NOS Nieuws - Algemeen

Het dagelijks leven is in augustus opnieuw duurder geworden (plus 2,8 procent) vergeleken met dezelfde maand een jaar geleden. Dat bleek vandaag uit cijfers van het CBS. En daarmee is de inflatie in Nederland nog altijd hoger dan het Europese gemiddelde. Hoe komt dat?

Het gemiddelde Europese inflatiepercentage zakt steeds verder richting de 2 procent. Dat is het streefpercentage van de Europese Centrale Bank (ECB).

Dat de inflatie in Nederland hoger is, komt volgens economen onder meer door de loonstijgingen in Nederland.

Na de Russische invasie in Oekraïne in 2022 schoot de gasprijs omhoog toen Europese landen Russisch aardgas gingen boycotten. Energie in Nederland werd fors duurder door het wegvallen van Russische importgas. De snel oplopende inflatie was voor de vakbonden aanleiding om tijdens de cao-onderhandelingen flink hogere salarissen te eisen.

Wat de inflatie ook opdrijft is de krappe arbeidsmarkt in Nederland. Om personeel te behouden en nieuwe mensen aan te trekken, bieden werkgevers hogere salarissen. "Dat betekent hogere loonkosten voor werkgevers en die kosten prijzen ze voor een deel door aan de consument", zegt Hugo Erken, econoom bij Rabobank.

Inhaalslag

In Nederland was de inflatiepiek in 2022 hoger dan in andere Europese landen. "De inhaalslag die de lonen maken was daarom ook wat hoger", zegt econoom Aggie van Huisseling van ABN AMRO. Inmiddels neemt het effect van die loongroei geleidelijk af: "In Nederland worden cao's afgesproken voor langere tijd. Dus de effecten worden steeds kleiner."

Een andere factor die meespeelt bij de hogere inflatie in Nederland zijn de huurprijzen. Die zijn hier harder gestegen dan in de rest van Europa. "De huurprijzen zijn belangrijk in de vergelijking met de rest van Europa, want die hebben een groot gewicht bij het bepalen van de inflatie", zegt ING-econoom Marcel Klok.

Bij het berekenen van de inflatie kijkt het CBS naar de prijzen van verschillende categorieën en producten.

Veel mensen ervaren de inflatie vooral als ze naar de supermarkt gaan. De voedselprijzen zijn de afgelopen maanden flink gestegen. "Sommige stijgingen worden gedreven door internationale markten, zoals met koffie en cacao", zegt Klok. De hogere prijzen voor deze producten hangen onder meer samen met een slechte oogst of een toenemende vraag.

Ook supermarkten kampen met stijgende loonkosten en die worden doorberekend aan de klanten.

Geen makkelijke oplossing

En er is meer. Zo speelde de verhoging van de accijns op tabak in april 2024 een prijsopdrijvende rol. Ook andere verhogingen, zoals die van het collegegeld, stuwden de inflatie omhoog tot boven het Europese gemiddelde.

Een makkelijke oplossing om de inflatie te beteugelen is er niet. De Europese Centrale Bank kan de rente verhogen. Als ze dat doet wordt het voor banken duurder om te lenen en worden leningen voor consumenten duurder. Daardoor gaan klanten minder consumeren, waardoor de economie minder snel groeit. Het gevolg: de prijzen - en dus de inflatie - gaan omlaag. Maar het is niet waarschijnlijk dat de ECB de rente verhoogt, omdat het in andere Eurolanden al de goede kant op gaat met de inflatie.

Er moet dus gekeken worden naar andere opties, zegt Rabo-econoom Erken. Een verdere stijging van de loonkosten kun je temperen als de arbeidskrapte afneemt, maar dat is niet gemakkelijk, zegt hij. "Wat een belangrijke factor zal zijn, is als ondernemers inzetten op arbeidsbesparende maatregelen zoals robotisering om het gebrek aan arbeidskracht op te vangen", zegt Erken. "Je kan op twee manieren economisch groeien: meer mensen inzetten of mensen slimmer laten werken. Gezien de vergrijzing wordt dat laatste steeds belangrijker."

Supermarktketen Jumbo zet Frits van Eerd op afstand als grootaandeelhouder. Hij heeft daardoor geen stemrecht meer in de onderneming. Vorige maand werd de oud-topman veroordeeld tot twee jaar cel voor witwassen, omkoping en valsheid in geschrifte. Hij heeft tegen de veroordeling beroep aangetekend.

Jumbo zegt dat "in goed overleg" is besloten dat Van Eerd geen zeggenschap meer heeft over de supermarktgigant. De zussen van Van Eerd, die niets met de affaire rond hun broer te maken hebben en die de rest van de aandelen bezitten, behouden hun zeggenschap. "Deze maatregel is in afstemming met de banken van Jumbo doorgevoerd en gaat per direct in en blijft in ieder geval van kracht zolang de zaak loopt", meldt Jumbo.

Van Eerd trad in 2022 terug als topman, nadat de politie een inval deed in zijn woning, maar hij behield zijn rechten als aandeelhouder.

Half miljoen

Bij huiszoekingen drie jaar geleden vond de politie bijna een half miljoen euro aan contanten in de woning Van Eerd. De rechtbank oordeelde dat de oud-topman wist dat die grote som geld uit criminele activiteiten afkomstig was. Van Eerd werd ook veroordeeld voor omkoping. Hij kreeg contant geld en spullen in ruil voor valse sponsorcontracten.

Kwetsbaarheden

Jumbo heeft na de verdenking een extern bureau gevraagd om onderzoek te doen naar interne procedures. Volgens dat bureau hebben zich binnen Jumbo geen strafbare feiten voorgedaan. Volgens het supermarktconcern waren er wel "enkele kwetsbaarheden". Jumbo is daarop met een verbeterplan gekomen.

De rechter oordeelde dat Van Eerd zijn positie als topman van Jumbo heeft misbruikt. De supermarktketen had eerder uit onderzoek geconcludeerd dat ze niet benadeeld was door Van Eerd. "Als na hoger beroep (en eventueel cassatie) definitief sprake blijkt van benadeling, behoudt Jumbo het recht om de geleden schade te verhalen. Jumbo zal dit dan op passende wijze en vertrouwelijk afwikkelen", schrijft de supermarktketen in een verklaring.

De inschrijving voor de volgende editie van de marathon van Rotterdam gaat er anders aan toe dan voorheen: de organisatie gaat werken met een loting. Dat moet iedereen een gelijke kans geven om mee te doen.

De belangstelling voor de hardloopwedstrijd van 42,195 kilometer wordt elk jaar groter en overtreft het aantal beschikbare plekken. Sportievelingen die bij de komende editie in april willen meedoen, kunnen zich van 9 tot en met 22 september aanmelden. Daarna worden startnummers willekeurig toegewezen.

Op deze manier krijgt iedereen een eerlijke kans op een startbewijs, zegt marathondirecteur Wilbert Lek tegen de regionale omroep Rijnmond. De vorige editie was binnen 2,5 uur uitverkocht. "Dat verraste ons ook."

Mensen waren teleurgesteld, weet Lek. Bijvoorbeeld omdat ze hun e-mail niet op tijd hadden gelezen of op vakantie waren en zich daardoor niet snel konden inschrijven. "We werken nu met een systeem waarin niet de snelheid van het inschrijven telt. Zo krijgt iedereen de gelegenheid dat te doen."

