NOS Nieuws - Algemeen

Bij protesten tegen de regering van Servië heeft de oproerpolitie opnieuw hard ingegrepen. Met wapenstokken, flitsgranaten en traangas werden duizenden demonstranten in de Noord-Servische stad Novi Sad uit elkaar gedreven.

De betogers, aangevoerd door studenten van de universiteit, demonstreerden op de universiteitscampus voor vrije verkiezingen en rechtvaardigheid. In Servië wordt al maanden geprotesteerd tegen het antidemocratische bewind van president Vucic.

De politie boeide een aantal demonstranten en journalisten en dwong hen om plat op de grond te gaan liggen en hun naam op te geven.

Volgens de president werd de politie juist aangevallen door demonstranten. Hij noemde de demonstranten "lafaards en tuig" en haalde ook uit naar een groep Europese parlementariërs die aan het protest deelnamen. Hij zei verder dat een aantal demonstranten is opgepakt en dat hij verwacht dat er nog tientallen aanhoudingen volgen. Ook zijn volgens hem elf agenten gewond geraakt toen ze "uit het niets werden aangevallen", onder meer met vuurwerk.

Protest grimmiger

Minister Dacic van Binnenlandse Zaken sprak van een geplande massale aanval op de politie, "zoals de afgelopen maanden steeds gebeurt". Belgrado zegt dat de protesten vanuit het buitenland worden aangestuurd, maar levert daarvoor geen bewijs.

De protesten braken tien maanden geleden uit nadat zestien mensen waren omgekomen toen de betonnen overkapping van een net gerestaureerd station in Novi Sad instortte. Daarop ontstond een golf van woede en werd de overheid beschuldigd van nalatigheid en corruptie, die volgens de demonstranten de oorzaak waren van het instorten van het dak. Ze eisen een vrije pers, vervroegde verkiezingen en vervolging van de bestuurders die verantwoordelijk zijn voor het instorten van de stationsoverkapping.

Sinds vorige maand wordt het protest steeds grimmiger. Er vallen vaker gewonden, zowel bij de politie als onder de demonstranten. Hoewel de studenten de demonstranten oproepen geweldloos te demonstreren, zijn er ook kleine groepen die de confrontatie opzoeken na geregeld gewelddadig optreden van de politie. Die grijpt dan weer keihard in tegen alle demonstranten.

Bondgenoot van Rusland

Vucic noemt de demonstranten terroristen die hem uit het zadel willen wippen met hulp van het Westen en weigert een vertrouwensstemming in het parlement te houden. Honderden studenten en andere demonstranten zijn de afgelopen maanden aangehouden en geconfronteerd met politiegeweld.

Tientallen universitair docenten en leraren van middelbare scholen zijn ontslagen omdat ze de studenten steunen in hun protest. Ze zijn vervangen door mensen die loyaal zijn aan Belgrado. Het protest van gisteren richtte zich onder meer op de onafhankelijkheid van de universiteit.

Het optreden van de Servische regering leidt internationaal tot steeds meer kritiek op de regering en het autocratische bewind van president Vucic.

De president was eerder deze week in Peking bij een grote militaire parade, waarbij ook onder anderen de leiders van Rusland, Noord-Korea, Belarus, Turkije en Iran aanwezig waren. Servië staat bekend als een trouwe bondgenoot van Rusland.

Tegelijkertijd wil het land toetreden tot de Europese Unie. De onderhandelingen daarover verlopen stroef. Onder meer Nederland vindt dat het land onvoldoende vooruitgang boekt op het gebied van democratie en rechtsstaat. Daarnaast doet Servië te weinig om de relatie met het afgescheiden buurland Kosovo te verbeteren. Ook heeft het de sancties tegen Rusland niet overgenomen en onderhoudt het nauwe handelsrelaties met China.

De motie van wantrouwen tegen NSC-partijvoorzitter Kilian Wawoe wordt niet in stemming gebracht op het congres van de partij. De indiener, Sander Nieman, trok de motie op het laatste moment in op het congres in Apeldoorn.

