NOS Nieuws - Algemeen

Een groep Amsterdammers sleept de gemeente voor de rechter vanwege de grote aantallen toeristen in de hoofdstad. Onder de noemer Amsterdam heeft een Keuze willen ze afdwingen dat de gemeente zich houdt aan afspraken waarin staat dat er jaarlijks maximaal 20 miljoen overnachtingen zijn toegestaan in de stad.

Die afspraken stammen uit 2021 en sindsdien bleef alleen in 2022 het aantal toeristenovernachtingen onder dat plafond. De verwachting van de gemeente is dat er de komende jaren alleen maar meer bezoekers in de stad zullen slapen.

Voor de actiegroep, die wijst op negatieve gevolgen als afval op straat en eenheidsworst van souvenirzaken en stroopwafelwinkels in het centrum, is de maat vol. Met een inzamelingsactie haalden de initiatiefnemers ruim 50.000 euro op, mede dankzij een grote donatie van ondernemer Alexander Klöpping. Daarmee is er genoeg geld binnengehaald om een advocaat te kunnen betalen en de rechtszaak door te zetten. Vandaag ging de dagvaarding de deur uit.

Hogere toeristenbelasting

Verantwoordelijk wethouder Mbarki zegt de zorgen van de bewoners te begrijpen, maar wijst ook op de "lange adem" die de aanpak van toerisme vereist. Hij wijst op de maatregelen die al zijn genomen, zoals het verder aanscherpen van de regels voor vakantieverhuur. "Er is helaas niet één knop die we kunnen indrukken die alles oplost."

Daar neemt Amsterdam heeft een Keuze geen genoegen mee. Volgens de groep is er wel degelijk een simpele en doeltreffende oplossing: het flink verhogen van de toeristenbelasting. Daarmee zouden er minder toeristen naar Amsterdam komen en met de opbrengsten kunnen de effecten van de toeristenstroom worden ingedamd.

Een woordvoerder van Mbarki zegt tegen de NOS dat de toeristenbelasting vorig jaar al is verhoogd, en dat Amsterdam nu tot de duurste steden van Europa behoort als het gaat om toeristenbelasting.

Die is nu 12,5 procent van de overnachtingsprijs, en voor dagjesmensen gaat het om 14,50 euro per bezoeker. Verder verhogen kan, "maar daar zijn we voorzichtig mee."

Egypte laat prominent activist Alaa Abd el-Fattah vrij. President Al-Sisi heeft hem gratie verleend na zes jaar gevangenschap. El-Fattah is een uitgesproken criticus van de overheid en was een van de leidende oppositiefiguren in de Arabische Lente. Het is nog niet bekend wanneer hij daadwerkelijk op vrije voeten komt.

Nadat Fattahs aanstaande vrijlating bekend was gemaakt op de staatstelevisie, heeft zijn advocaat het nieuws bevestigd.

De mensenrechtenactivist werd beticht van het verspreiden van desinformatie en was in 2021 veroordeeld tot vijf jaar cel. Hij zat daarvoor al verschillende periodes vast, op grond van uiteenlopende beschuldigingen. Met de gratieverlening voegt Al-Sisi daad bij woord. Hij had begin september aangekondigd dat voor El-Fattah en een aantal andere gevangenen een presidentieel pardon werd overwogen.

De Arabische Lente was een volksopstand die in 2011 de nekslag betekende voor het repressieve bewind van toenmalig dictator Mubarak. El-Fattah was een van de leiders van de betogers. Zij eisten een einde aan de armoede, corruptie, rechteloosheid en werkeloosheid in het Noord-Afrikaanse land.

Hongerstaking

Familieleden uitten regelmatig hun zorgen over de behandeling van de activist in de gevangenis. Zo mocht hij zijn cel niet uit en mocht hij niet lezen. In het Verenigd Koninkrijk werd in december ook nog over zijn behandeling gedebatteerd.

El-Fattah heeft naast de Egyptische ook de Britse nationaliteit. De Egyptische overheid spreekt beschuldigingen dat de activist niet goed behandeld is tegen. Maar El-Fattah is uit protest meerdere keren in hongerstaking gegaan. Nadat hij zeven maanden slechts 100 kilocalorieën per dag had gegeten, werd hij uiteindelijk in het ziekenhuis opgenomen.

Op het Prinses Margrietkanaal bij het Friese dorp Warten is vanmiddag een aanvaring geweest tussen een binnenvaartschip en een plezierjacht. De brandweer heeft twee mensen uit het water gehaald. Hoe ze eraan toe zijn, is niet bekend.

De aanvaring gebeurde rond 14.30 uur vlak bij de Fonejachtbrug. Verschillende hulpdiensten zijn ter plaatse. Er werden ook duikers het water in gestuurd. De twee opvarenden die uit het water zijn gehaald, zijn gewond geraakt, zegt een politiewoordvoerder tegen Omrop Fryslân. Hoe het met ze gaat, is verder nog onbekend.

Volgens een ooggetuige voer het binnenvaartschip achterop het plezierjacht:

Op foto's is te zien dat het jacht ondersteboven in het water lag. Rond 16.30 uur meldde de brandweer dat het met een kraan naar de wal is gesleept.

Vaarweg gestremd

Het binnenvaartschip dat bij de aanvaring betrokken is komt uit 2001 en is 86 meter lang. Het zou onderweg zijn geweest van Groningen naar Lelystad.

Het Prinses Margrietkanaal is sinds het ongeval gestremd voor alle scheepvaart, laat Rijkswaterstaat weten. Voor hoe lang is nog onbekend. "Dat ligt eraan hoe lang het onderzoek duurt", zegt een woordvoerder.

KLM schrapt komende woensdag opnieuw vluchten vanwege een staking bij het grondpersoneel. Volgens de luchtvaartmaatschappij zullen er 119 vluchten uitvallen. De aankomende staking zal zes uur duren en is de derde op rij.

De staking begint om 06.00 uur 's ochtends en duurt tot 12 uur.

De afgelopen twee weken legde het personeel zijn taken voor een kortere tijd neer, 2 en 4 uur lang. Onder het grondpersoneel vallen onder andere mensen die helpen bij inchecken, bagagepersoneel en degenen die vliegtuigen begeleiden op de grond.

De stakingen zijn georganiseerd door vakbonden FNV en CNV. Zij waren samen met drie andere bonden voor grondpersoneel met KLM in gesprek over een nieuwe cao. Na vele onderhandelingsrondes stapten de twee bonden uit het overleg.

Hogere compensatie

Begin deze maand sloot de vliegmaatschappij een akkoord met de drie andere bonden: De Unie, de bond voor technisch personeel NVLT en VKP, een vakbond speciaal voor KLM-personeel.

Daarin werd onder andere een loonsverhoging afgesproken van 2,25% de komende twee jaar, een afspraak waar FNV en CNV het niet mee eens zijn. Zij willen een hogere compensatie.

Voor volgende week woensdag is er opnieuw een staking onder het grondpersoneel van KLM aangekondigd, die moet 8 uur duren.

Het Rotterdamse dierenpark Blijdorp is erin geslaagd het merendeel te redden van de papegaaiduikereieren die in juni bij smokkelaars op Schiphol werden gevonden. Uit 42 van de 51 eieren is een kuiken gekomen.