Liefst meer dan 17.000 startbewijzen

De 45e editie van de NN Marathon Rotterdam is op 11 en 12 april 2026. Hoeveel mensen kunnen starten, is nog niet helemaal zeker. Dit jaar waren er 17.000 startbewijzen beschikbaar, maar de organisatie onderzoekt nog of dat kan worden uitgebreid. Daarover wordt overlegd met de gemeente Rotterdam.

De gemeente Amsterdam gaat voor zeker een maand camera's plaatsen op de Plantage Kerklaan. Burgemeester Halsema heeft hiertoe besloten na drie explosies in vijf dagen tijd bij verschillende horecazaken. Bij de explosies vielen geen gewonden.

De meest recente explosie was vanochtend voor de deur van een Italiaanse broodjeszaak. De gevel van het pand raakte flink beschadigd.

Buurtbewoners hoorden rond 05.30 uur een harde dreun:

De andere twee explosies in Amsterdam waren vorige week bij vestigingen van de landelijke keten De Pizzabakkers.

Beide explosies richtten aanzienlijke schade aan. Ramen werden vernield en er ontstond brand- en rookschade. Het is niet duidelijk wie er achter de explosies zit en wat een mogelijk motief is voor de aanslagen.

"Geen idee. Wij weten het echt niet", zegt een van de eigenaren van De Pizzabakkers. "Het is voor ons een soort vreemde opluchting dat het blijkbaar niet persoonlijk is. Nu lijkt het wel alsof ze het rijtje van horecazaken afgaan."

Verdachte op het oog

Na de eerste explosie bij de pizzaketen verspreidde de politie een signalement van een mogelijke verdachte. Die is tot nu toe niet opgespoord.

Het demissionaire kabinet overweegt het gebruik van pepperspray te legaliseren, zodat meisjes en vrouwen zich beter kunnen verdedigen. Dat zei minister Van Weel van Justitie in een Kamerdebat naar aanleiding van de gewelddadige dood van de 17-jarige Lisa twee weken geleden.

Van Weel erkende dat pepperspray, dat in een aantal Europese landen wel is toegestaan, hoogstens symptoombestrijding is. "Maar ik kan me voorstellen dat er vrouwen zijn die graag de beschikking hebben over iets om zichzelf te kunnen verdedigen." Hij wil gaan kijken of pepperspray wellicht "op een simpele, snelle manier" gelegaliseerd kan worden.

Het middel wordt op dit moment wettelijk gezien als een wapen dat burgers niet zomaar mogen bezitten, net als een vuurwapen of een stiletto.

Veelkoppig monster

Volgens de minister is geweld tegen vrouwen een "veelkoppig monster" dat op allerlei terreinen moet worden bestreden. Maar hij benadrukte dat er "niet één actie is om het veiliger te maken. Het is complex". Hij wees onder meer op straatintimidatie en onveilige viaducten en stations.

GroenLinks-PvdA-Kamerlid Mutluer drong er bij de minister op aan om haast te maken. "De roep uit de samenleving is groot." Ze wees erop dat er bijna een keer per week een vrouw of meisje wordt gedood in Nederland. "We willen niet alleen de nacht terug, maar ook de dag."

Coa-locatie

Mutluer, die het vragenuur-debat had aangevraagd, hekelde verder "extremen" die de dood van Lisa gebruiken "voor hun eigen agenda". Ze doelde daarmee op partijen die het dodelijke geweld tegen het meisje koppelen aan migratie, omdat de verdachte in een coa-locatie woonde.

Forum voor Democratie en PVV legden die link in het debat. PVV-Kamerlid Van Dijk stelde bijvoorbeeld dat verdachte "een monster" is dat "helemaal niet in Nederland had moeten zijn".

Van Weel zei daarop dat helemaal niet duidelijk is of de man recht had om hier te zijn, maar ook dat niet onder het tapijt geschoven hoeft te worden dat de verdachte in een asielzoekerscentrum woonde.

De identiteit van de verdachte, die zelf zegt dat hij uit Nigeria komt, is nog niet vastgesteld door het Openbaar Ministerie.

Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur komt versneld met maatregelen om bijtincidenten met gevaarlijke honden te voorkomen. Het gaat onder meer om een verplichte hondencursus en een verplicht afstammingsbewijs. Dat heeft demissionair staatssecretaris Rummenie in de Tweede Kamer bekendgemaakt. Het is nog niet duidelijk voor wie de verplichte cursus gaat gelden.

Volgens Rummenie heeft het verbieden van een hondensoort geen zin. "Men maakt daarna toch weer nieuwe creatieve, gevaarlijke kruisingen die dan net niet onder dat verbod vallen."

Deze maand gaat een publiekscampagne van start die mensen bewust moet maken van de risico's en verantwoordelijkheden van het kopen en bezitten van een hond. Rond de jaarwisseling wordt er een meldpunt geopend waar bijtincidenten gemeld kunnen worden. Dit moet duidelijk maken hoeveel mensen er worden gebeten en onder welke omstandigheden.

Thuis aangevallen

Directe aanleiding is de dodelijke hondenaanval in Rotterdam. Een man werd thuis door twee honden aangevallen toen hij ze uit elkaar wilden halen omdat ze aan het vechten waren. De man bezweek aan zijn verwondingen. De honden zijn later afgemaakt in de tuin.

"Ik ben zelf door een hond gegrepen toen ik zes was. Het heeft me een aantal jaren gekost voordat ik niet meer bang was", zei Rummenie tegen de Kamerleden. "Op mijn vierentwintigste kwam ik bij een student op de kamer. Daar werd ik door een hond in mijn heup gegrepen. Dus niemand hoeft mij uit te leggen dat dit een groot probleem is in Nederland."

Bij het dodelijke incident in Rotterdam zou het gaan om twee honden van het ras American bully XL. Een ras met extra grote kaken en een enorme bijtkracht. Dat ras werd in 2017 in Nederland op een lijst met risicohonden gezet.

Het Verenigd Koninkrijk introduceerde in de afgelopen jaren strenge regels voor het houden en fokken van deze honden, na fatale bijtincidenten. Honderden American bullies werden afgemaakt. Tienduizenden kregen een certificaat omdat hun eigenaar aan bepaalde eisen voldeed. Toch vielen er het afgelopen jaar vier doden door deze soort, allemaal in thuissituaties.

Cijfers over dodelijke bijtincidenten

Tussen 2010 en 2019 zijn er vijf mensen in Nederland om het leven gekomen toen ze werden aangevallen door een hond. Dat meldde destijds Veiligheid NL. Een recenter overzicht is niet beschikbaar.

In de periode 1982-2007 werden 29 dodelijke bijtincidenten geregistreerd. Dat meldt minderhondenbeten.nl op basis van onderzoek van de Wageningen University & Research en TNS-NIPO.

Bijtende honden lijken een groeiend probleem in Nederland. Het is inmiddels bedrijfsongeval nummer één onder pakketbezorgers. Een week geleden werd in Haarlem een hond doodgeschoten die agenten aanviel en zaterdagavond was het fatale voorval in Rotterdam.