Leden als Nieman houden Wawoe verantwoordelijk voor "zijn desastreuze beleid". De manier waarop hij de partij leidt is volgens hen te veel 'top-down', en dat zou mede leiden tot dalende ledenaantallen en kelderende peilingen. Hoewel het bestuur al na het partijcongres zou plaatsmaken voor een nieuw bestuur, vonden de indieners dat Wawoe onmiddellijk moest aftreden.

In een reactie op de motie bood Wawoe zijn excuses aan voor wat er de afgelopen maanden is misgegaan. Maar hij vroeg ook begrip voor de positie van het bestuur. Toen in juni onverwachts het kabinet viel, had het bestuur de handen vol aan het opstellen van een kandidatenlijst en het schrijven van een verkiezingsprogramma. "We gingen in overlevingsmodus."

Na de verontschuldigingen trok Nieman de motie in. "Ik ben niet uit op beschadiging van de partij." Toch dreigde hij direct daarna weer met een nieuwe motie van wantrouwen als er niet meer inspraak van de leden komt.

Niet meedoen met verkiezingen

Afgelopen week leidde de aanvankelijke reactie van het bestuur op de motie tot veel ophef binnen NSC. Het bestuur zou gedreigd hebben de partij terug te trekken voor de verkiezingen van 29 oktober als de motie zou worden aangenomen. Maar volgens de secretaris is dat nooit ter sprake geweest.

Wel bestond het risico dat NSC zonder bestuur niet in staat zou zijn om op tijd een kandidatenlijst in te dienen, zo legde hij uit aan het congres. De motie tegen Wawoe ziet het bestuur als een motie van wantrouwen tegen het hele bestuur. De kandidatenlijst moet ingediend worden door de partijsecretaris, maar als het bestuur zou opstappen, is die functionaris er niet meer.

In sportcomplex Omnisport in Apeldoorn zijn een kleine 200 leden van NSC bijeen. Oprichter Pieter Omtzigt, die zich eerder dit jaar terugtrok uit de politiek, is niet aanwezig. De partij vecht voor het voortbestaan, want afgaande op de peilingen is het niet zeker dat NSC terugkeert in de nieuwe Tweede Kamer.

Later vanmiddag houdt lijsttrekker Eddy van Hijum een toespraak.

Vandaag meerdere partijcongressen

Behalve NSC zijn er vandaag nog vier andere politieke partijen bijeen in congres vandaag: de VVD in Den Bosch, het CDA in Rotterdam, JA21 in Utrecht en de ChristenUnie, ook in Utrecht.

De partijen bespreken daar onder meer hun verkiezingsprogramma en de kandidatenlijst.

In meerdere steden in Nederland zijn vrouwen vanochtend de straat op gegaan om aandacht te vragen voor de onveiligheid in steden en parken. De acties zijn georganiseerd door de feministische beweging Dolle Mina.

In onder meer Groningen, Arnhem, Apeldoorn, Amersfoort, Den Haag, Leeuwarden, Deventer, Utrecht, Amsterdam, Harderwijk, Eindhoven, Rotterdam, Tilburg en Zwolle kwamen de Dolle Mina's om 07.00 uur in actie om, zoals zij het noemen, "de openbare ruimte terug te claimen". Volgens de organisatie waren er ruim 200 mensen aanwezig, onder wie vijftig in Amsterdam.

Deelnemers riepen leuzen en liepen bewust door parken om te laten zien dat vrouwen zich daar ook veilig moeten voelen. Ook werd er met krijtspray op muren gespoten. De openbare ruimte is van iedereen, was de boodschap. Daarnaast pleitten ze voor concrete maatregelen om de veiligheid te verbeteren, zoals het plaatsen van meer lantaarnpalen in parken.

Lisa

Vorige week voerden de Dolle Mina's ook al actie, toen 's nachts, met de boodschap: de nacht is ook van ons. Aanleiding voor de recente protesten is de gewelddadige dood van de 17-jarige Lisa uit Abcoude na een avondje uit in Amsterdam.

In Den Haag was vorige week een mars door het centrum:

Maar de actievoerders willen breder aandacht vragen voor structurele onveiligheid. Ze wijzen ook op twee ernstige zedenmisdrijven in Zeist en Amsterdam, een incident waarbij een jong meisje in een rietkraag werd getrokken in Rotterdam, en meerdere aanrandingen door personen op fatbikes.