"Het was heel arbeidsintensief. Het eerste kuiken kroop al na vier dagen uit het ei en in de weken daarna volgden er telkens meer", zegt woordvoerder Erwin de Zwart van de dierentuin. "Normaal zorgt de moeder natuurlijk voor hen, maar nu moesten wij dat doen."

De eieren werden drie maanden geleden aangetroffen in de handbagage van drie Duitse smokkelaars, afkomstig uit IJsland. "Ik zag gelijk dat het geen kippeneieren waren", zegt een douanier die ontdekking deed. De smokkelaars bleken in het ruim ook nog een broedmachine te hebben. Daarmee waren de eieren tot kort voor vertrek warm gehouden.

Gillende sirenes

Omdat alle kou en stress de dieren fataal konden worden, bracht de douane de dieren met gillende sirenes over naar Blijdorp. Er werd gekozen voor deze dierentuin omdat die ervaring heeft met het uitbroeden van zeldzame vogelsoorten en al een papegaaiduikerkolonie heeft. Er was net voldoende capaciteit: alle broedmachines van Blijdorp moesten worden ingezet.

De tientallen 'pufflings' die uit het ei kropen mochten achter de schermen bijkomen. Terwijl ze hun nestvacht verloren werden ze gevaccineerd, geringd en gechipt. "In grote stellingkasten was het een gezellige kakofonie van door elkaar kwetterende donsbolletjes", omschrijft de dierentuin de onverwachte uitbreiding.

Behalve de 51 papegaaiduikereieren hadden de smokkelaars ook 28 eieren bij zich van ijs- en kuifeenden, eveneens beschermde soorten. Daarvan overleefden er respectievelijk maar twee en zeven.

De douanier is verontwaardigd over de smokkel: "Een papegaaiduiker is helemaal geen dier om als huisdier te houden. Deze dieren horen gewoon thuis in hun natuurlijke leefgebied."

Lucratieve handel

Papegaaiduikers zijn een internationaal beschermde diersoort die voorkomt aan de Noord-Atlantische kust. Met hun zwart-witte verendek lijken de alkachtigen wat op een pinguïn, maar hun opvallende rood-oranje-blauwe snavel verraadt dat dit een andere soort is. Een enkele keer duikt er eentje op aan de Nederlandse kust, maar hun broedgebieden liggen noordelijker.

De diersoort wordt bedreigd door klimaatverandering, milieuvervuiling, overbevissing en ratten en katten die door mensen naar hun leefgebied zijn gebracht. Het is daarom verboden de dieren te storen of te vangen, laat staan te verhandelen.

Toch hebben vogelsmokkelaars het geregeld voorzien op de fotogenieke dieren: warenwaakhond NVWA noemde de handel in beschermde diersoorten ooit "een van de grootste en meest lucratieve vormen van criminaliteit".

Een volwassen papegaaiduiker kan enkele duizenden euro's opleveren. Dat veroorzaakt echter niet alleen veel dierenleed voor de individuele exemplaren, het is ook een gevaar voor de biodiversiteit.

Boetes

De extra dieren betekenen voorlopig "een gezellige drukte" voor Blijdorp. De geredde kuikens mogen er blijven tot ze sterk genoeg zijn om naar andere dierentuinen te verhuizen, waar ze ingezet zullen worden in het fokprogramma. "Harstikke gezond jong", noemt vogelexpert Maarten Vis de dieren. De snavels zijn nog niet zo herkenbaar fel gekleurd als bij een volwassen papegaaiduiker, "maar ze hebben wel een beetje dat clowneske uiterlijk", zegt Vis.

De papegaaiduikers uitzetten in het wild is niet mogelijk nu ze door mensen zijn gevoerd. De drie smokkelaars zijn vorige week veroordeeld tot het betalen van een boete van 7500 euro per persoon.

Naamgenoten

De douanier die de eieren aantrof verwacht de dieren nog wel vaker te zien, zeker nu een ervan zijn naam heeft gekregen. Eigenlijk krijgen gevonden dieren in Blijdorp geen naam, maar voor de papegaaiduikers is een uitzondering gemaakt. "Ik hoorde dat ze een graag een naampje wilden geven aan de vogels die we hadden gevangen, dus deze heet nu Mitchell", zegt de douanier.

Werken in de gevangenis is gevaarlijk, blijkt uit een lijst met incidenten die vakbond FNV naar de podcastredactie stuurde. Deze woensdag voeren gevangenismedewerkers actie tijdens een commissiedebat in de Tweede Kamer. Zowel binnen als buiten de gevangenismuren krijgen ze te maken met veel geweld en bedreigingen. Zo zijn er afgelopen maand bij drie cipiers thuis explosieven geplaatst. Ook werd een gevangenenbewaarder op straat geslagen met een honkbalknuppel.

"Bedreigingen stoppen niet bij de muren", weet ook Yola Wanders. Zij was elf jaar verantwoordelijk voor de veiligheid van de zwaarst beveiligde gevangenis van Nederland: de Penitentiaire Inrichting in Vught. Ze stuurde de Extra Beveiligde Inrichting in die gevangenis aan, waar onder anderen Ridouan Taghi en Mohammed B. vastzitten. Ze had er ook de leiding over de terroristenafdeling. In de podcast vertelt ze hoe gevangenen altijd hebben gedreigd met geweld en intimidatie, maar hoe ze het werk ook grimmiger heeft zien worden.

De personeelskrapte waar gevangenissen mee kampen, maken het probleem nijpender. Want wie reageert er onder deze omstandigheden nog op de vele vacatures die openstaan? En, waarschuwt Wanders: te snel gevangenismedewerkers in het diepe gooien kent ook risico's. "Er moet voor gewaakt worden dat je het instapniveau gaat verlagen, om zo snel mogelijk nieuwe mankracht in je inrichting te krijgen."

Reageren? Mail dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Ulrike Nagel

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door de NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

In Capelle aan den IJssel wordt geschokt gereageerd op het doodschieten van de 15-jarige verdachte door de politie. Na de gebeurtenis gisteren bij een vestiging van McDonald's was het heel stil, vertelt een getuige. "Terwijl je zou verwachten dat er daarna meer ophef was."

Het terrein rond het fastfoodrestaurant was na de gebeurtenis afgesloten voor politieonderzoek. Daarom halen bezoekers hun voertuig vandaag weer op. "We hadden het er gisteren meteen al over: had de politie geen taser kunnen gebruiken?" zegt een jongen die vandaag met zijn moeder zijn fiets komt ophalen.

De politie loste gisteren meerdere schoten op een 15-jarige jongen die op de vlucht sloeg voor de agenten. De jongen zou daarvoor volgens ooggetuigen met een vuurwapen hebben gedreigd bij de roof van een fatbike.

Onderzoek naar echtheid wapen

Het Openbaar Ministerie (OM) meldt vandaag dat er op de plek waar de jongen is doodgeschoten een vuurwapen is gevonden. "Of het een echt vuurwapen is, moet blijken uit onderzoek." Ook het dragen van een nepwapen dat lijkt op een echt wapen is verboden.