Zolang er nog geen landelijk meldpunt is voor hondenbeten blijft het gissen naar de omvang van het probleem. Plastisch chirurgen trokken er twee jaar geleden over aan de bel. Ze registreerden honderd ernstige bijtaanvallen in anderhalf jaar tijd, waarbij het slachtoffer moest worden geopereerd. Het betrof vooral jonge kinderen.

Twee mensen die verdacht werden van het vervuilen van snoep van Haribo met cannabis, worden niet vervolgd. Het Openbaar Ministerie zegt dat niet duidelijk hoe de getroffen kinderen aan het snoep zijn gekomen en ziek zijn geworden.

Het OM had tot nu toe niet bekendgemaakt dat er twee verdachten waren in de zaak. Over een mogelijke relatie tussen de verdachten en de ziek geworden kinderen zegt het OM niets. Ook wil justitie niet zeggen waarom de twee werden verdacht en hoe ze in beeld kwamen.

In coma geraakt

In mei werd gemeld dat in zakjes van Haribo met cannabis vervuilde snoepjes waren aangetroffen. Meerdere kinderen waren ziek geworden. De vondst leidde tot een terugroepactie.

Uit onderzoek van het Nederlands Forensisch Instituut en de snoepfabrikant kwam later naar voren dat de cannabis niet in de fabriek in de snoepzakken terecht is gekomen. Hoe dat dan wel is gebeurd, hebben de onderzoekers niet kunnen vaststellen.

Het OM zegt dat er onvoldoende bewijs is dat de verdachten bij het ziek worden van de kinderen een rol hebben gespeeld.

Bijna veertig uur na de aardbeving in het noordoosten van Afghanistan is het aantal doden opgelopen tot meer dan 1400. Zeker 3200 mensen raakten gewond, bijna tienduizend huizen zijn verwoest. Hoewel de noodhulp op gang lijkt te komen, maken hulpinstanties zich zorgen. Hetzelfde geldt voor Afghaanse Nederlanders.

De Afghaans-Nederlandse Fereshta Wahedi heeft familie en kennissen in het land. Twee van hen zijn vanuit Kabul naar het rampgebied vertrokken om te helpen. "De aardbeving was tot in in de hoofdstad voelbaar, 240 kilometer verderop", zegt ze.

"Ik ben bang dat hulp te laat komt. Landen zijn terughoudender om te helpen nu de Taliban aan de macht zijn. Maar hun hulp is echt nodig", zegt Wahedi. Onder meer China, Pakistan en Rusland hebben hulp toegezegd.

Zorgen om medische hulp aan vrouwen

Een probleem is dat medische hulp aan vrouwen in het rampgebied wordt tegengewerkt door de fundamentalistisch-islamitische Taliban. Zo mogen vrouwen er alleen door vrouwen worden geholpen. Maar door alle beperkingen die de Taliban hebben opgelegd, zijn er nog maar heel weinig vrouwelijke hulpverleners over.

Sinds de Taliban weer aan de macht zijn, worden vrouwen en meisjes in het isolement gedrongen en zijn ze praktisch rechteloos geworden. Ze mogen maar kort naar school en ook mogen ze geen opleiding volgen. Ze mogen ook niet op straat, tenzij onder begeleiding van een man die toezicht houdt.

Hulporganisatie CARE hoort van zijn mensen in het rampgebied en van andere hulpverleners dat de situatie zorgwekkend is voor vrouwen en meisjes. "Bij eerdere aardbevingen in Afghanistan zoals in Herat in 2023, bleek een ruime meerderheid van de slachtoffers vrouw of kind. Nu zijn er signalen dat zij nog harder geraakt zijn", schrijven zij in een reactie aan NOS.

Ook schrijven zij dat de aardbeving plaats vond in een zeer "conservatieve regio", en dat het vaker gebeurt dat vrouwen uit soortgelijke regio's later dan mannen naar het ziekenhuis worden gebracht of moeten wachten tot familie hen daarnaartoe kan brengen. "Bij de aardbeving in Paktika in 2022 zagen we ook dat het aantal gewonde vrouwen pas na twee dagen zichtbaar werd in ziekenhuizen."

Culturele obstakels

De Afghaans-Nederlandse Fereshta Wahedi zegt dat hulporganisaties samenwerken met lokale gemeenschappen om "deze uitdagingen" te overwinnen, maar dat dat lastig is.

"De getroffen provincies Kunar en Nangarhar zijn niet te vergelijken met de hoofdstad Kabul, of provincies als Herat. In de getroffen gebieden is het nog veel ongebruikelijker dat vrouwen door mannelijke zorgverleners worden geholpen", zegt Wahedi.

"Vrouwen zijn in Afghanistan altijd de dupe van hun geslacht. Voor mij, iemand die zich tientallen jaren heeft ingezet om vrouwen weerbaarder te maken door onderwijs in het land mogelijk te maken, voelt dit als een ramp op een ramp."

Correspondent Zuid-Azië Devi Boerema:

"Ik denk dat je nu echt de gevolgen ziet van de politieke situatie, waarbij de Taliban zich niets heeft aangetrokken van internationale druk om het beleid dat vrouwen tweederangsburgers heeft gemaakt te herzien. Daardoor zijn ze heel veel fondsen kwijtgeraakt.

Internationale hulporganisaties konden ook niet meer volledig hun werk doen, omdat vrouwen niet meer aan het werk mochten. Amerikaanse fondsen zijn gestopt. Daar zijn de mensen nu de dupe van, want alleen al in deze twee provincies, Kunar en Nangahar, hebben meerdere gezondheidsklinieken de deuren moeten sluiten vanwege geldtekorten. Juist bij dit soort grote rampen zijn dat soort klinieken nodig om snel hulp te kunnen bieden."

Eerder hielpen Amerikaanse fondsen bij dit soort rampen via door hulporganisaties opgezette klinieken, zegt Wahedi. "Toen de Taliban weer aan de macht kwamen, zijn dit soort instanties vertrokken. Dat heeft drastisch invloed op de hulp die geboden kan worden en het leidt ook tot minder vrouwelijke hulpverleners. Nu heb je alleen de lokale ziekenhuizen."

Wahedi is wel gelukkig dat internationale hulporganisaties niet aan alle voorschriften van de Taliban hoeven te voldoen. Ze verwacht dat instanties als het Rode Kruis ook vrouwen helpen, ook al is de hulpverlener een man.

'Winter kan voor catastrofe zorgen'

In Afghanistan kunnen de weersomstandigheden de ramp nog verergeren. Wahedi: "In oktober begint het koud te worden, en later valt er een dik pak sneeuw, vooral in de berggebieden", zegt ze.

Het wordt dan lastig de slachtoffers in het afgelegen gebied te bereiken. "De wegen zijn al slecht en als die helemaal onbegaanbaar worden, raken de dorpen geïsoleerd."

Volgens Fereshta Wahedi hebben de Taliban meer dan een miljoen dollar uit eigen middelen voor hulp beschikbaar gesteld. Ook maken ze gebruik van helikopters. Veel Afghanen doneren bloed. "Maar het is niet toereikend", denkt Wahedi. "Er zijn geen machines om mensen onder het puin uit te halen en ziekenhuizen zijn slecht uitgerust."

