NAVO beschuldigen Rusland dagelijks van provocaties."

Volg ons liveblog

In ons liveblog houden we je op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en reacties op de gebeurtenissen in Polen. Klik hier om naar het liveblog te gaan.

Polen heeft de Russische diplomaat Andrej Ordasj in Warschau om uitleg gevraagd. Ordasj heeft tegen Russische staatsmedia gezegd dat Polen geen enkel bewijs heeft geleverd dat de drones uit Rusland komen. Bij het verlaten van het ministerie van Buitenlandse Zaken in Warschau stelde hij dat de drones uit de richting van Oekraïne kwamen.

Artikel 4

Polen spreekt van een ongekende schending van het luchtruim. Het leger is in verhoogde staat van paraatheid gebracht. Hoeveel drones het luchtruim daadwerkelijk zijn binnengedrongen, is niet bekend. Tusk zegt dat minstens vier drones zijn neergehaald.

Het land doet een beroep op artikel 4 van de NAVO. Dat doet een land als het zich bedreigd voelt. Lidstaten van de NAVO gaan dan in overleg met elkaar over de dreiging.

Het is voor het eerst sinds de Russische invasie van Oekraïne dat een NAVO-land wapens heeft ingezet.

NAVO-correspondent Kysia Hekster:

"Polen heeft de NAVO gevraagd artikel 4 van het verdrag van het bondgenootschap te activeren. Dat kan een land doen als de veiligheid bedreigd wordt. Als dat artikel ingeroepen wordt, komt de NAVO op heel korte termijn bij elkaar. Er stond al een overleg gepland van de 32 ambassadeurs om 10.00 uur, dat wordt nu een overleg dat helemaal in dit teken komt te staan. De ambassadeurs worden daar bijgepraat over wat er gebeurd is.

Bronnen bij het militaire bondgenootschap lieten eerder al weten dat ze de Russische drones op NAVO-grondgebied niet als aanval beschouwen. Dat betekent dat artikel 5 niet geldt, het artikel dat bepaalt dat een aanval op één land, wordt beschouwd als een aanval op de hele alliantie.

Al langer zijn er grote zorgen bij de NAVO over steeds verdergaande Russische acties, waarbij de Russen de bereidheid van het bondgenootschap lijken te testen om echt in actie te komen. Voor de NAVO is het belangrijk om het hoofd koel te houden en eerst alle feiten te kennen en zich niet te laten provoceren tot actie die alleen maar tot meer escalatie leidt."

Europese leiders hebben verbolgen gereageerd op de actie en verklaarden zich solidair met Polen. In de jaarlijkse toespraak in het Europees Parlement van voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen betuigde ook zij de solidariteit met Polen.

Nederlandse missie

Nederland is namens de NAVO sinds 1 september dit jaar samen met Noorwegen in Polen actief met vier F-35's. Deze zomer was demissionair premier Schoof op bezoek in Polen om een nieuwe samenwerkingsovereenkomst over defensie te tekenen.

Het is de niet de eerste keer dat Nederlandse F-35's in Polen opstegen voor Russische projectielen die het NAVO-verdragsgebied bedreigden. Wel heeft Nederland nu voor het eerst geschoten.

Eerder waren Nederlandse F-35's gestationeerd in Estland om het NAVO-luchtruim te bewaken. Destijds kwamen de gevechtsvliegtuigen meerdere keren in actie om Russische vliegtuigen die boven de Oostzee vlogen te onderscheppen.

Correspondent Rusland Geert Groot Koerkamp:

"In de eerste uren na de berichten over de Russische drones in het Poolse luchtruim bleef het in Moskou angstvalig stil. Russische media meldden het nieuws uitsluitend op basis van berichten in de Poolse en internationale pers, maar zonder specifiek te vermelden dat het volgens Polen gaat om Russische drones.

De autoriteiten van Belarus hebben wel gereageerd. Zij zeggen Polen en Litouwen te hebben gewaarschuwd voor uit de koers geraakte 'onbekende vliegende objecten'. De drones verschenen boven Polen tijdens een van de zwaarste droneaanvallen op Oekraïne tot nu toe.