Volgens het OM gebruikte de politie de zogenoemde Benaderingstechniek Gevaarlijke Personen: een procedure voor als iemand mogelijk een vuurwapen bij zich heeft. De rijksrecherche doet onderzoek naar het schieten door de politie, zoals standaard gebeurt.

Voor de diefstal van de fatbike heeft de politie nog twee verdachten aangehouden: een 15-jarige jongen uit Rotterdam en een 15-jarige jongen uit Gouda.

De moeder die met haar zoon zijn fiets komt ophalen spreekt van "een surrealistische situatie". "Hij belde gisteren en zei: 'Mam, ik kan niet weg, mijn fiets staat hier en de politie heeft iemand neergeschoten naast ons'", vertelt ze. "Mijn primaire reactie als moeder was: wat als er een kogel afketst en er iets met hem gebeurt?"

Haar zoon, die dezelfde leeftijd heeft als de doodgeschoten verdachte, zag het lichaam van de verdachte liggen. "Het heftigste vond ik zijn leeftijd en hoe het zo gelopen is."

Onderzoek

Zoals gebruikelijk is als agenten schieten en daarbij gewonden of doden vallen, doet de rijksrecherche nog onderzoek. Burgemeester Manusama zei gisteren te snappen dat "dit incident diepe indruk heeft gemaakt op alle omstanders die het hebben gezien" en zei te begrijpen dat er emoties en vragen leven bij de Capellenaren. Hij roept mensen op om niet te speculeren en de uitkomst van het onderzoek af te wachten.

De mensen die bij de fastfoodzaak aanwezig waren en de schietpartij hebben gezien, hebben slachtofferhulp aangeboden gekregen. De 15-jarige jongen die erbij was zegt dat het goed met hem gaat. Zijn moeder vertelt er echter niet van geslapen te hebben. "Ik heb mijn zoon wel 28 keer gevraagd: weet je zeker dat het goed gaat? Heb je die beelden niet de hele tijd in je hoofd teruggehaald?"

Dat de jonge verdachte mogelijk een vuurwapen had, verbaast haar zoon. "Er zijn tegenwoordig wel veel van mijn leeftijdsgenoten met bijvoorbeeld messen op zak. Maar toen ik hoorde dat iemand van mijn leeftijd met een vuurwapen rondliep, schrok ik daar wel van."

Online supermarkt Picnic hoeft zich voorlopig niet te houden aan de cao voor levensmiddelen, die voor grote supermarkten geldt. Dat heeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) besloten na een verzoek van het bedrijf.

Werknemers van Picnic hebben daardoor geen recht op bijvoorbeeld toeslagen als zij op zon- en feestdagen werken, zolang de huidige supermarkt-cao geldt. In 2022 en 2023 hadden zij die rechten wel, erkent Picnic-oprichter Michiel Muller, omdat het bedrijf toen is vergeten een uitzondering aan te vragen.

"Het bedrijfsmodel van online supermarkten is echt anders dan dat van zelfstandige detailhandelaren of franchisenemers", zegt demissionair minister Paul, die de uitzondering heeft verlengd. "Bestellen en bezorgen wordt steeds normaler. Het zou goed zijn als zij weer aan tafel gaan en komen tot een oplossing waarin alle partijen zich kunnen vinden."

Afgelopen zomer spande vakbond FNV een rechtszaak aan, omdat de bond vond dat Picnic en flitsbezorgdienst Flink supermarkten zijn. Het gerechtshof ging daarin mee.

Verschillende supermarkt-cao's

Picnic vroeg toen alsnog om een uitzondering op de bijbehorende cao, omdat het bedrijf zichzelf ziet als technologie- of e-commercebedrijf, zoals Bol.com of Amazon. Ook dreigde het bedrijf om Nederland te verlaten, als ze die uitzondering niet zouden krijgen. "We hebben dan 40 procent hogere loonkosten en we kunnen dan niet meer concurreren", zei Muller eerder. Picnic bezorgt ook in Duitsland en Frankrijk.

In Nederland zijn er twee verschillende cao's voor supermarkten. Een is voor grote ketens, zoals Albert Heijn en Jumbo. De andere is voor franchisenemers, zoals Plus en Spar, maar bijvoorbeeld ook voor de kaasboer. Onder die laatste cao zou volgens de rechter ook Picnic vallen.

Maar het ministerie concludeert nu dat Picnic toch zijn oude cao mag behouden. Dat komt doordat Picnic alleen aan bezorging doet, terwijl andere supermarkten niet alleen bezorgen, maar ook vestigingen hebben waar je naar binnen kunt lopen.

Supermarkten en bezorgdiensten

Vooral die bezorging zorgt ervoor dat Picnic andere mensen aanneemt dan supermarkten, zegt hoogleraar marketing Kitty Koelemeijer. "Bij supermarkten werken veel jongeren die het jeugdloon krijgen. Bij Picnic zijn mensen juist 18 jaar of ouder, omdat bezorgers een rijbewijs nodig hebben." Als ook Picnic onder de supermarkt-cao zou vallen, kan het niet meer concurreren met supermarkten, omdat het oudere personeel duurder is, zegt het bedrijf.

Reacties op besluit

Vakbond FNV is verbaasd over het besluit van het ministerie. "Picnic is een supermarkt, maar mag van de minister toch nog een jaartje doen alsof dat niet zo is", zegt FNV-bestuurder Michiel Al. De bond verwijst naar de uitspraak van de rechter die stelt dat Picnic een supermarkt is. "Maar als het om arbeidsvoorwaarden gaat trekken ze ineens het jasje van een logistiek bedrijf aan", zegt FNV.

Picnic-oprichter Muller kan zich wel vinden in het besluit van het ministerie. "De uitspraak is volstrekt helder. Winkels zijn winkels en online is online", laat hij weten in een reactie.

De uitzondering geldt ook voor andere bedrijven die onder de werkgeversorganisatie E-commerce Nederland vallen.

Het doodschieten van een 15-jarige jongen in Capelle aan den IJssel door een politieagent gisteren roept vragen op over vuurwapengebruik door de politie. Wanneer mogen politiemensen schieten en wat moeten ze doen om te voorkomen dat iemand overlijdt?

Vooropgesteld: het is zeldzaam dat agenten in Nederland gericht op een verdachte schieten. Volgens politiecijfers gebeurde dat vorig jaar in dertien gevallen, op een totaal van de ruim 1700 keer dat politiemensen hun vuurwapen trokken.

Van die dertien mensen kwam een persoon om het leven, blijkt uit jaarcijfers van het Openbaar Ministerie. In 2023 werd er niemand door de politie doodgeschoten, de jaren ervoor gebeurde dat gemiddeld drie keer.

Begin dit jaar werd een verdachte doodgeschoten bij een inval in Rotterdam. Bekend is ook de zaak rond Sammy Baker, die in 2020 in verwarde toestand in Amsterdam werd doodgeschoten. Zijn ouders troffen vorige week een schikking met de politie. Dat agenten een kind doodschieten, zoals gisteren in Capelle gebeurde, is sinds 2012 niet voorgekomen. Toen werd de 17-jarige Rishi gedood op station Hollands Spoor in Den Haag.