Gérard Depardieu moet voor de rechter verschijnen in een nieuwe misbruikzaak. Hij wordt verdacht van verkrachting van actrice Charlotte Arnould. De Franse steracteur (76) zou haar in 2018 bij hem thuis twee keer hebben misbruikt. Hij kan daarvoor een celstraf van 20 jaar krijgen, schrijft de Franse nieuwssite BFMTV.

Op dit moment loopt nog zijn hoger beroep tegen een veroordeling wegens seksueel geweld tegen twee andere vrouwen. Daarvoor kreeg hij in mei een voorwaardelijke celstraf van 18 maanden opgelegd. Over vervolging in de zaak van Arnould moest toen nog een besluit worden genomen.

Opgelucht

"Het is geweldig, ik ben opgelucht", zegt de actrice tegen BFMTV. "Zeven jaar later, zeven jaren van verschrikking en een hel. De vervolging is een soort van juridische genoegdoening. Ik vind het moeilijk om te bevatten hoe geweldig dit is."

Haar advocaat zegt dat de vervolging ook de "valse beschuldigingen" tegen Arnould logenstraft die volgens haar rondgingen in sommige media.

Vriend vader

Depardieu was bevriend met de vader van Arnould. De actrice bezocht hem thuis om advies te vragen voor haar werk. Depardieu schreef in 2023 in een open brief aan Le Figaro dat er seksueel contact tussen hen was geweest, maar dat er nooit sprake was geweest van "dwang, geweld of bezwaren".

Haar aangifte werd door de Franse justitie afgewezen wegens gebrek aan bewijs. Arnould stapte daarop naar een rechtbank om een onderzoek af te dwingen.

Depardieu geldt als een van de grootste acteurs uit de Franse filmgeschiedenis. Hij speelde in meer dan 250 films, waaronder Novecento (1976), Le Dernier Métro (1980) en Cyrano de Bergerac (1990).

Onaantastbaar

De afgelopen jaren beschuldigden meer dan twintig vrouwen Depardieu van seksueel wangedrag. Dat leidde om uiteenlopende redenen vrijwel nooit tot vervolging.

Depardieu leek lange tijd onaantastbaar. In 2023 namen zestig prominenten uit de Franse cultuurwereld het voor hem op. Kort daarvoor zei president Macron nog dat de steracteur slachtoffer was van een heksenjacht.

Een dronken man is gisteravond in Brussel op zeven agenten ingereden bij een achtervolging. Ook heeft hij twintig voertuigen beschadigd. Een aantal agenten kan meerdere dagen niet werken, zegt het Belgische Openbaar Ministerie tegen lokale media.

De politie werd gisteren aan het begin van de avond opgeroepen vanwege een vechtpartij in een Brussels café. Daarbij was de man vermoedelijk betrokken. Hij vluchtte toen de politie hem wilde inrekenen.

Tijdens de achtervolging overtrad de man verschillende verkeersregels. Zo reed hij een straat in waar dat niet mocht en reed hij meerdere keren door rood. Het lukte de politie uiteindelijk om hem op te pakken in de noordelijke wijk Laken.

De man zit vast en wordt onder meer verdacht van poging tot doodslag en openbare dronkenschap.

Een groep Nederlandse drinkwaterbedrijven waarschuwt voor het gevaar van te hoge concentraties lithium in de Rijn. Samenwerkingsverband RIWA-Rijn roept namens de bedrijven de Europese Commissie op tot een Europese kwaliteitsnorm.

"Vorig jaar trokken we aan de bel over PFAS en daar zijn wel normen voor. Wij willen er nu op tijd bij zijn, zodat we niet over een aantal jaar zeggen: hadden we maar geweten dat het zo schadelijk is", zegt directeur Gerard Stroomberg van RIWA-Rijn.

De hoge concentraties zijn deels te wijten aan industriële lozingen in het stroomgebied van de Rijn, vooral in Duitsland.

De veilige grens voor lithium in oppervlaktewater is 11 microgram per liter, schreef het RIVM in 2023. Vandaag maakt RIWA-Rijn bekend dat 13 microgram per liter is gevonden in de Rijn. De hoge concentratie werd gemeten bij Lobith, de plek waar de Rijn Nederland binnenstroomt.

Lithium is een zilverkleurig, heel licht metaal dat als grondstof wordt gebruikt in veel producten. Onder andere voor het maken van batterijen voor elektrische voertuigen, consumentenelektronica zoals smartphones, maar ook medicijnen.

Lozen op zee

Lithium in water komt steeds vaker voor, omdat de vraag naar batterijen groeit. Naast de industriële lozingen in Duitsland zijn er ook plannen voor een lithiumrecyclingfabriek in het Duitse Dormagen, bij Düsseldorf. De fabriek kan de lithiumconcentratie in het water aanzienlijk verhogen, schrijft RIWA-Rijn. Bezwaar tegen de vergunningverlening voor de fabriek was tevergeefs.

"RIWA-Rijn verwacht dat de hoeveelheid lithium in het oppervlaktewater flink zal stijgen en wijst preventief op het belang van het begrenzen van industriële lithiumlozingen in het Rijnwater", concludeert RIWA-Rijn in het rapport.

"Nederlandse burgers en bedrijven hebben de komende jaren een groeiende behoefte aan drinkwater dat schoon en betrouwbaar is, maar het produceren daarvan wordt steeds kostbaarder door industriële lozingen in Duitsland."

Stroomberg zegt dat het beter is om het vervuilde water op zee te lozen. "In zeewater is de concentratie lithium sowieso al hoger. En daar wordt geen drinkwater van gemaakt."

Europees lithium

De Europese Unie wil in de toekomst meer lithium gaan winnen. Nu is Europa, bijvoorbeeld de Duitse automarkt, voor lithium volledig afhankelijk van China. Dat moet anders, vindt de EU. Zo is de bedoeling dat in 2028 in Servië een lithiummijn opent. Dat plan stuit in het land op verzet, zag Nieuwsuur vorig jaar. Bezorgde Serviërs vrezen voor onherstelbare milieuschade.

De Nederlandse regering moet meewerken aan het ophalen van 42 Afghanen die rond de machtsovername door de Taliban in 2021 de Nederlandse ambassade in Kabul bewaakten.

Ook moet de regering meehelpen met het overbrengen van de partners en minderjarige kinderen van de oud-bewakers. Dat heeft de kantonrechter in Den Haag bepaald in een kort geding tegen de staat.

De bewakers waren in dienst van een extern beveiligingsbedrijf. Volgens de regering was Nederland daarom niet verantwoordelijk voor hun veiligheid, omdat ze niet direct werkten voor de staat.

Maar de rechter gaat daar niet in mee. De constructie moet volgens de rechtbank worden gezien als het inhuren van personeel via een uitzendbureau, en in die constructie kan een werknemer ook het inhurende bedrijf aanspreken op bijvoorbeeld het risico dat ze lopen tijdens de werkzaamheden.

Verboden onderscheid

Bij de bewakers was daar sprake van, oordeelt de rechter, omdat ze vanwege hun werk geconfronteerd werden met onder meer bedreigingen "doordat de Taliban ze beschouwen als handlangers van hun tegenstanders".