Al eerder kwamen Russische drones terecht in Polen en ook in Roemenië. De officiële Russische reactie was steeds laconiek. Volgens het Kremlin was er 'geen informatie' over schendingen van het luchtruim, of waren er geen bewijzen van Russische betrokkenheid."

Legale wietkweker CanAdelaar uit Hellevoetsluis moet de stankoverlast in de omgeving beperken. De voorzieningenrechter heeft bepaald dat het bedrijf zich binnen een week aan de extra regels moet houden die de gemeente Voorne aan Zee heeft opgelegd. "Zo kan het niet langer doorgaan", staat in de uitspraak.

Over de wietkweker zijn meer dan 2000 klachten ingediend. De gemeente Voorne aan Zee kwam daarom in maart met milieuregels, waarin staat hoeveel geur het bedrijf maximaal mag produceren. Als CanAdelaar zich daar niet aan zou houden, zou een boete volgen die kon oplopen tot 3,5 miljoen euro.

CanAdelaar stapte naar de rechter. Het bedrijf zei er alles aan te doen om de stankoverlast aan te pakken. De miljoenenboetes betekenen volgens de advocaat van de teler een 'verkapte sluiting', schreef Rijnmond eerder.

Een week de tijd

De voorzieningenrechter noemt de "geursituatie" zeer ernstig en betwijfelt of de maatregelen die de kweker neemt tot verbetering leiden. De regels van de gemeente mogen daarom in stand blijven, staat in de uitspraak van vandaag.

CanAdelaar krijgt nog een week de tijd om orde op zaken te stellen; ofwel door maatregelen te nemen die de stankoverlast beperken, ofwel door de productie stil te leggen.

De directeur van CanAdelaar gaat ervan uit dat het gaat lukken om aan de eisen te voldoen. "Sinds het begin van de maand zijn we al bezig om luchtfilters te installeren", zegt hij tegen de NOS, "en er komen er nog meer. Ik denk dat we op de goede weg zijn om de overlast verder te beperken."

Open ramen

Het bedrijf begon twee jaar geleden met het telen van wiet in Hellevoetsluis, als onderdeel van de wietproef. Het is de grootste legale wietproducent van Nederland. De teler zit in een kassencomplex ter grootte van zeven voetbalvelden. Vroeger werden er tomaten gekweekt.

De stankoverlast ontstaat als de ramen van de kas open gaan om te luchten. De wietgeur verspreidt zich dan in de wijde omgeving. Tot nu toe zijn er bij milieudienst DCMR 2100 meldingen binnengekomen van driehonderd verschillende omwonenden.

De stank zorgt niet voor schadelijke gezondheidseffecten, bleek uit onderzoek van de GGD. Wel kunnen omwonenden last krijgen van stressgerelateerde klachten als hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid. Bewoners kunnen volgens het Trimbos Instituut niet high worden van enkel een wietgeur.

Het wietexperiment

In april is een proef gestart om de gereguleerde productie en verkoop van cannabis te testen. Tien legale kwekers mogen wiet leveren aan geselecteerde coffeeshops in tien testgemeenten: Arnhem, Almere, Breda, Groningen, Heerlen, Maastricht, Nijmegen, Tilburg, Voorne aan Zee en Zaanstad. In totaal zijn dat zo'n tachtig coffeeshops. CanAdelaar is één van de tien bedrijven die legaal wiet mogen kweken en leveren. De wietproef duurt vier jaar.

Mocht de teler in Hellevoetsluis stoppen, dan kan dat gevolgen hebben voor de wietproef, zegt onderzoeker en cannabisexpert Nicole Maalsté. "Er zijn nog maar zeven kwekers gestart met produceren. CanAdelaar is echt wel een belangrijke. Als die wegvalt, zullen coffeeshops weer naar het illegale circuit moeten om aan hun voorraad te komen. Dan kun je wel stellen dat de proef is mislukt."