"Vrouwen willen gewoon hun dagelijkse dingen kunnen doen: op de fiets naar werk, sporten in het park, of 's avonds lopend naar de supermarkt zonder bang te hoeven zijn. Net zoals mannen dat kunnen", zegt een woordvoerder van de actiegroep. "We zijn het zat om steeds op onze hoede te moeten zijn. Het is 2025. Laat ons met rust."

In Duisburg zijn twee leden van de vrijwillige brandweer veroordeeld tot jarenlange gevangenisstraffen voor brandstichting. De mannen van 40 en 27 hebben bekend dat ze zelf branden stichtten, om die vervolgens met de brandweer te kunnen blussen. Ze moeten ruim drie jaar de cel in.

Twee jongere medeverdachten van 19 en 17 zijn veroordeeld voor betrokkenheid. Zij kregen een voorwaardelijke gevangenisstraf.

De serie branden begon vorig jaar december en duurde meerdere weken. De mannen staken onder meer grote aantallen hooibalen in brand.

Later werd ook brand gesticht in een leegstaand restaurant, schrijft de omroep WDR. Daarbij werd voor honderdduizenden euro's aan schade aangericht.

De politie kwam de mannen in januari op het spoor door data van mobiele telefoons rond de verschillende brandhaarden te analyseren.

De temperaturen lopen hoog op aan Playa Bagdad, het noordelijkste strand van Mexico, op een steenworp afstand van de Amerikaanse staat Texas. Hiervandaan heb je goed zicht op lanceringen van SpaceX-raketten, net over de grens. Maar wat de een ziet als een bijzonder uitje, ziet de ander vooral als overlast en een verstoring van het ecosysteem.

Grote pick-ups staan geparkeerd tussen de duinen. Hun eigenaren hebben tentdoeken gespannen om te ontkomen aan de brandende zon. Ze wachten tot aan de Amerikaanse kant, waar lanceerbasis Starbase van het bedrijf SpaceX te zien is, de tiende raketlancering van ruimtevaartuig Starship van start gaat.

'Getuige van iets historisch'

Flavio Salazar is met zijn familie uit de stad Guadalajara gekomen, een autorit van ruim twaalf uur. Hij heeft al zeven keer eerder vanaf deze plek een lancering door SpaceX meegemaakt. "Het is een geweldige familie-ervaring. We zijn getuige van iets historisch", zegt hij.

Verderop staat Rogelio Olivares naast zijn auto. Ook voor hem is het niet de eerste keer dat hij hier is. "Het is een supersonische knal", zegt hij over de lancering. "Je voelt het in je borst. Je moet erbij zijn omdat te kunnen ervaren."

Waar toeristen van over de hele wereld naar dit strand komen om de lanceringen mee te maken, zijn inwoners uit het gebied minder blij met de ruimte-activiteiten. Jesús Elías Ibarra Rodríguez is directeur van de ngo Conibio Global, een organisatie die zich inzet voor de vele dieren die voor dit deel van de Mexicaanse kust kunnen worden gevonden.

Elías somt ze op. "Dolfijnen, schildpadden, walvissen, haaien", zegt hij. Om vervolgens te benadrukken dat er tegenwoordig nog maar weinig van die dieren opduiken in de wateren rond Playa Bagdad. En dat heeft volgens de dierenactivist alles te maken met SpaceX en de raketlanceringen.

Raketonderdelen op stranden

Die lanceringen gaan namelijk bij lange na niet altijd goed. In juni ontplofte een van de Starships van Elon Musk tijdens wat het bedrijf "een routinetest" noemde. Bij eerdere lanceringen waren ook vlak na lanceringen ontploffingen, waarna onderdelen van de raketten wekenlang bleven aanspoelen op stranden van landen en eilanden in de omgeving. Ook op stranden in het noorden van Mexico, zegt Elías.