Verder rekent de rechter het de staat aan dat het wel Hongaarse bewakers van de Nederlandse ambassade evacueerde in 2021, maar niet de Afghaanse. Dat was een "verboden onderscheid", oordeelt de rechter: Nederland had de Afghaanse bewakers op dezelfde manier moeten behandelen.

Samenvattend is Nederland zijn zorgplicht naar de bewakers onvoldoende nagekomen. Daarmee heeft het onrechtmatig gehandeld.

Ereschuld

Sinds de machtsovername door de Taliban heeft Nederland geen ambassade meer in Afghanistan. De Afghanen hebben meermaals gevraagd naar Nederland te worden overgebracht. Het vorige kabinet besloot dat ze voor overbrenging in aanmerking kwamen, maar het huidige kabinet dacht daar anders over.

De oppositie keerde zich fel tegen die weigering. Partijen vonden dat Nederland een ereschuld had tegenover de Afghaanse bewakers. In juli lieten de oud-bewakers weten nog dagelijks gevaar te lopen. Tegenover Nieuwsuur onderstreepten ze jarenlang hun leven te hebben geriskeerd voor Nederland. "Nu wij in gevaar zijn, verwachten we wel dat zij ons zo snel mogelijk in veiligheid brengen", zei een van hen.

Nieuwsuur sprak in juli met een van de oud-bewakers:

Bij de uitspraak vandaag benadrukt de rechter wel dat de staat bij het terughalen van de Afghanen geen invloed kan uitoefenen op de Taliban, die bewakers de juiste reisdocumenten moeten verstrekken om Afghanistan te verlaten.

Wel moet Nederland vol inzetten op de zaken waar het wel invloed op heeft, zoals het beschikbaar stellen van vervoer. Als de Afghanen met hun families in Nederland zijn, komen ze in de asielprocedure terecht.

De staat kan nog in beroep gaan tegen de uitspraak van de kantonrechter.

"Niet de waan van de dag, maar Bijbelse waarden geven richting en perspectief!" Met die woorden prijst de Staatkundig Gereformeerde Partij het kersverse verkiezingsprogramma aan. Het programma staat - niet verrassend - bol van de traditionele SGP-punten, maar er wordt ook een aantal nieuwe ideeën geïntroduceerd.

Zo wil de partij in elke provincie een zogenoemd babyhuis waar "kwetsbare moeders en hun kindje" terechtkunnen. In hetzelfde hoofdstuk over "het beschermen van kwetsbaar leven" worden voor de SGP belangrijke standpunten herhaald. Vele daarvan zijn bedoeld om het aantal abortussen terug te dringen, een praktijk die volgens de partij helemaal moet worden uitgebannen.

Bedenktermijn van vijf dagen

De SGP wil onder meer de bedenktermijn van vijf dagen herinvoeren voor iedereen die een abortus wil. Ook moet de 24-wekengrens bij een abortus wat de partij betreft worden verlaagd. Verder ijvert de SGP voor een verbod op hormoonbehandelingen bij minderjarige trans personen. In het vorige verkiezingsprogramma wilde de SGP dergelijke behandelingen nog "ontmoedigen".

Een nieuw standpunt is dat er voor iedere 4-jarige 1000 euro beschikbaar zou moeten zijn voor zwemles, een "zwemlesbonus" dus.

Niet nieuw is dat de partij veel belang hecht aan het gezin. In het programma staan financiële maatregelen die het "gezinsinkomen" ten goede moeten komen, er moet een minister van Gezin (en Jeugd) komen en er moet een overheidscampagne komen over "het belang van sterke relaties en de schade van scheiden".

Verbod op sociale media

In het zeer conservatieve programma komen verder een verbod op prostitutie, alle drugs en porno aan bod. "Porno schaadt het beeld van seksualiteit en relaties en moet daarom worden verboden." Ook wil de partij een verbod op sociale media onder de 15 jaar om kinderen en jongeren te beschermen tegen de gevaren ervan.

In het nieuwe programma besteedt de partij relatief veel aandacht aan de grenzen van het demonstratierecht. In 2023 ging het de SGP nog met name om demonstraties bij abortusklinieken, maar nu trekt de partij het breder. "Demonstraties mogen de openbare orde en veiligheid niet in gevaar brengen", staat er nu. De overheid "moet optreden als protest uitmondt in dreiging of dwang".

De partij schrijft onder meer dat demonstraties die "antisemitische leuzen, vlaggen en afbeeldingen" toestaan, moeten worden verboden en ontbonden. Ook tegen blokkades van wegen of andere infrastructuur, zoals door Extinction Rebellion, moet de overheid "streng optreden".

Bijbelse opdracht

De SGP is van oudsher sterk pro-Israël en dat komt ook nu weer prominent terug in het programma. "We zien het als een Bijbelse opdracht om het Joodse volk te steunen en te beschermen", staat in het programma. De partij schrijft intensiever te willen samenwerken met Israël op defensie- en veiligheidsterrein. Ook zou Nederland binnen de VN moeten strijden tegen de "de eenzijdige en overtrokken kritiek op Israël".

Het document is nog een concept; het definitieve programma wordt over drie weken vastgesteld op een partijcongres. Maar de verwachting is niet dat de gezagsgetrouwe SGP-leden er al te veel aan willen sleutelen.

Lees hier over de vorige drie SGP-verkiezingsprogramma's:

In de Braziliaanse hoofdstad Brasilia begint vandaag het strafproces tegen Jair Bolsonaro. De 70-jarige oud-president staat onder meer terecht voor zijn betrokkenheid bij het beramen van een staatsgreep na de verkiezingen van oktober 2022. Hij verloor die verkiezingen op het nippertje van de huidige president van Brazilië, Lula da Silva.

Bolsonaro wordt ook verdacht van lidmaatschap van een gewapende criminele organisatie en een poging tot het omverwerpen van de democratische rechtsstaat. Behalve Bolsonaro staan nog zeven andere verdachten terecht, onder wie oud-ministers uit Bolsonaro's regering en topfiguren uit de strijdkrachten.

Moordplan

Een uitgebreid dossier, met daarin onder meer documenten, whatsapp- en audioberichten, ligt ten grondslag aan het strafproces. Hieruit komt naar voren dat er uitgewerkte coupplannen klaarlagen.

Ook zou er een gedetailleerd moordplan zijn opgesteld om president Lula da Silva, zijn vicepresident Geraldo Alckmin en de hoge rechter Alexandre de Moraes uit te schakelen. Bolsonaro zou op de hoogte zijn geweest van deze plannen.

Verder is er een kroongetuige: een rechterhand van Bolsonaro, die tevens zelf verdachte is. Hij heeft informatie gegeven aan justitie in ruil voor strafvermindering. Bolsonaro heeft in de verhoren de beschuldigingen tegengesproken.

Op laatste moment afgeblazen

Het coupplan werd volgens justitie op het laatste moment afgeblazen; Bolsonaro was niet zeker genoeg van zijn zaak, zo staat in het strafdossier. Binnen de strijdkrachten had hij niet de volledige steun voor een machtsovername, waardoor het plan op losse schroeven kwam te staan. Vlak voor de inauguratie van Lula da Silva, op 1 januari 2023, vertrok Bolsonaro halsoverkop naar de Verenigde Staten.