Ernstig misdrijf

Wanneer politiemensen hun vuurwapen mogen gebruiken, staat in de zogenoemde ambtsinstructie. "Ze mogen een schot afgeven als waarschuwing, uit noodweer of om iemand te kunnen aanhouden", zegt Patrick Fluyt van politievakbond ACP. Politiewetenschapper Jaap Timmer voegt daaraan toe dat iemand verdacht moet zijn van een zwaar misdrijf.

En dat was in dit geval zo, zeggen beiden. De verdachte zou een fatbike hebben gestolen en daarbij een vuurwapen hebben gebruikt. "Een gewapende beroving is zo'n ernstig misdrijf", zegt Timmer. "Bovendien was de verdachte dus vuurwapengevaarlijk." Ook was onbekend om wie het ging.

Vluchtende verdachte

Daar komt nog bij dat de verdachte in Capelle volgens de politie en het OM niet naar de waarschuwingen van de agenten luisterde en wegvluchtte. Timmer: "In zo'n geval onttrekt iemand zich aan zijn aanhouding. Als hij dan wegvlucht, dan kan hij dus vervolgens elders in de samenleving met dat vuurwapen rondlopen en daar een gevaar vormen."

Er was in Capelle dus een onbekende, vuurwapengevaarlijke verdachte van een ernstig misdrijf die wegvluchtte. In die optelsom lijkt het erop dat de agenten zich aan de instructies hebben gehouden, zegt Timmer. Hij benadrukt wel, net als vakbondsman Fluyt, dat de Rijksrecherche daar nog onderzoek naar zal doen. Volgens het OM is nog niet duidelijk of het vuurwapen dat bij de verdachte is gevonden echt is.

Actiegroep Controle Alt Delete, die zich inzet tegen excessief politiegeweld, zegt dat de ambtsinstructie dingen toestaat die volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens niet mogen. Zo blijkt uit uitspraken van het hof, die juridisch een hogere status hebben dan de instructie, dat schieten om toekomstig gevaar te voorkomen niet zonder meer mag.

Dat mag volgens de organisatie alleen als er onmiddellijke dreiging van een verdachte uitgaat. Nederlandse rechters gaan overigens niet mee in die redenering, tot teleurstelling van Controle Alt Delete.

Laag richten

In de ambtsinstructie is niet geregeld op welke lichaamsdelen agenten moeten schieten. Dat leren ze tijdens hun opleiding. "Bij een aanhouding schiet je het liefste op de benen, want alles daarboven is in principe dodelijk", zegt Fluyt.

Ook Timmer legt uit dat politiemensen leren om in zo'n geval laag te richten, zodat het risico op ernstig letsel zo klein mogelijk is. "Maar een schot kan hoger uitkomen. De verdachte staat meestal niet stil en de agent ook niet. Het is een spannende situatie. Dan is heel precies richten moeilijk."

Het aantal schoten is ook ter beoordeling van de agenten op het moment zelf. "Je schiet zolang je geen effect ziet", zegt Timmer. "Als je ziet dat een verdachte neervalt of zich overgeeft, dan schiet je natuurlijk niet verder."

Vervolging agenten

Zoals bij alle schietincidenten waarbij de politie betrokken is, zal de Rijksrecherche het vuurwapengebruik van de agent in Capelle onderzoeken. Meestal besluit het Openbaar Ministerie op basis van zo'n onderzoek dat agenten niet worden vervolgd, omdat ze zich aan de ambtsinstructie hebben gehouden.

Zo hoeft het arrestatieteam dat in januari bij de inval in Rotterdam de verdachte doodschoot, niet voor de rechter te komen. Het OM wilde ook de agenten die bij de dood van Sammy Baker betrokken waren, niet vervolgen. Zijn ouders proberen die strafrechtelijke vervolging alsnog af te dwingen.

Dat lukte de nabestaanden van een 18-jarige man die in 2018 in Delft door een agent werd doodgeschoten eerder ook. Zij dwongen strafvervolging af van de betrokken politieman, nadat het OM had geoordeeld dat het vuurwapengebruik gerechtvaardigd was. De agent werd vorig jaar door de rechter vrijgesproken.

Ook een agent die in 2022 in Waalwijk per ongeluk een verdachte doodschoot, werd vrijgesproken. Het OM is tegen dat vonnis in hoger beroep gegaan.

De afgelopen twee nachten hebben opnieuw meer dan 2000 asielzoekers in het aanmeldcentrum in Ter Apel geslapen. De dwangsom voor het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) loopt daardoor verder op: de teller staat nu op 300.000 euro.

In de nacht van vrijdag op zaterdag sliepen exact 2000 mensen in Ter Apel. Dat is het maximaal toegestane aantal en daarom geldt daar geen dwangsom voor.

Zaterdagnacht sliepen er 2007 mensen in het aanmeldcentrum, vannacht 2022. Vorige week bleef het aantal mensen met uitzondering van donderdag steeds onder het maximum. De week ervoor werden drie dagen te veel mensen opgevangen, schrijft RTV Noord.

Maximaal 5 miljoen

De rechter bepaalde eind oktober vorig jaar dat het COA bij elke overschrijding 50.000 euro aan de gemeente moet betalen. De dwangsommen kunnen oplopen tot maximaal 5 miljoen euro.

Het COA verwacht vanaf half oktober verbetering. Dan opent de noodopvang op het evenemententerrein in Biddinghuizen. Tot die tijd is er te weinig doorstroom vanuit Ter Apel vanwege een tekort op aan opvangplekken elders in het land.

De Limburgse band Rowwen Hèze bestaat deze week veertig jaar. Met nummers als Bestel Mar, De Peel in Brand en Limburg, scoorde de band hits die nog altijd tot ver buiten de Limburgse provinciegrenzen te horen zijn. Ze doen het na al die jaren iets rustiger aan, maar van achteroverleunen moeten de zes mannen niets weten.

Het begon voor de band allemaal in september 1985, toen Jack Poels werd gevraagd als zanger van de band The Legendary Texas Four in het kerkdorp America, inmiddels onderdeel van de gemeente Horst aan de Maas. Poels had wel een voorwaarde: hij wilde ook in het dialect zingen.

De band ging daarop op zoek naar een nieuwe, Limburgse bandnaam die binding had met Horst. Drummer Mart Deckers zocht in de gemeentearchieven naar namen van dorpsfiguren. Christiaan Hesen (1853-1947) was een berucht zonderling figuur en een bandiet die de bijnaam Rowwen Hèze had: 'rauwe', oftewel ruige Hesen. De bandnaam was geboren.

Feestende menigte

Na enkele jaren regionaal succes brak de band begin jaren 90 door bij het grote publiek met Bestel Mar. Het nummer kwam oorspronkelijk uit in 1989, maar kwam pas in 1992 binnen in de Mega Top 50. Daar bleef het vijftien weken lang staan. Toen de band enkele maanden later voor een feestende menigte van tienduizenden mensen speelde op Pinkpop, kon niemand nog om de Limburgers heen.

Rowwen Hèze op Pinkpop in 1992:

Sindsdien speelde de band duizenden concerten in feesttenten en op poppodia in het hele land, vaak wel drie keer per week. Rowwen Hèze stond in totaal zeven keer op Pinkpop, nog veel vaker op de Zwarte Cross en zelfs op het Deense Roskilde Festival, in 1993. Ook verkocht Rowwen Hèze honderdduizenden platen.