Hij laat filmpjes zien van grote hoeveelheden ijzer en plastic die verspreid liggen op stranden waar schildpadden hun eieren leggen en vogels hun eten zoeken. "Wij zijn tegen de constante vervuiling door SpaceX", zegt hij. "En naast het fysieke afval, is er ook de schade door de geluidsgolven en de ondergrondse trillingen die deze lanceringen veroorzaken. Dieren raken gedesoriënteerd of gaan deze delen van Mexico vermijden."

Elías is daarom op boten gaan demonstreren met een groep activisten. Met Mexicaanse vlaggen varen ze langs de kust, waar de auto's met SpaceX-fans staan opgesteld. "Wij willen laten zien dat Mexico klaar is met de activiteiten van SpaceX. Wij eisen ons territorium op", zegt hij. De groep betogers krijgt op het water bezoek van de Mexicaanse kustwacht, terwijl Amerikaanse helikopters laag over scheren. Volgens Elías om de activisten te intimideren.

Na twee keer uitstel, volgens SpaceX vanwege slecht weer en technische problemen, wordt Starship op dinsdag succesvol gelanceerd. Vanaf Playa Bagdad is de lancering goed te ervaren: het gebrom van de motoren, de feloranje streep waarmee de raket wordt afgevuurd en vervolgens de explosie als het onderste deel van de raket ver in de Golf van Mexico in het water valt. Het ruimtebedrijf van Musk spreekt van een groot succes.

Martín Pablo Zapata is minder blij met de lancering. Hij is visser en woont niet ver van Playa Bagdad. Door de trillingen van de lancering schoten de sterren in zijn ramen, laat hij zien. Hij vreesde voor nog ergere schade. "Het hele huis bewoog. We gingen gelijk naar buiten. We dachten dat het een aardbeving was", zegt hij.

Meer lanceringen?

Als visser ondervindt ook hij de gevolgen van de activiteiten van SpaceX. "Momenteel zit er nog maar heel weinig vis hier voor de kust. Door de trillingen zijn de vissen gewoon weggejaagd." Volgens Zapata komt het steeds vaker voor dat hij met zijn collega's de zee op gaat en met zo goed als lege netten terugkomt. "We hebben het moeilijk", zucht hij.

Met grote zorgen kijkt hij naar de toekomst. Want nu SpaceX met succes hun Starship wist te lanceren, is de kans op nog meer lanceringen in de komende jaren alleen maar toegenomen.

"Als iemand gay is en van goede wil, en God zoekt, wie ben ik dan om te oordelen?" Zo antwoordde paus Franciscus in 2013 op een persconferentie in het vliegtuig. Hij was pas enkele maanden paus en op de terugweg van de Wereldjongerendagen in Brazilië.

De journalist vroeg hem of hij dacht dat er in het Vaticaan een lobby van homoseksuele priesters bestond. Uit de oorspronkelijke context gehaald groeide zijn antwoord uit tot het symbool van een nieuwe openheid ten opzichte van de lhbti-gemeenschap.

In de jaren die volgden zou Franciscus vaak benadrukken dat in de Rooms-Katholieke Kerk echt iedereen welkom is: "Todos, todos, todos!"

Heuse bedevaart

Twaalf jaar later resulteert deze nieuwe openheid in de eerste min of meer officiële bedevaart naar Rome tijdens een Heilig Jaar van een grote groep lhbti-pelgrims. Een bedevaart die volgens de organisatoren door de Argentijnse paus zelf aangemoedigd zou zijn. Het evenement is slechts half officieel, omdat de bedevaart wel voorkomt op de kalender van de organisatie van het Heilig Jaar, maar niet met de afkorting lhbti.

Toen de aankondiging afgelopen najaar voor het eerst op de kalender verscheen, werd deze snel weer verwijderd. Volgens de organisatie van het Heilig Jaar vanwege een technische fout. Een tijdje later stond de bedevaart er weer op, maar zonder enige verwijzing naar de aard van de verenigingen en belangengroeperingen die de pelgrimstocht houden.

Excuses voor 'flikkerbende'

Het laat zien hoe gevoelig het allemaal ligt. Ook Franciscus zelf was niet eenduidig in zijn uitspraken. Hoewel hij enkele keren trans personen tijdens een persoonlijke audiëntie ontving en daar foto's van liet verspreiden, keerde hij zich ongekend fel tegen wat in de katholieke kerk "gendertheorie" wordt genoemd.

