Het twintigpuntenplan dat de Amerikaanse president Trump en de Israëlische premier Netanyahu gisteren presenteerden om een einde te maken aan de oorlog in Gaza, zet Hamas voor een duivels dilemma. Waar de Palestijnse Autoriteit en een aantal Arabische landen het voorstel verwelkomen, is het plan voor Hamas vooral een dictaat voor volledige overgave, zonder garanties over wat er daarna gebeurt.
De kern van het voorstel is de complete ontwapening van Hamas en verwante groeperingen, en de ontmanteling van hun militaire infrastructuur in de Gazastrook. Een internationale troepenmacht zou Gaza moeten stabiliseren, waarna een technocratisch bestuur, niet gekozen door de Palestijnen zelf, het dagelijks bestuur zou overnemen.
PA steunt plan, op voorwaarden
De Palestijnse Autoriteit (PA) reageerde opvallend positief. In een verklaring via persbureau Wafa prees zij Trumps "oprechte en vastberaden inspanningen" en sprak zij vertrouwen uit dat dit plan tot vrede zou leiden.
Toch benadrukte de PA ook dat er garanties nodig zijn, onder meer voor onbelemmerde humanitaire hulp, vrijlating van gevangenen, bescherming van Palestijnse burgers en een einde aan de annexatie van land. Uiteindelijk ziet de PA in het plan een mogelijke weg naar een Palestijnse staat naast Israël.
Hamas in het nauw
Voor Hamas betekent dit plan niets minder dan capitulatie. Na twee jaar oorlog, tienduizenden doden en de nagenoeg volledige vernietiging van Gaza, is de beweging militair en politiek verzwakt. Trump zelf stelde gisteren dat "hun leiderschap al voor de derde keer is gedood" en dat we nu met een ander Hamas te maken hebben. Vandaag zei de Amerikaanse president dat Hamas drie of vier dagen heeft om te reageren.
Hamas zelf zegt het voorstel "te goeder trouw" te bestuderen, maar in de praktijk staat de groep met de rug tegen de muur en wordt het geconfronteerd met een ultimatum. Het is kiezen tussen ontwapenen óf doorvechten tegen een ontketend Israëlisch leger dat de vrije hand heeft én hulp krijgt van de Amerikanen, volgens velen een doodvonnis.
Geen garanties
Xavier Abu Eid, analist en voormalig onderhandelaar voor de Palestijnen, ziet zowel lichtpunten als grote gevaren. "Er zitten positieve elementen in dit plan, namelijk een einde aan de genocide én Palestijnen worden niet uit Gaza verdreven." Maar er zijn ook ernstige zorgen over het voorgestelde buitenlandse bestuur en het ontbreken van harde garanties. "De enige harde garantie in dit plan is dat de Israëlische gijzelaars binnen 72 uur thuis zouden zijn. Dat is de enige troef die Hamas nog heeft. Wie gaat er daarna zorgen dat Israël zich aan de afspraken houdt?"
Hij waarschuwt ook voor de rol van Tony Blair, die als mogelijke bestuurder van Gaza wordt genoemd. Als Britse premier voerde Blair zijn land in 2003 mee in de oorlog tegen Irak, waarin honderdduizenden Irakezen omkwamen. Na zijn vertrek in 2007 werd hij Midden-Oostengezant voor het kwartet van VS, EU, Rusland en VN, met focus op de voorbereiding van een tweestatenoplossing.
"Voor Palestijnen is Blair een ramp", zegt Abu Eid. "Als Midden-Oostengezant opereerde hij als een huurling van Israël en lobbyde openlijk tegen een Palestijnse staat. Er is totaal geen vertrouwen in hem."
Regionale druk
Opvallend is dat een reeks Arabische en islamitische landen, waaronder Egypte, Qatar, Saudi-Arabië en Turkije, Trumps plan wel ziet zitten. Het wordt vooral uitgelegd als een manier om een einde te maken aan het bloedvergieten en de wederopbouw van Gaza op gang te brengen. Daarmee vergroten zij de druk op Hamas om in te stemmen, hoe ongunstig de voorwaarden ook zijn.
Volgens Abu Eid weet Hamas dat zijn bestuurlijke rol hoe dan ook is uitgespeeld. "Het enige wat ze nog kunnen bereiken, is een veel grotere gevangenenruil dan het huidige plan voorziet. Daarbij zouden ze ook de vrijlating van Marwan Barghouti kunnen eisen", zegt hij. Barghouti zit al 23 jaar gevangen in Israël en geldt onder veel Palestijnen als een mogelijke toekomstige leider.
Israël ziet overwinning
Niet verrassend is het plan met gejuich ontvangen in Israël, dat vrijwel alle oorlogsdoelen zou behalen. Volgens Ben-Dror Yemini, columnist van de rechtse Israëlische krant Yediot Ahronot is het plan "niets minder dan uitstekend. Zo goed zelfs, dat het vragen oproept. Is het wel echt?"
In lijn met zijn beloftes, zei Netanyahu dat het plan de militaire en politieke macht van Hamas vernietigt en ervoor zorgt dat Gaza nooit meer een bedreiging vormt. Israël behoudt bovendien een veiligheidszone in de Gazastrook, ondanks Trumps suggestie van een internationale troepenmacht.
De grote vraag is nu met welke voorwaarden Hamas komt en of de groep, die zichzelf profileert als verzetsbeweging tegen de Israëlische bezetting, überhaupt bereid is zijn wapens neer te leggen.