'Met z'n zessen de baas'

Dat de zeskoppige band in veertig jaar tijd slechts enkele wijzigingen in de bezetting kende, vinden de leden zelf ook bijzonder. "Het is best een moeilijk ding", zegt accordeonist en producer Tren van Enckevort tegen L1 Nieuws. "We zijn met zes mannen die eigenlijk allemaal de baas zijn. Hoe vaak ging het bij bands niet mis met maar twee mensen?"

De band heeft altijd een stevig arbeidsethos gehad. "Een beetje achterover leunen, daar zijn we nooit van geweest", aldus zanger Poels. "Als dat weg zou zijn, dan was het het bandje niet meer. Noem het Ehrgeiz (ambitie, red.), je wil er toch een beetje toe doen. Maar het genieten heeft wel een iets grotere vorm aangenomen tegenwoordig."

Wat er op het verlanglijstje staat van de band? "Tsja", zegt Poels. "Toch weer het volgende liedje zeg ik dan." Van Enckevort: "We hebben allemaal een eigen insteek, maar als we met een liedje bezig zijn, worden andere kleine dingen snel weer vergeten. Het draait om het liedje. En dat staat nog steeds overeind."

De gijzeling in 1977 van leerlingen en leraren van een basisschool in Bovensmilde heeft op veel slachtoffers nog altijd veel impact. Een klein deel kampt met zware mentale klachten en het aantal vermoedelijke gevallen van PTSS ligt hoog. Veel oud-leerlingen voelen zich in de loop der jaren te weinig gesteund.

Dat zijn een aantal conclusies na een groot onafhankelijk onderzoek door het ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum, waar drie jaar geleden om is gevraagd. De onderzoekers richtten zich op de ervaringen van toentertijd getroffen leerlingen, leraren en hun naasten. Aan het onderzoek deden onder anderen 45 oud-leerlingen mee, evenals enkele betrokken leraren en 25 naasten van de slachtoffers.

Gijzeling en treinkaping

De gijzeling door vier Molukkers begon op 23 mei 1977. Ze drongen de Drentse school binnen en hielden 105 kinderen en vijf leraren vier dagen gegijzeld. Toen werden de kinderen, van wie een deel ziek was geworden, en één leraar vrijgelaten. Tijdens de gijzeling werden leerlingen en leraren bedreigd met wapens en het opblazen van de school.

De andere leerkrachten kwamen pas op 11 juni vrij, nadat het leger was ingezet. Op die dag maakten mariniers ook een einde aan een treinkaping van Molukkers bij De Punt, zo'n 20 kilometer verderop.

Met de gijzelingsacties wilde de Molukse jongeren de Nederlandse regering dwingen actie te ondernemen om de vorming van een Zuid-Molukse staat mogelijk te maken.

Ook de nasleep van de gijzelingsacties hebben impact gehad op de slachtoffers. De sfeer in het dorp bleef "dreigend", staat in het onderzoek. "Er ontstonden conflicten tussen inwoners uit de Nederlandse en Molukse gemeenschappen. Politie en ME waren aanwezig en de gegijzelde kinderen gingen onder bewaking naar school. Deze veranderingen stonden in schril contrast met het zwijgen over de gijzeling en de houding van de dorpsgemeenschap, die deed alsof er niets was gebeurd."

Een op de vijf oud-leerlingen die meededen aan het onderzoek zegt nog altijd behoefte te hebben aan meer steun, onder meer op zorggebied. Bij de groep naasten gaat het om een op de zes. Ze hebben vooral moeite met de verwerking van de gijzeling en de nasleep ervan en kampen met posttraumatische klachten.

Deelnemers gaven aan dat die steun voor een deel ontbrak; vooral de rijksoverheid, gemeente en hulpverleners hebben het in hun ogen laten afweten. De meeste leerlingen zeggen zich niet erkend te voelen vanuit de overheid en de samenleving; ze houden de toenmalige regering medeverantwoordelijk voor de aanleiding van de gijzeling en het gebrek aan nazorg. De impact van de gijzeling zou zijn gebagatelliseerd.

Zwijgen doorbreken

Staatssecretaris Arno Rutte (Justitie en Veiligheid) noemt het belangrijk dat de slachtoffers met dit onderzoek "een stem hebben gekregen, dat de stilte achteraf daarmee is doorbroken". Hij wil onder meer een centraal punt instellen waar gedupeerden steun kunnen vinden. Van daaruit zouden ze ook de juiste (na)zorg moeten krijgen, evenals praktische hulp.

Verder wil Rutte kijken naar de aanbeveling om mensen die nog last hebben van posttraumatische klachten of schade een "financiële tegemoetkoming" te geven. Ook komt er, in samenspraak met getroffenen, een informatie- en herinneringspunt. Dat moet onder meer meer bekendheid geven aan de gebeurtenissen van toen en "het zwijgen doorbreken". Of dat een online of fysieke plek wordt, is nog onduidelijk.

Publieke excuses namens het kabinet, zoals veel slachtoffers ook op zijn plaats zouden vinden, wil Rutte niet toezeggen. Hij zegt dat uit het onderzoeksrapport niet de conclusie kan worden getrokken dat de overheid met de kennis van toen anders had moeten handelen.

Bij een bedrijfsongeval op een schip in de haven van Rotterdam is een man op het leven gekomen. De man was samen met collega's aan het werk in het ruim van een schip.

Wat er is gebeurd op de Botlek Terminal, is nog niet duidelijk. De arbeidsinspectie doet zoals gebruikelijk onderzoek naar het incident.

Tweede incident

Het is het tweede dodelijke incident in korte tijd bij het havenbedrijf C. Steinweg Group. In juni kwamen twee mensen om in het ruim van een schip terwijl ze bezig waren met het lossen van stalen platen. Twee anderen raakten zwaargewond.

Dit incident gebeurde op een andere locatie van het bedrijf. Het onderzoek ernaar loopt nog.

Na het incident van vandaag zegt C. Steinweg verslagen te zijn. "De hulpdiensten waren snel ter plaatse, maar konden helaas niets meer doen voor het slachtoffer." Het havenbedrijf hoopt snel meer te weten. "Onze gedachten zijn bij de nabestaanden en de betrokken collega's. We doen alles wat in onze macht ligt om hen te ondersteunen."

De Filipijnen zetten zich schrap voor een van de zwaarste orkanen van het jaar. Ragasa is onderweg met windsnelheden van 215 kilometer per uur en de verwachting is dat die oplopen tot 265 kilometer per uur.

De orkaan ligt nu ten oosten van het eiland Calayan, in het noorden van de Filipijnen. Duizenden mensen zijn geëvacueerd en scholen zijn dicht in tientallen provincies in de noordelijke regio Luzon. Op veel plekken is de elektriciteit al uitgevallen, vliegverkeer en veerboten zijn stilgelegd.

Weerdiensten hebben gewaarschuwd dat kustgebieden onder water kunnen lopen, door golven tot drie meter hoog.