Tienduizenden woedende en opgehitste aanhangers die weigerden te geloven dat de verkiezingen eerlijk waren verlopen, hadden zich ondertussen door het hele land verzameld bij kazernes en riepen om een militaire interventie.

Een week na de inauguratie ging het mis. Duizenden bolsonaristas bestormden in Brasilia overheidsgebouwen, waaronder het parlement en hooggerechtshof. Ze richtten grote vernielingen aan.

Brazilië kreeg zo een eigen variant op de Capitoolbestorming in de VS, met als grote verschil dat de schuldigen in Brazilië tot hoge gevangenisstraffen zijn veroordeeld, en ook Bolsonaro voor zijn rol nu verantwoordelijk wordt gehouden.

Als Bolsonaro voor alle zaken waar hij voor terecht moet staan wordt veroordeeld, kan hij tot maximaal 43 jaar gevangenisstraf krijgen. In de praktijk zou dat betekenen dat de zeventigjarige oud-president de rest van zijn leven achter de tralies zit.

De zoon van Bolsonaro dankte aanhangers van zijn vader die vannacht voor hem gebeden en gedemonstreerd hebben:

Voor het proces zijn vijf zittingsdagen uitgetrokken verspreid over tien dagen. De verwachting is dat er uiterlijk 12 september een uitspraak komt. In totaal zullen vijf rechters over het lot van Bolsonaro beslissen, onder wie rechter Alexandre de Moraes.

Er zijn extra veiligheidsmaatregelen genomen in Brasilia. Ook bij het huis van Bolsonaro wordt 24 uur per dag gepatrouilleerd. Sinds augustus heeft Bolsonaro huisarrest en wegens vluchtgevaar draagt hij een enkelband.

Druk van Trump

Op de achtergrond van dit voor Brazilië historische proces speelt de bemoeienis van de Amerikaanse president Trump. Bolsonaro en Trump zijn geestverwanten en bondgenoten. Trump wil dat Brazilië het strafproces tegen zijn vriend stopzet, omdat er volgens hem sprake is van een heksenjacht.

Om druk uit te oefenen, legde Trump Brazilië in augustus zeer hoge importtarieven op van 50 procent. Dat was een puur politieke maatregel: Brazilië importeert namelijk meer uit de VS dan het exporteert.

Ook werden er sancties opgelegd aan hooggerechtshofrechter Alexandre de Moraes: bankrekeningen van hem in de VS zijn bevroren en zijn visum werd ingetrokken.

Testcase voor Brazilië

Ondanks de Amerikaanse druk gaat het proces door. Het wordt ook gezien als testcase voor de nog jonge democratie in Brazilië. Veertig jaar geleden kwam er een einde aan de militaire dictatuur die ruim twintig jaar had geduurd.

Aan de vooravond van het proces verzamelden aanhangers van Bolsonaro zich met Braziliaanse vlaggen voor het appartementencomplex van de ex-president, onder toeziend oog van de militaire politie die het huis dag en nacht bewaakt.

Verderop stonden tientallen mensen bij een truck waar iemand een gebed uitsprak voor Bolsonaro. "Het enige wat we kunnen doen is vragen om gerechtigheid van God, want hier op aarde, in de rechtszaal, geloof ik niet dat er gerechtigheid komt voor Bolsonaro", zei een aanhanger.

Voormalig strafrechtadvocaat Inez Weski heeft "passende en adequate" zorg gekregen toen ze in detentie zat. Dat heeft de directeur van het detentiecentrum Kamp Zeist vandaag verklaard in de extra beveiligde zittingszaal in de rechtbank Rotterdam.

Weski was zelf niet aanwezig in de rechtbank, hoewel ze eerder wel van plan was te komen. Ze bleef weg op aanraden van haar advocaten. De zitting zou te zwaar voor haar zijn, zei haar advocate Carry Knoops.

De 70-jarige Weski werd twee jaar geleden gearresteerd op verdenking van het doorgeven van berichten van haar toenmalige cliënt Ridouan Taghi in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught.

Weski zat na haar aanhouding negen dagen in een safehouse op Kamp Zeist. Justitie besloot haar daar onder te brengen in verband met haar veiligheid. Haar advocaten Geert-Jan en Carry Knoops hadden veel vragen over de detentie van Weski op die plek.

Twee cellen

Weski klaagde tijdens haar tijd in Zeist over verschillende zaken. De directeur zei dat het niet betekende dat elke klacht ook gegrond was. Een van haar klachten was dat de intercom niet werkte. Daarvoor is een oplossing gevonden door haar een deurbel te geven en haar deur niet meer te sluiten, zei de directeur.

De vestigingsdirecteur bevestigde dat er bij het Openbaar Ministerie ook zorgen waren over de (broze) gezondheid van Weski. Ze heeft hartproblemen en diabetes.

De directeur zei dat ze bij aankomst in Zeist is gezien door een verpleegkundige en een huisarts. Ze kon daarnaast haar eigen medicijnen gebruiken. In de negen dagen tijd zag Weski dagelijks een verpleegkundige, twee keer een huisarts en één keer een psycholoog.

Weski had twee cellen tot haar beschikking die groter waren dan een reguliere cel. Er waren gangbare voorzieningen zoals een toilet, douche en een bureau met stoel. Ook had ze toegang tot een recreatieruimte met boeken en tijdschriften en een hometrainer en was er een luchtplaats.

Niet overgeplaatst

De Inspectie Justitie en Veiligheid kwam eerder na onderzoek tot de conclusie dat het safehouse geen erkende detentieplek was. Dat bestreed de vestigingsdirecteur vandaag. Volgens hem was het safehouse wel een officiële detentielocatie. Ook dat ze nergens haar klachten kwijt kon, zoals de inspectie meldde, klopt volgens hem niet. De klachten kwamen immers wel door, zei hij.

Aanleiding voor het inspectieonderzoek was het boek dat Weski schreef over de tijd dat ze vastzat. Ze beschreef dat ze in een ondergrondse bunker verbleef, dat er te weinig medische hulp was en dat ze bang was dat ze het niet zou overleven.

Na negen dagen werd ze overgeplaatst naar de vrouwengevangenis in Nieuwersluis, waar ze alleen op een afdeling verbleef.

OM-baas Rinus Otte zei in mei dit jaar tegen De Telegraaf dat Weski uiteindelijk zelf niet wilde worden overgeplaatst. "Na die eerste dagen liep het allemaal beter. Zo goed zelfs, dat Weski zich na die eerste negen dagen verzette tegen overplaatsing naar een vleugel van de gevangenis Nieuwersluis", zei Otte.

Lange lijst met vragen

Haar advocaten hebben een lange lijst met vragen over de gevangenschap van Weski in Zeist. Ze hebben aangegeven dat ze vandaag ook medische details willen bespreken waarvan zij niet willen dat die op straat komen te liggen. Mogelijk zal een deel van het verhoor van de gevangenisdirecteur om die reden achter gesloten deuren plaatsvinden. De rechtbank moet daarover beslissen.