Hij sprak van "ideologische kolonisatie" en het "grootste gevaar vandaag de dag". Ook lekte er een felle tirade uit van Franciscus tijdens een besloten bijeenkomst met de Italiaanse bisschoppen. Hij sprak daar over een "veel te grote flikkerbende".

De bisschoppen zouden volgens de paus veel te veel homo's toelaten als priesterstudenten op de seminaries. Als gevolg van alle ophef bood Franciscus uiteindelijk zijn excuses aan voor deze uitspraak.

In 2023 kwam er een regelrechte doorbraak. De afdeling voor de geloofsleer publiceerde een door Franciscus ondertekende verklaring die het priesters mogelijk maakte om homoparen te zegenen, zij het met de nodige beperkingen.

Zo moet de zegen individueel worden uitgesproken en niet over de relatie. Ook mag de zegen niet tijdens bijvoorbeeld een mis plaatsvinden, maar moet dat ergens achteraf gebeuren.

Hoe het ook zij, de reacties waren overweldigend. Positief van de kant van veel progressieve katholieken in het westen van de wereld, totaal afwijzend van meer traditionalistische katholieken en bijvoorbeeld de bisschoppen uit Afrika. Die tekenden formeel protest aan en weigerden de zegen over te nemen.

Leer

Ondanks de openheid en de zegen is de leer van de Rooms-Katholieke Kerk ten opzichte van alle vormen van seksualiteit buiten het traditionele huwelijk onveranderd gebleven. In de catechismus, de verzamelde leer die iedere katholiek geacht wordt te kennen, wordt homoseksualiteit nog altijd omschreven als een "ontaarding" en homoseksuele daden "intrinsiek ongeordend en in strijd met de natuurwet".

Het ziet er niet naar uit dat hier onder de nieuwe paus snel aan getornd zal worden. Maar helemaal terug naar af lijkt ook onwaarschijnlijk.

Deze week mocht een krachtige pleitbezorger van een betere positie van de lhbti-gemeenschap in de kerk, de Amerikaanse jezuïet James Martin, op persoonlijke audiëntie bij zijn landgenoot paus Leo XIV. Na afloop liet Martin via X weten dat de paus door zal gaan op de door Franciscus ingeslagen weg. Hoe precies zal moeten blijken, maar Martin was enthousiast over het gesprek.

Heilige Deur

De lhbti-bedevaart kent een rijk programma, compleet met gebedswake en mis in een jezuïetenkerk in Rome met als voorganger een hoge Italiaanse bisschop. Vanmiddag zullen de pelgrims zingend achter een regenboogkruis de lange weg aflopen richting de Sint-Pieter en, net als alle andere pelgrimsgroepen, door de Heilige Deur de basiliek betreden.

Zondag zal een delegatie op het Sint-Pietersplein aanwezig zijn tijdens het Angelusgebed van paus Leo XIV. Ongetwijfeld met in het achterhoofd de hoop dat de paus hen bij name zal begroeten, zoals hij met vele groepen pelgrims doet. Maar ook zonder pauselijke groet betekent voor veel lhbti'ers deze bedevaart een mijlpaal.

Goedemorgen! Vandaag houden vijf politieke partijen een congres in aanloop naar de verkiezingen. En de jaarlijkse Airborne Wandeltocht vindt plaats in Oosterbeek.

Eerst het weer: veel zon, maar ook wat sluierwolken of kleine stapelwolken. Het wordt 21 tot 24 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De meeste Nederlanders vinden het goed dat maatschappelijke organisaties naar de rechter kunnen stappen als de overheid zich in hun ogen niet houdt aan eigen wetten en regels. Dat blijkt uit onderzoek van Ipsos I&O in opdracht van het advocatenkantoor Pels Rijcken, dat de overheid bijstaat.

Het gaat dan om zaken zoals die van de actiegroep Urgenda over de vermindering van de CO2-uitstoot. 45 procent vindt het goed of zeer goed dat zulke zaken tegen de overheid worden gevoerd. Jongeren en hoogopgeleiden zijn het meest voor. Tegenstanders vinden dat met zulke zaken rechters op de stoel van politici gaan zitten.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Sharon van Rouwendaal stopt met competitief openwaterzwemmen. Dat heeft de 31-jarige olympisch kampioene gisteravond bekendgemaakt in het praatprogramma RTL Tonight.