De ministeries van Volksgezondheid en van Justitie, die over de proef gaan, laten weten dat er met de huidige legale wietkwekers genoeg productiecapaciteit is om aan de vraag te voldoen. Mocht er een bedrijf moeten sluiten, is er ook nog een wachtlijst van telers die ingeschakeld kunnen worden.

De Amerikaanse president Trump heeft een bestuurder van de federale centrale bank (de Fed) onterecht ontslagen, heeft een rechter in de VS bepaald. Dat betekent dat Lisa Cook mag aanblijven. Wel moet ze de pogingen van de president om haar te ontslaan aanvechten.

Trump ontsloeg Cook vorige maand nadat hij haar had beschuldigd van mogelijke hypotheekfraude voordat ze bestuurder werd. Maar de rechter concludeert dus dat daar geen grond voor was. Ook zou de manier waarop ze is ontslagen haar recht op een eerlijk proces hebben geschonden.

Het ministerie van Justitie gaat naar verwachting snel in beroep tegen de uitspraak. Het Amerikaanse Hooggerechtshof zal vermoedelijk het laatste woord in de ontslagzaak hebben.

In 2022 werd de Fed-bestuurder aangesteld door president Joe Biden. Cook is eerste zwarte vrouw ooit in het bestuur van de centrale bank.

Renteverlaging

Volgende week stemt de centrale bank over een renteverlaging. Die rente is nu 4,25 tot 4,5 procent, maar Trump wil al lange tijd dat die fors omlaag gaat, met 2 procentpunt. De Fed verlaagt de rente deze maand waarschijnlijk met 0,25 procentpunt, is de verwachting op de financiële markten. Het idee is dat de prijsstijgingen in de VS daardoor worden afgeremd.

Het beschermen van stabiele prijzen is een van de taken van Fed. De koepel legt nadruk de lange termijn, terwijl Trump de rente juist fors wil verlagen om de economie snel te stimuleren.

Door het besluit van de rechter kan Cook alsnog meedoen aan de stemming over de renteverlaging.

De gemeente Den Haag waarschuwt inwoners voor valse QR-codes op parkeerautomaten in de stad. Met dit soort nepcodes proberen oplichters mensen geld en bankgegevens afhandig te maken.

De stickers met met de valse QR-codes zijn vorige week aangetroffen. "Handhavers van de gemeente zijn op de hoogte van deze vorm van fraude en controleren de automaten actief op valse stickers", aldus de gemeente.

Inwoners krijgen het advies om nooit via een QR-code parkeergeld te betalen. De gemeente biedt de QR-code niet als betaalvorm aan. Betalen kan contactloos of door een bankpas in het apparaat te steken. Ook kan digitaal met een parkeerapp worden betaald.

Bekende truc

De gemeente Den Haag zegt dat het om een bekende oplichtingstruc gaat. De QR-code is verbonden aan een website waar om bankgegevens wordt gevraagd. Daarna kan er geld van de rekening worden gestolen, schrijft Omroep West.

De nepcodes zijn niet alleen in de buurt van parkeerautomaten ontdekt. Ook op laadpalen voor elektrische voertuigen zijn stickers aangetroffen. Eerder doken de QR-codes al op in onder meer Alphen aan den Rijn, Amsterdam, Rotterdam en Maastricht.

De Europese Commissie gaat opnieuw aan de EU-lidstaten voorstellen om sancties tegen Israël in te stellen. Dat zei Commissievoorzitter Von der Leyen vandaag in de Staat van de Europese Unie - de jaarlijkse toespraak waarin de voorzitter van de Europese Commissie schetst hoe de Europese Unie ervoor staat en de koers uitzet voor het komende politieke jaar.

De Commissie zal de lidstaten voorstellen om het handelsdeel van het samenwerkingsverdrag met Israël gedeeltelijk op te schorten en sancties in te stellen tegen extremistische Israëlische ministers en gewelddadige kolonisten.

De lidstaten moeten daar wel eerst mee akkoord gaan. Dat ze het tot op heden niet eens worden over een gezamenlijke opstelling tegenover Israël noemde Von der Leyen pijnlijk. "Dit moet stoppen", zei de Commissievoorzitter. "Wat in Gaza gebeurt is onacceptabel."

Naast het voorstel voor extra sancties zet de Commissie ook de bilaterale steun aan Israël stop, zei Von der Leyen, maar wat daarmee wordt bedoeld is nog onduidelijk. Wel benadrukte ze dat het stopzetten van die steun niet gewone burgers of Yad Vashem - de instelling voor het herdenken van Holocaustslachtoffers - zal raken.

Verdeeldheid

De Europese Commissie stelde in juli al voor om Israël gedeeltelijk uit te sluiten van een Europees onderzoeks- en innovatieprogramma. Daarvoor is na twee maanden geen meerderheid onder de EU-landen. Grote landen als Duitsland en Italië zijn tegen. Het is dus maar de vraag of de vandaag voorgestelde sancties op de steun van de EU-landen kunnen rekenen.

Voor het opschorten van het handelsdeel van het samenwerkingsverdrag is steun van een ruime meerderheid van de EU-landen nodig. Over sancties tegen de extremistische, Israëlische ministers moeten zelfs alle EU-landen het met elkaar eens worden.

Verschillende linkse partijen dragen vandaag in het parlement rode kleding om hun steun aan de Palestijnen te tonen. Met name vanuit linkse en middenpartijen klinkt al lange tijd stevige kritiek op de opstelling van de Europese Commissie tegenover de Israëlische regering. Zij vinden dat Von der Leyen zich onvoldoende uitspreekt.

Polen

Von der Leyen reageerde in haar toespraak ook op het neerschieten van Russische drones vannacht in Polen. Ze zei dat Europa volledig solidair is met Polen en noemde de schending van het Poolse luchtruim "roekeloos en ongekend".

"Europa is in gevecht", opende Von der Leyen haar toespraak. "Een gevecht voor een continent dat een geheel is en vrede kent. Voor een vrij en onafhankelijk Europa."

De Commissievoorzitter benadrukte de noodzaak om Rusland aan de onderhandelingstafel te krijgen voor een staakt-het-vuren in Oekraïne. Om de druk op Rusland op te voeren werkt de Europese Commissie daarom aan een nieuw sanctiepakket en kijkt ze hoe de EU sneller volledig kan stoppen met het importeren van Russische gas en olie.

De EU heeft de import van Russische gas en olie al flink afgebouwd sinds de inval van Rusland in Oekraïne in 2022 en wil uiterlijk in 2028 helemaal stoppen met de import van Russische energie. Maar de EU kijkt dus of dat nog sneller kan.

Von der Leyen presenteerde daarnaast meerdere voorstellen om Oekraïne te steunen, waaronder 6 miljard euro voor een drone-alliantie tussen Oekraïne en de EU.

Handelsakkoord VS

Von der Leyen ging ook in op het bekritiseerde handelsakkoord met de Verenigde Staten. De EU ging in juli schoorvoetend akkoord met een importheffing van 15 procent op de meeste goederen en diensten die richting de VS gaan.

"Ik heb een hele hoop dingen gehoord over het akkoord dat we deze zomer hebben gesloten. En ik begrijp de eerste reacties. Maar laat ik heel duidelijk zijn: onze handelsrelatie met de Amerikanen is voor ons de allerbelangrijkste."

Volgens Von der Leyen was dit de beste deal die mogelijk was. "Stel je voor wat er zou gebeuren als we in een handelsoorlog met de Amerikanen waren beland."

Vorige week dreigde Trump alweer met nieuwe importheffingen nadat de EU een miljardenboete had opgelegd aan de Amerikaanse techgigant Google. Von der Leyen zegt vandaag niet de regels voor techbedrijven aan te gaan passen. "We bepalen onze eigen regels. Europa maakt zijn eigen keuzes."