Twee advocaten die Ridouan Taghi nog willen bijstaan hebben zich gemeld. Dat is de opbrengst van een oproep onder alle strafrechtadvocaten in Nederland, bleek vanochtend tijdens een nieuwe zitting in het hoger beroep van liquidatieproces Marengo.

Wie de twee raadslieden zijn die de zaak op zich zouden willen nemen, is niet bekend. Het is ook nog niet zeker of zij daadwerkelijk zullen worden aangesteld als de nieuwe advocaten van Taghi.

Het zogenoemde dekenberaad, het orgaan dat toezicht houdt op de advocatuur, is bezig met de zoektocht naar een nieuwe verdediging. De komende tijd gaat het dekenberaad in gesprek met de twee kandidaten. Daarbij is het ook de vraag of Taghi met hen in zee wil.

Eerder gaf hij aan dat hij ervaren advocaten een vereiste vindt. "Mijn leven hangt af van deze zaak", zei hij. Taghi is vorig jaar door de rechtbank tot levenslang veroordeeld.

Aanwijzen

Sinds april zit de hoofdverdachte in het slepende Marengo-proces weer zonder verdediging. Toen werd een van zijn strafrechtadvocaten, Vito Shukrula, aangehouden op verdenking van het doorspelen van berichten. Hij was al de derde advocaat van Taghi die hiervoor is opgepakt. Ook de rest van het verdedigingsteam stopte er vervolgens mee.

Het gerechtshof zei vanochtend positief te zijn over het feit dat twee advocaten hun vinger hebben opgestoken. "Als dit niets wordt, dan ligt de bal bij het hof en gaan we kijken hoe er verder gehandeld moet worden", zei de voorzitter. In het uiterste geval kan het gerechtshof een advocaat laten aanwijzen.

Inmiddels is bij het hof een van de raadsheren vervangen. Formeel moet een zaak dan helemaal over. Toch lijken de gevolgen in dit geval beperkt, omdat het Marengo-proces in hoger beroep nog niet inhoudelijk is behandeld. Onder andere door het wegvallen van Taghi's advocaten is de nodige vertraging ontstaan.

Vrijlaten kroongetuige

Vandaag kwam ook de detentie van kroongetuige Nabil B. ter sprake. In ruil voor zijn medewerking met justitie, heeft hij een lagere straf gekregen. Het Marengo-proces duurt inmiddels al zo lang dat zijn straf er bijna op zit, terwijl een uitspraak in hoger beroep nog lang niet in zicht is.

Zijn advocaat vindt dat Nabil B. hoe dan ook vrijgelaten moet worden. De officier van justitie zei zich graag aan de overeenkomst te willen houden, ook om aan toekomstige kroongetuigen te laten zien dat het Openbaar Ministerie een betrouwbare partij is.

Maar een verzoek om de kroongetuige vrij te laten, werd onlangs afgewezen door de raadkamer van het gerechtshof. Of dit te maken heeft met de vondst van een tablet en opnameapparatuur in de cel van Nabil B., is onduidelijk. De beslissing van de raadkamer is niet openbaar.

Apparatuur

Het OM maakte vandaag bekend dat er apparatuur was aangetroffen. Volgens de advocaat van Nabil B. is er niets strafbaars gebeurd. De tablet zou al lange tijd zijn gedoogd en het opnameapparaatje zou nodig zijn geweest voor B.'s eigen veiligheid en gesprekken met advocaten.

Het is nu aan het gerechtshof om te beslissen of Nabil B. vrijgelaten kan worden. Het OM vindt het belangrijk dat hem dan wel bepaalde voorwaarden opgelegd kunnen worden. De beveiliging van Nabil B. en zijn familie is inmiddels geregeld, zei zijn advocaat.

In Afghanistan gaat het zoeken naar slachtoffers van de aardbeving van zondag door. Het aantal doden is opgelopen tot meer dan 1400, meldt een woordvoerder van de Taliban. Meer dan 3200 mensen raakten gewond en meer dan 8000 huizen zijn verwoest, aldus hulporganisatie Afghaanse Rode Halve Maan.

De meeste slachtoffers vielen in Kunar, een provincie met hoge bergen en diepe valleien. Door de beving met een kracht van 6,0 en twee zware naschokken is een aantal dorpen met de grond gelijk gemaakt. Reddingswerkers zoeken nog naar overlevenden, maar de kans is klein dat die meer dan 36 uur later nog worden gevonden.

Het reddingswerk wordt bemoeilijkt door aardverschuivingen. Meer afgelegen dorpjes en gehuchten kunnen daardoor alleen te voet of met helikopters worden bereikt.

Internationale hulp

Het radicaalislamitische Taliban-regime heeft het buitenland om hulp gevraagd. Die krijgt het onder meer van Rusland, dat de Taliban-regering deze zomer als eerste land ter wereld erkende. India heeft voedselpakketten en duizend tenten gestuurd.

Het Verenigd Koninkrijk stelt meer dan 1 miljoen euro beschikbaar. Die steun loopt via het Rode Kruis en VN-organisaties, omdat de Britten zekerheid willen dat het geld niet in de zakken van de Taliban verdwijnt.

Ook buurland Pakistan heeft hulp toegezegd, hoeveel is onduidelijk. Het is de vraag of Pakistan doorgaat met het terugsturen van Afghaanse vluchtelingen, wat al twee jaar gaande is. Die vluchtelingen kwamen juist via het door de bevingen getroffen gebied Afghanistan binnen.

Correspondent Zuid-Azië Devi Boerema:

"Ik denk dat je nu echt de gevolgen ziet van de politieke situatie, waarbij de Taliban zich niets heeft aangetrokken van internationale druk om het beleid dat vrouwen tweederangsburgers heeft gemaakt te herzien. Daardoor zijn ze heel veel fondsen kwijtgeraakt.

Internationale hulporganisaties konden ook niet meer volledig hun werk doen, omdat vrouwen niet meer aan het werk mochten. Amerikaanse fondsen zijn gestopt. Daar zijn de mensen nu de dupe van, want alleen al in deze twee provincies, Kunar en Nangahar, hebben meerdere gezondheidsklinieken de deuren moeten sluiten vanwege geldtekorten. Juist bij dit soort grote rampen zijn dat soort klinieken nodig om snel hulp te kunnen bieden."

De Taliban trokken de macht naar zich toe toen de internationale troepenmacht daar in 2021 vertrok. Net als in hun eerste regeerperiode werden vrouwen allerlei rechten ontzegd en uit het openbare leven geweerd.

Internationale hulporganisaties trokken zich daarna terug omdat vrouwelijke medewerkers niet langer welkom waren. Ook de financiering van hulp werd drastisch teruggeschroefd.

Bij een woningbrand in Roermond is een 16-jarige jongen om het leven gekomen. Zijn 14-jarige broer en moeder raakten zwaargewond en zijn naar het ziekenhuis in Maastricht gebracht. De politie zegt er ernstig rekening mee te houden dat de brand is aangestoken en doet onderzoek.

De brand brak rond 07.45 uur uit in een woning aan de Plutolaan. De brandweer kwam met meerdere voertuigen ter plaatse en zette onder meer een hoogwerker in om de vlammen te bestrijden. Ook werden twee traumahelikopters opgeroepen.