Van Rouwendaal won goud op de 10 kilometer openwaterzwemmen bij de Olympische Spelen van Rio de Janeiro in 2016 en Parijs in 2024. Op de Spelen van Tokio in 2021 won ze zilver.

Bekijk de olympische race van Van Rouwendaal in Parijs in 2024:

Fijne zaterdag!

President Trump wil af van een vredesprotest dat al 44 jaar onafgebroken wordt gehouden voor het Witte Huis. De White House Peace Vigil geldt als het langstdurende protest in de VS, maar Trump vindt het ontsierend.

Op een persbijeenkomst over het omdopen van het ministerie van Defensie tot het ministerie van Oorlog vroeg journalist Brian Glenn de president naar het vredesprotest. Als verslaggever van het Trump-vriendelijke Real America's Voice veroorzaakte hij eerder al de rel over de kleding van de Oekraïense president Zelensky.

Glenn vertelde Trump dat het tentje van een anti-kernbomprotest uitgroeide tot "anti-Amerika en soms anti-Trump" en het park voor het Witte Huis ontsierde. "Was me niet opgevallen", reageerde Trump, om vervolgens een medewerker te bevelen: "Haal het weg. Nu. Vandaag nog."

Grondrechten

In 1981 begon vredesactivist William Thomas het continue protest voor de ambtswoning van de Amerikaanse president. Rond de tent stonden borden over het gevaar van een kernoorlog en uitleg over wandaden uit de Amerikaanse geschiedenis. Thomas werd in de beginjaren meermaals opgepakt wegens het veroorzaken van overlast, maar werd later grotendeels met rust gelaten.

Al snel werd zijn actie gesteund door anderen die kritisch waren over de rol van de VS in de wereld. Thomas hield het protest vol tot zijn dood in 2009, waarna Philipos Melaku-Bello het overnam. Nog altijd staan er rond het tentje protestborden met teksten als: "Leef met de bom, sterf met de bom."

Eerder dit jaar protesteerde een Republikeins Congreslid al tegen de aanwezigheid van de tent. "Amerikanen hebben het volste recht om te protesteren tegen hun regering, maar ze hebben niet het recht een nationaal park te kapen en het 24/7 te ontsieren", redeneerde Jeff Van Drew. Voorstanders van het protest wezen op de rechten die in de grondwet zijn vastgelegd.

Park ontruimd

In de uren na het bevel van Trump om het protest op te doeken werd Lafayette Park afgesloten door de beveiliging van het Witte Huis en de parkpolitie. De activisten in de tent moesten daarom ook hun stek verlaten, al lieten de agenten de tent zelf vooralsnog ongemoeid.

Melaku-Bello spreekt in een interview aan de rand van het park van een afleidingsmanoeuvre. "Ze doen gewoon van alles zodat wij niet blijven vragen om de publicatie van de Epstein-documenten." Samen met medestanders wacht hij af wat er gaat gebeuren met zijn tent.

Trump richtte eerder al zijn pijlen op gedrag dat volgens hem de Amerikaanse hoofdstad minder aantrekkelijk maakt. Zo wil hij daklozen wegjagen en stuurde hij de Nationale Garde om de politie te helpen bij het bestrijden van misdaden, hoewel de burgemeester van de stad daartegen was.

De Australische deelstaat Victoria looft een recordbeloning uit voor de gouden tip over een voortvluchtige moordenaar. Wie vertelt waar Dezi Freeman te vinden is, kan rekenen op een miljoen Australische dollar, ruim een half miljoen euro.

Freeman schoot elf dagen geleden twee politiemannen dood toen zij bij hem langsgingen met een huiszoekingsbevel. Een derde agent raakte daarbij gewond. Freeman vluchtte na het incident te voet de wildernis bij zijn woonplaats Porepunkah in.