Ook Taiwan en Hongkong krijgen naar verwachting te maken met Ragasa. De orkaan komt in de loop van de week aan land in China.

Ook daar worden voorzorgsmaatregelen getroffen. In Hongkong slaan inwoners extra eten in en er worden zandzakken uitgedeeld om overstromingen tegen te gaan. De autoriteiten in Macau, dat even ten westen van Hongkong ligt, hebben inwoners opgeroepen zich klaar te maken voor vertrek.

In het Chinese Guangdong, de dichtstbevolkte provincie van het land, blijven veel scholen, bedrijven en overheidsgebouwen dicht. Ook het openbaar vervoer is in verschillende steden stilgelegd.

De Raad van State heeft vernietigende kritiek op het kabinetsplan om de voorrang voor statushouders op sociale huurwoningen te schrappen. Het gaat om een voorstel van demissionair minister Keijzer (BBB) dat ervoor moet zorgen dat er meer betaalbare woningen komen. Het uitgangspunt is dat vluchtelingen alleen vanwege hun status geen voorrang meer mogen krijgen.

Volgens de Raad van State, het belangrijkste juridische adviesorgaan van de regering, leidt het voorstel tot ongelijke behandeling en dat is in strijd met de Grondwet. Het advies aan het kabinet is dan ook om het voorstel niet in te dienen bij de Tweede Kamer.

Keijzer heeft al laten weten dat ze het wetsvoorstel toch gaat indienen. Ze is niet verbaasd over het advies van de Raad van State. "Dat is een beetje hoe de discussie in Nederland gevoerd wordt. En dat is jammer." Over het oordeel 'ongrondwettelijk' zegt ze: "De Grondwet is geen wiskunde, er staat ook in dat ik zorg moet dragen voor volkshuisvesting voor Nederlanders."

'Niet realistisch'

Statushouders, oftewel asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben gekregen en dus in Nederland mogen blijven, hebben volgens de Raad van State "een ongunstige uitgangspositie op de woningmarkt". Omdat ze zich pas na binnenkomst in Nederland kunnen inschrijven voor een woning, komen ze automatisch onderaan de wachtlijst te staan.

Het voorstel van Keijzer ontneemt gemeenten de mogelijkheid om die achterstand te compenseren en dat leidt tot ongelijke behandeling. Gemeenten kunnen met zogenoemde 'urgentiecategorieën' de verdeling van sociale huurwoningen bepalen.

De Raad van State schrijft dat de regering weliswaar maatregelen heeft aangekondigd om de positie van statushouders op de woningmarkt te verbeteren, maar noemt het "niet realistisch" om te verwachten dat die maatregelen op tijd effect hebben. "Vergunninghouders blijven daardoor op achterstand staan."

Keijzer: Nederlanders nu op achterstand

Volgens minister Keijzer is het juist andersom: op dit moment staan Nederlandse woningzoekenden op achterstand. Statushouders hebben na veertien weken in beginsel recht op een sociale huurwoning, terwijl de wachtlijsten voor andere woningzoekenden soms meer dan twaalf jaar zijn.

"Gelijke gevallen gelijk behandelen kan niet als resultaat hebben dat Nederlandse woningzoekenden ongelijk worden behandeld", zegt ze. Statushouders moeten maar bij familie intrekken, hun werkgever vragen om huisvesting, of met andere statushouders een dak boven het hoofd vinden. "Dat vragen we ook van Nederlandse woningzoekenden."

Van het aantal sociale huurwoningen dat vrijkomt, gaat volgens opvangorganisatie COA gemiddeld 6 tot 10 procent naar statushouders.

Keijzer gaat het advies van de Raad van State nog wel goed bestuderen en van een reactie voorzien. Of ze nog wijzigingen gaat aanbrengen kan ze niet zeggen. "Maar dat het verbod op voorrang voor statushouders er moet komen, daar ben ik van overtuigd."

PVV-plan

Het plan van BBB-minister Keijzer staat los van een ander voorstel van de PVV om asielzoekers met een verblijfsvergunning onder geen enkele omstandigheid nog een urgentieverklaring te geven voor een sociale huurwoning. Ook niet als er sprake is van een noodsituatie als dakloosheid of huiselijk geweld; gronden waarop niet-statushouders wel voorrang kunnen krijgen.

Dat PVV-plan is al aangenomen door de Tweede Kamer, maar Keijzer heeft daarvan gezegd dat ze het alsnog wil schrappen, omdat het volgens haar discriminerend en daarom juridisch onhoudbaar is.

Raad van State wordt toch niet opgesplitst

De Raad van State wordt toch niet opgesplitst, blijkt uit de begroting van het ministerie van Justitie en Veiligheid, die Trouw heeft uitgeplozen. De miljoenen die ervoor waren gereserveerd, gaan naar extra gevangeniscapaciteit.

Dit kabinet wilde de afdeling bestuursrecht "verzelfstandigen" met het idee dat het niet wenselijk is dat de Raad van State de regering adviseert over wetgeving en tegelijk de hoogste bestuursrechter van het land is. Het uit elkaar halen van die taken zou de onafhankelijkheid van de bestuursrechtspraak ten goede komen.

Dat de splitsing nu niet doorgaat, is tegen de zin van de Tweede Kamer. In juni werd nog een motie aangenomen met een oproep aan het kabinet om nog dit jaar met een splitsingsvoorstel te komen.

Na de grootschalige rellen in Den Haag zegt politievakbond ACP dat de Mobiele Eenheid (ME) over te weinig middelen beschikt. De vakbond roept de politiek op om de wapenuitrusting van agenten uit te breiden, juist om te voorkomen dat er wordt geschoten.

"Godzijdank is er geen gebruik gemaakt van het vuurwapen, maar het heeft niet veel gescheeld", zegt Patrick Fluyt, bestuurder bij ACP. "De collega's zijn doelbewust aangevallen. Er is geprobeerd collega's te isoleren en ernstig letsel toe te brengen. Het is aan de professionaliteit van de ME'ers te danken dat er niet is geschoten."

De ME wordt gevormd door reguliere agenten en kan worden opgeroepen bij grootschalige evenementen, demonstraties en voetbalwedstrijden met als doel de openbare orde te bewaken.

Fluyt legt uit dat de mobiele eenheid op dit moment gebruik kan maken van een lange wapenstok en bij ernstigere incidenten snel uitkomt bij het dienstwapen. "Dat is een dilemma waar veel collega's mee te maken hebben."

Extra middel nodig

De politievakbond pleit daarom voor een extra middel waarmee agenten relschoppers op afstand kunnen houden. "Ik hoor mensen over een luchtdrukwapen of een zogenoemde beanbag, waarmee je mensen kunt aanschieten en forse pijn kunt toedienen, waardoor ze stoppen met wat ze aan het doen zijn."

Met een beanbag worden zakjes met loden kogeltjes afgeschoten met de bedoeling om iemand uit te schakelen zonder blijvend letsel. De impact is vergelijkbaar met een klap van een professionele bokser. Alleen arrestatieteams mogen nu gebruik maken van de beanbag, ook bekend als stunbag of klapkogel.

Middelen als een pepperspray of een taser gaan volgens Fluyt niet helpen. "Pepperspray kan zich ook tegen je keren en dan ben je in de problemen omdat je zelf niets meer ziet."

Een taser is volgens Fluyt vooral behulpzaam in andere noodgevallen. "Als je iemand tasert, ben je verplicht diegene vervolgens ook hulp toe te dienen. Je kunt je dan voorstellen dat de overige honderd personen die je aanvallen denken: dit is de kans. Je bent je als ME'er dan niet bewust van je omgeving. Dus dat is heel ongewenst en heel gevaarlijk."

Tientallen aanhoudingen

Rond de rellen van afgelopen weekend in Den Haag zijn zeker 37 mensen aangehouden. Van hen zullen er 27 morgen worden voorgeleid. De verwachting is dat er nog meer arrestaties zullen volgen. Bij de rellen zijn in elk geval vier agenten en zeven journalisten gewond geraakt.

Zo ging het er zaterdag aan toe:

Fluyt, zelf ook werkzaam als ME'er, zegt met afgrijzen te hebben gekeken naar de beelden. "Ga er maar aanstaan. Je komt uit de bus en gasten rennen doelbewust op je af. Je slaat het van je af met als doel om heelhuids weer die bus in te gaan. Dit had niks te maken met het faciliteren of begeleiden van een demonstratie. Dit is pure agressie gericht op mijn collega's."

Anti-immigratieprotest

De demonstratie op het Malieveld was een anti-immigratieprotest, georganiseerd door de 26-jarige Els Noort, die zichzelf online 'Els Rechts' noemt. Het protest verliep aanvankelijk vreedzaam, maar de sfeer sloeg al snel om. Demonstranten blokkeerden de naastgelegen snelweg A12 en daarna kwam het tot confrontaties met de politie, waarbij er met stenen en flessen naar agenten werd gegooid.

Ook werden er antisemitische leuzen geroepen, werd de Hitlergroet gebracht en waren er omstreden vlaggen te zien, zoals de Prinsenvlag. Dat is een oranje-wit-blauwe vlag die werd gebruikt door de NSB.

Gemeenteraad Den Haag praat woensdag over rellen

De gemeenteraad van Den Haag praat woensdag over de rellen van zaterdag in de stad. Het zal dan onderdeel zijn van een groter debat over veiligheid in de stad. Het debat staat gepland om 13.30 uur.

Defensie zoekt de komende vier weken elke dag naar niet-ontplofte vliegtuigbommen op Eindhoven Airport. De zoektocht is nodig ter voorbereiding van de renovatie van de start- en landingsbaan in 2027. Uit onderzoek met een soort grote metaaldetector bleek eerder dat er 37 'verdachte voorwerpen' in de grond zitten, allemaal in de buurt van de start- en landingsbaan.

Eindhoven Airport maakt gebruik van dezelfde baan als de militaire vliegbasis. Maar reizigers gaan als het goed is weinig merken van de werkzaamheden. De vluchten van en naar de luchthaven gaan gewoon door. "Hooguit zijn sommige activiteiten op het luchthaventerrein misschien zichtbaar voor publiek", zegt Misja Woudt van Vliegbasis Eindhoven tegen Omroep Brabant.

Als er bommen worden gevonden, zullen die 's nachts tot ontploffing worden gebracht omdat er dan geen vliegverkeer is. Omwonenden kunnen dat merken. "Mensen zullen ongetwijfeld denken dat er een lichte aardbeving is", zegt Woudt. "Het huis gaat niet schudden, maar ze voelen iets van een trilling."

Bombardementen WO II

De komende weken worden zo'n tweeduizend plekken in de grond onderzocht omdat er metaal is gedetecteerd. "Dan gaat het om een klein stukje metaal, zoals een schroef, een spijker of een bierdopje", vertelt majoor Stefan, hoofd infrastructuur bij Defensie.

Op 37 plekken ligt er een mogelijk explosief. "Dat kan van alles zijn", aldus de majoor. "Het is een stuk metaal, dus het kan onderdeel van de munitie zijn, maar het kan ook een bouwhelm zijn. Of een oude fiets."

Dat er zo veel onder de grond ligt, komt doordat het vliegveld tijdens de Tweede Wereldoorlog in handen was van de Duitsers. "De geallieerden bombardeerden het vliegveld en de Duitsers wilden het blijven gebruiken", vertelt Stefan. "De kraters van de bommen werden meteen gevuld. Alles wat in de buurt lag, gooiden ze gewoon in het gat om het weer vlak te maken. Daarna konden ze weer verder."

De werkzaamheden moeten half oktober zijn afgerond. Bij de uiteindelijke renovatie in 2027 gaan de start- en landingsbaan ruim vijf maanden dicht.

Geïnteresseerd in de Tweede Wereldoorlog?

Abonneer je dan hier op de NOS-nieuwsbrief.

De ontzetting is groot in Capelle aan den IJssel, een dag nadat de politie een 15-jarige verdachte van een beroving doodschoot. Het incident gebeurde 's middags bij een vestiging van McDonald's.

"Er waren op dat moment natuurlijk veel gasten aanwezig, onder wie veel jonge kinderen", vertelt burgemeester Joost Manusama. "Het was zondag, dus er waren veel gezinnen. Alle mensen zijn heel erg geschokt: de getuigen en nabestaanden, maar ook de betrokken politiemensen."

Volgens Manusama is er slachtofferhulp voor hen geregeld. "Ik roep ook iedereen die daar behoefte aan heeft op om contact op te nemen."

De burgemeester kan nog weinig zeggen over de gebeurtenissen. De Rijksrecherche doet op dit moment onderzoek zoals gebruikelijk is bij wapengebruik door agenten waarbij gewonden of doden vallen. "Ik vind het belangrijk dat dat zorgvuldig gebeurt en roep iedereen op om niet te speculeren."

De doodgeschoten verdachte kwam uit Gouda. Burgemeester Manusama heeft daarom contact gehad met zijn ambtgenoot in die gemeente. "Ook hij is erg geschrokken en ook daar is de impact groot."

Jongerenproblematiek

De burgemeester van Capelle erkent dat zijn plaats te maken heeft met jongerenproblematiek. Hij ziet dat jonge mensen in de criminaliteit terecht kunnen komen. "Dat is zeer zorgelijk."

Manusama ziet dat jongeren steeds vaker naar wapens grijpen, zoals messen, maar ook vuurwapens. "Daardoor lijkt het geweld dat plaatsvindt ook heftiger te worden."

"We zijn daarmee bezig", benadrukt Manusama. "We zijn actief samen met scholen, jongerenwelzijnsorganisaties, politie en handhavers. We proberen goed in contact te staan met de jongeren, maar begrenzen en straffen ook indien nodig."

Fatbike

Aan het schietincident bij McDonald's ging een beroving met een vuurwapen vooraf. Daarbij zou een fatbike zijn buitgemaakt. Toen agenten arriveerden was de verdachte al op de vlucht geslagen. Later troffen ze hem aan in de buurt van de fastfoodzaak. Daar probeerde de politie hem aan te houden met een benaderingstechniek voor gevaarlijke personen.

Volgens de politie is de verdachte meerdere keren gewaarschuwd, maar heeft hij daar niet naar geluisterd en is hij weggerend. Daarna heeft de politie op hem geschoten.