Het vuur is niet overgeslagen naar naastgelegen woningen. De brand is inmiddels onder controle, zegt een woordvoerder van de veiligheidsregio tegen L1 Nieuws. Het lichaam van het overleden slachtoffer is geborgen.

De brandweer maakte bij het bestrijden van de brand gebruik van een hoogwerker:

Voorafgaand aan de brand was volgens een buurman een sissend geluid en een knal op de bovenverdieping van het pand te horen. Hij zag rook uit het ventilatiesysteem komen, vertelt hij aan de regionale omroep.

Vervolgens hoorde hij de 14-jarige jongen om hulp roepen. "Hij hing uit het raam en riep dat hij geen lucht kreeg." De jongen wist zichzelf volgens de buurman in veiligheid te brengen door uit het raam te springen.

De buurman pakte een brandblusser en ging naar het huis van zijn buren. "De bovenverdieping was een en al vuur en in de gang beneden zag ik ook allemaal brandende voorwerpen."

Burgemeester Hoogtanders heeft de plek van de brand bezocht. "Ik ben hier voor de nabestaanden en de buurt, maar ook voor alle hulpverleners." Buurtbewoners reageren volgens haar met veel medeleven en wachten rustig op meer informatie.

Voor de derde keer in vijf dagen tijd is aan de Plantage Kerklaan in Amsterdam een explosief afgegaan.

De explosie vond in de vroege ochtend plaats voor de deur van een broodjeszaak. Een omwonende vertelt aan stadszender AT5 dat hij iets voor 05.30 uur een harde knal hoorde. Bij de ontploffing raakte voor zover bekend niemand gewond, maar het pand liep wel flinke schade op.

In de nacht van donderdag op vrijdag ging rond 03.00 uur in dezelfde straat een explosief af bij een restaurant van de landelijke keten De Pizzabakkers op de hoek met de Plantage Muidergracht. Daarbij ontstond ook flinke schade.

Vervolgens volgde in de nacht van zondag op maandag een tweede explosie bij een afhaallocatie van dezelfde pizzaketen, drie panden verderop. De toegangsdeur raakte beschadigd en in het pand ontstond lichte brand- en rookschade. Het is onduidelijk waarom de filialen van de pizzaketen doelwit waren.

De politie laat aan de stadszender weten dat het pand waar de explosie vannacht plaatsvond van een andere eigenaar is dan de panden van de pizzaketen. Een mogelijk verband tussen de explosies wordt onderzocht.

In België zijn zowel de landelijke als de Vlaamse regering het vannacht eens geworden over een Gaza-standpunt. Daarmee zijn twee kabinetscrises afgewend. Federaal is er een akkoord bereikt over diverse sancties en over het officieus erkennen van de Palestijnse staat. Dat zal gebeuren in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York, later deze maand.

Het betreft een erkenning onder voorwaarden, dus niet een formele erkenning. Die is pas een feit als de koning een besluit van de regering tekent. Dat gebeurt "wanneer de laatste gijzelaar is vrijgelaten en Hamas geen enkele vorm van bestuur over Palestina meer uitoefent", meldt minister Prévot van Buitenlandse Zaken.

De Belgische regering is voor erkenning van de Palestijnse staat, maar binnen het kabinet is er verdeeldheid over het moment van erkenning. De sociaaldemocratische partij Vooruit en de christendemocratische partijen CD&V en Les Engagés (waar Prévot deel van uitmaakt) zijn voor snelle erkenning.

De centrumrechtse Vlaams-nationalisten van de N-VA en met name de liberaal-conservatieve MR hebben als harde eis dat Hamas moet ontwapenen en dat alle gijzelaars in Gaza moeten worden vrijgelaten voordat er tot erkenning wordt overgegaan.

Recent ontstond er een botsing binnen het kabinet over dat standpunt. Vicepremier en minister Prévot waarschuwde zijn medekabinetsleden vorige week dat hij bereid was om politieke dossiers te blokkeren als zijn regering niet meer stappen zou ondernemen tegen Israël.

Partijleider Rousseau van Vooruit zei al weken daarvoor dat het Gaza-standpunt wat hem betreft een kabinetscrisis waard was. Hij reageert nu opgelucht. "We hebben hier heel de zomer achter de schermen aan gewerkt. Het is zulke horror. Dan moet je wel je verantwoordelijkheid nemen als land." Hij spreekt van een "compromis met tanden".

Met die tanden doelt hij op de sancties die België heeft aangekondigd. Er komt een nationaal verbod op de invoer van producten die door kolonisten geproduceerd, ontgonnen of verwerkt zijn in de door Israël bezette gebieden. Verder geldt er net als in Nederland een inreisverbod voor de extremistische Israëlische ministers Ben-Gvir en Smotrich. Ook de politieke en militaire leiders van Hamas mogen het land niet meer in.

Daarnaast wordt er nog gewerkt aan een voorstel voor sancties tegen gewelddadige kolonisten op de Westelijke Jordaanoever. België stelt onder meer zelf de maatregelen in omdat de Europese ministers van Buitenlandse Zaken het nog altijd niet eens kunnen worden over maatregelen tegen Israël. Behalve het treffen van sancties, stelt België ook meer geld ter beschikking voor humanitaire hulp.

Correspondent België en EU Ardy Stemerding:

"Het was een spannende week in politiek België, die leek op de situatie in Nederland. We zagen een regering met sommige partijen die vinden dat de voorgestelde maatregelen tegen Israël te ver gingen en andere partijen die juist meer druk wilden uitoefenen. Zowel op landelijk als op Vlaams niveau, in beide kabinetten dus, dreigde het uit te draaien op een crisis. Maar er is tot diep in de nacht gepraat en dat heeft succes gehad: de crisis is afgewend.

Het resultaat is een compromis. België gaat de Palestijnse staat erkennen, maar verbindt daar voorwaarden aan. Zo kunnen de partijen die de druk op Israël willen opvoeren, wijzen op de erkenning. De partijen die minder streng willen optreden tegen Israël, benadrukken de daaraan verbonden voorwaarden.

De maatregelen die de Belgische regering nu neemt, gaan verder dan de Europese Unie op dit moment wil. Je ziet dan ook dat de druk op de EU toeneemt, nu er weer een lidstaat op eigen houtje sancties instelt. België zegt nu ook: we gaan in de EU pleiten voor een wapenembargo tegen Israël en voor het gedeeltelijk opschorten van het samenwerkingsverband met het land.

De groep landen die zelf maatregelen treft, wordt daarmee langzaamaan groter. Tegelijkertijd blijft het nog steeds zo dat binnen de EU lidstaten tegenover elkaar staan. Sommige landen blijven op de rem trappen, met Duitsland voorop. Consensus is er dus nog niet. En zo lang ze het niet gezamenlijk eens worden, blijven strenge en stevige Europese maatregelen onmogelijk."

Voor meer hulp maakte koning Filip zich anderhalve maand geleden sterk, in zijn jaarlijkse toespraak. Hij riep op tot een onmiddellijk einde aan de "ondraaglijke crisis" in Gaza en noemde de humanitaire situatie daar "een schande voor de mensheid". Hij richtte zich niet specifiek tot Israël, maar het was wel de eerste keer dat hij zich zo scherp uitsprak over het conflict.

Dit is een fragment uit zijn toespraak van juli: