Bij confrontaties tussen de politie en jonge demonstranten vielen in de Marokkaanse stad Lqliaa deze week drie doden. In heel Marokko demonstreren jongeren al dagen. Ook in andere landen gingen jongeren afgelopen tijd massaal de straat op, waarbij veiligheidsdiensten eveneens hard ingrepen. Wat steekt er achter deze mondiale protestgolf?
In zeker zeven landen waren recent jongerenprotesten. Of er echt een internationale golf aan jongerenprotesten gaande is, is volgens socioloog en hoogleraar sociale verandering en conflict Jacquelien van Stekelenburg moeilijk te bepalen. "Wel gelden protesten vaak als inspiratiebron voor protesten elders. Dat zagen we bijvoorbeeld bij de Arabische Lente en Fridays For Future - waarbij scholieren spijbelden voor het klimaat."
Volgens Van Stekelenburg dachten mensen toen: "Hey, wij hebben eenzelfde probleem, en die protesten hebben veel sociaal-politiek effect, dat willen wij ook!'"
Via sociale media kunnen mensen makkelijk emoties uiten en razendsnel protesten organiseren. "Een boodschap kan heel snel en goedkoop over een grote groep mensen worden verspreid. Vroeger, via kranten, was dat effect veel minder", vertelt de socioloog.
'Jonge mensen gaan vaker de straat op'
Het valt op dat jongeren ook in Nederland steeds meer de straat op gaan om hun onvrede te uiten. In de periode 2020-2023 zei 44 procent van de 18- tot 25-jarigen dat zij de afgelopen vijf jaar hadden deelgenomen aan één of meer politieke acties, blijkt uit onderzoek. In de jaren 2012-2019 was dit 38 procent. Van Stekelenburg noemt die 44 procent "een heel hoog percentage".
Demografie kan een rol spelen. In veel landen waar protesten nu oplaaien, wonen relatief veel jongeren. In Nepal is bijna de helft van de bevolking jonger dan 25, in Marokko iets meer dan 40 procent en in Madagaskar zelfs 60 procent.
Als er relatief veel jongeren zijn heeft dat gevolgen. "Aan de ene kant biedt het kansen, er zijn namelijk veel mensen die kunnen werken", vertelt CBS-onderzoeker Luuk Hovius. "Aan de andere kant is er juist een groot risico op weinig kansen voor deze jonge mensen, als er te weinig banen zijn."
In landen als Marokko, Madagaskar en Kenia is de werkloosheid onder jongeren schrikbarend.
Van Indonesië tot Nepal en van Madagaskar tot Peru
De redenen waarom jongeren in verschillende landen de straat op gaan lopen uiteen, maar er zijn ook overeenkomsten. In veel landen zijn de protesten gericht tegen corruptie en in de ogen van jongeren onterechte bezuinigingen. Ook voelen jongeren overal dat hun toekomstperspectief onder druk staat.
Eind augustus gingen duizenden jongeren de straat op in de Indonesische hoofdstad Jakarta, om hun boosheid te uiten over bezuinigingen in het onderwijs en de zorg.
Begin september braken er protesten tegen een socialemediaverbod en corruptie uit in Nepal, waar 72 mensen bij om het leven kwamen. Onder meer het parlementsgebouw werd in brand gestoken.
Halverwege september protesteerden Gen Z'ers tegen corruptie bij de Filipijnse overheid. Overstromingen waren de druppel die de emmer deed overlopen. Een getroffen Filipijn zei tegen de BBC: "Ik werk hard, ik geef niet te veel uit en er wordt maandelijks belasting van mijn salaris ingehouden. Dan kom ik erachter dat miljarden aan belastinggeld worden opgestreken door corrupte politici."
Deze week volgden anti-regeringsprotesten in Madagaskar, waarbij minstens 22 doden vielen. Ook hier waren veelal jonge demonstranten te zien. "We willen leven, niet alleen overleven", stond op protestborden.
In de Peruaanse hoofdstad Lima lieten jonge betogers deze week hun stem horen, en ook hier raakten demonstranten gewond. De organisatie noemde het protest "de Gen Z-mars", wederom bedoeld tegen een corrupte overheid. En ook in Kenia waren er recent anti-regeringsprotesten.
De protesten hebben allemaal een eigen aanleiding, maar zoals socioloog Van Stekelenburg zegt, "ze inspireren elkaar".
Wat is Gen Z?
Generatie Z wordt ook wel Gen Z of Zoomers genoemd. De leden van deze generatie zijn geboren tussen 1997 en 2012.
Mensen uit deze generatie zijn opgegroeid in een wereld waar smartphones, sociale media en internet vanzelfsprekend zijn.
De generatie valt tussen de Millennials (1981-1996) en generatie Alfa (2013-2024).
"Met de komst van sociale media wordt een individueel probleem makkelijk en snel een collectief probleem", zegt Van Stekelenburg. "We delen onze gevoelens, waardoor we sneller een collectieve verontwaardiging voelen."
Gen Z is bovendien opgegroeid met een bijna constante stroom aan crisisbeelden van klimaat, oorlog of ongelijkheid. "Die constante stroom versterkt onze gevoelens. Als je je sterk identificeert met een groep maak je je grotere zorgen om een issue. Je ervaart emoties sterker, ook groeps-gebaseerde emoties", zegt Van Stekelenburg.