Goedemorgen! De Verenigde Naties komen vanaf vandaag samen in New York en zullen spreken over de erkenning van de Palestijnse staat. Nederland speelt vanavond tegen Israël tijdens het EK honkbal in Rotterdam.

Eerst het weer: vandaag zijn er flinke perioden met zon, afgewisseld met enkele wolken en een bui. Die bui kan met name in de kustprovincies vallen. Bij een matige tot vrij krachtige noordenwind wordt het 16 tot 17 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Ruim 63.000 mensen zijn gisteravond bijeengekomen in een stadion in de Amerikaanse staat Arizona voor de uitvaart van de vermoorde conservatieve activist Charlie Kirk. Verschillende conservatieve en religieuze leiders spraken hen toe. Onder hen de Amerikaanse president Trump, vicepresident Vance en Kirks weduwe Erika Kirk.

De herdenkingsdienst, die door Kirks conservatieve jongerenorganisatie Turning Point USA werd georganiseerd, had de sfeer van een religieuze dienst en politieke bijeenkomst. Op de uitvaart was zo'n beetje de volledige conservatieve top van de VS aanwezig. Naast Trump en Vance waren ook andere leden uit het kabinet aanwezig, net als prominente rechtse mediamakers en andere invloedrijke figuren uit de MAGA-beweging.

Trump was de laatste die het publiek toesprak. "Hij is nu een martelaar voor de vrijheid van Amerika", zei de president in zijn eerbetoon. "Ik weet dat ik vandaag namens iedereen hier spreek als ik zeg dat geen van ons Charlie ooit zal vergeten. En ook de geschiedenis zal dat nu niet doen."

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Vietnam is uitgeroepen tot winnaar bij Intervision, het songfestival dat Rusland nieuw leven in heeft geblazen en bedoeld is om "traditionele waarden" te propageren. Bekijk hieronder een impressie van het evenement, met deelnemers uit tal van landen:

Fijne week!

Om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad, moeten er veel minder fossiele brandstoffen geproduceerd worden dan nu het plan is. De productie moet daarvoor drastisch omlaag, maar landen doen het tegenovergestelde. De productie ligt maar liefst 120 procent hoger dan het maximale niveau waarmee dat doel nog gehaald kan worden.

Die conclusie trekken onderzoekers van het Stockholm Environment Institute, IISD en Climate Analytics bijna tien jaar na het sluiten van het Klimaatverdrag van Parijs in een nieuw rapport over de 'productiekloof'. Dat is het verschil tussen de (lage) maximale productie die landen eigenlijk zouden moeten hebben als ze serieus zijn over hun klimaatambities en de (hoge) geplande productie die ze in werkelijkheid hebben.

Het is niet voor het eerst dat wordt vastgesteld dat de geplande fossiele productie vele malen te hoog ligt. Twee jaar terug lag de productie nog 110 procent hoger dan mogelijk is als je de 1,5 graad opwarming niet wil overschrijden. Dat inmiddels 120 procent wordt gerapporteerd, leggen de onderzoekers uit als een groeiende kloof tussen de klimaatambities die landen uitspreken en de stappen die ze vervolgens daadwerkelijk zetten.

"Om het 1,5-graaddoel in zicht te houden, heeft de wereld een snelle afname nodig in het aantal investeringen in kolen, olie en gas", zegt mede-hoofdauteur Emily Ghosh van het Stockholm Environment Institute in de VS. "Die middelen zouden moeten gaan naar een energietransitie die gelijkheid en rechtvaardigheid centraal stelt."

Bij de verbranding van fossiele brandstoffen, bijvoorbeeld steenkool en olie, komt het broeikasgas CO2 vrij. Dat blijft vele duizenden jaren in de atmosfeer zitten en houdt warmte vast van de zon. Doordat de mens sinds ongeveer anderhalve eeuw op steeds grotere schaal fossiele brandstoffen verbrandt, is er veel meer CO2 in de atmosfeer terechtgekomen dan zonder die menselijke invloed. Daardoor neemt de opwarming toe.

"De atmosfeer is een soort badkuip en loopt vol met CO2", legt klimaatwetenschapper Detlef van Vuuren (PBL/Universiteit Utrecht) uit. "Hoe langer je de kraan vol open laat staan, hoe sneller de badkuip volloopt. Wanneer je het dichtdraaien van de kraan uitstelt, verlies je niet alleen tijd om rustig over te gaan naar een nieuw energiesysteem, maar is het zelfs zo dat je minder 'emissieruimte' overhoudt. De lijn moet dan nog scherper omlaag."

Hoe zat het ook alweer met CO2 en de opwarming van de aarde?

Bij het sluiten van het Parijsakkoord (2015) spraken landen met elkaar af om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 graden Celsius, en het liefst tot 1,5 graad. De onderzoekers achter dit nieuwste rapport waarschuwen nu dat de geplande productie van fossiele brandstoffen die toezeggingen ondermijnt.

Ook een maximale opwarming van 2 graden raakt volgens de onderzoekers uit zicht met de huidige plannen van de twintig grootste fossiele brandstoffen producerende landen: daarvoor ligt de geplande productie van tot 2030 nog 77 procent te hoog.

Veel te veel steenkool

De diepste kloof tussen de klimaatambities en geplande productie zien de onderzoekers bij de productie van steenkool. De kolenproductie krimpt weliswaar veel sneller dan de productie van andere brandstoffen, maar alsnog ligt het niveau zo'n 500 procent te hoog om de 1,5 graad opwarming in zicht te houden.

Voor de productie van olie is de kloof aanzienlijk kleiner, maar nog steeds fors: 33 procent. Ook voor gas zit er flink wat ruimte tussen de ambities en de werkelijkheid. Die productie ligt 91 procent te hoog, al laat een te hoge gasproductie zich deels verklaren doordat gas vanwege zijn lagere CO2-uitstoot ook wordt gebruikt als 'transitiebrandstof'.

"Er zijn ook nog wel paden denkbaar waarbij je nog langer gas blijft gebruiken, mogelijk door de uitstoot op te vangen en onder de grond te stoppen", zegt Van Vuuren. "Dus voor gas is het ietsje lastiger te zeggen welk pad precies in lijn met Parijs is. Maar ook daarvoor geldt dat je er op de lange termijn gewoon vanaf wil."

De onderzoekers vergeleken de 20 grootste fossiele brandstoffen producerende landen. Nederland produceert ook nog fossiel, maar valt buiten die 20:

Het rapport over de 'productiekloof' komt op het moment dat industrie- en energiepolitiek wereldwijd een groot thema zijn, veel meer dan in 2015 toen het Parijsakkoord werd getekend. Meer gebruik van fossiele brandstoffen kán ten goede komen van de energie-onafhankelijkheid van een land, en daar hechten landen veel meer dan destijds aan.

Ook klimaatwetenschapper Van Vuuren ziet dat, maar brengt daar tegenin dat het gebruik van hernieuwbare energie dat net zo goed doet. "Juist vanwege het feit dat je die fossiele brandstoffen moet importeren, breng je je energiezekerheid dus verder op orde wanneer je van fossiel afgaat."