De 59-jarige Freeman is volgens Australische media een 'soeverein', iemand die de Australische staat niet erkent. Het is niet duidelijk of de moord op de agenten verband houdt met zijn overtuigingen. De politie heeft nog niet bekendgemaakt waarom agenten Freeman opzochten.

Klopjacht

Freeman heeft volgens de politie veel ervaring met overleven in de outback. Hoewel er meteen een klopjacht op gang kwam met meer dan 450 agenten, is men er nog niet in geslaagd hem te vinden. Vandaar dat er nu tipgeld wordt uitgeloofd, het hoogste bedrag ooit in de deelstaat.

De politie hoopt dat een miljoen dollar iemand verleidt relevante informatie te delen. "Zo'n bedrag kan je hele leven in één keer veranderen", zegt een politiewoordvoerder. "De hoogte ervan laat ook zien hoe ernstig dit geweld was en hoe groot onze vastberadenheid is om hem te vinden zodat er geen gevaar meer bestaat voor de gemeenschap."

Eerder al zei de politie dat Freeman mogelijk hulp krijgt om onder te duiken. Maar afgezien van informatie van zo'n handlanger zijn er nog andere tips die nuttig kunnen zijn. "Denk aan waarnemingen van Freeman, geruchten uit de gemeenschap of zelfs verdachte gebeurtenissen rond je huis. Wat het ook is, vertelt het ons."

Zeldzaam

De woordvoerder waarschuwt wel dat mensen zelf geen actie moeten te ondernemen, omdat Freeman vuurwapengevaarlijk is. Wie hem ziet moet gelijk het alarmnummer bellen. Overigens houden onderzoekers er inmiddels ook rekening mee dat Freeman na de schietpartij zichzelf heeft gedood.

Vuurwapengeweld is zeldzaam in Australië, omdat de wapenwetten werden aanscherpt na een bloedbad in 1996 waarbij 35 mensen werden gedood. De laatste keer dat een agent werd doodgeschoten was in 2023.

De afgelopen twee jaar zijn er bij de gemeente Amsterdam honderd meldingen binnengekomen over kapotte verlichting aan de Holterbergweg, waar vorige maand de 17-jarige Lisa werd vermoord. Dat bevestigt de gemeente na berichtgeving van het KRO-NCRV-programma Pointer en het AD. Die schrijven dat de plek daarom al langer als onveilig geldt.

Volgens een woordvoerder waren de meeste meldingen binnen enkele weken opgelost, maar bij een paar heeft dat een aantal maanden geduurd. Dat kwam onder meer door capaciteitsproblemen bij netbeheerder Liander, zegt de gemeente.

"Liander geeft voorrang aan de storingen bij woningen en bedrijven die zonder stroom zitten. Daarna worden de storingen aan de verlichting opgelost", zegt de woordvoerder.

Een woordvoerder van Liander laat weten dat de lantaarnpalen het deden in de nacht dat Lisa is gedood. Inmiddels worden meldingen over de Holterbergweg met voorrang behandeld.

Angstplek

Pointer citeert een vrouw die eerder melding maakte van haar gevoel van onveiligheid daar. "Het is al jaren mijn angstplek", zegt ze. "Als daar iets gebeurt, dan is er niemand die je hoort."

Niet alleen is de plek afgelegen en slecht verlicht, hoge begroeiing beperkt er ook de zichtlijnen. Tegelijkertijd zijn er nauwelijks alternatieven voorhanden: fietsen langs de A2 of Amstel noemen vrouwen even onveilig.

Ook een leidinggevende van het nabijgelegen Emma Kinderziekenhuis zegt dat er melding is gemaakt van gebrekkige verlichting en hoge begroeiing. Zij zegt soms van het kastje naar de muur te zijn gestuurd als ze problemen meldde via een app van de gemeente Ouder-Amstel, waar de Holterbergweg onder valt. Het gebied wordt beheerd door de gemeente Amsterdam.

"Voor ik iets terug hoorde, gingen er vaak maanden overheen. Soms was de reactie dat het probleem verholpen was, maar dat was niet altijd zo. En andere keren hoorde ik dat ik bij de gemeente Amsterdam moest zijn, dan moest ik opnieuw gaan melden."

Het ziekenhuis neemt inmiddels maatregelen om risico's te verminderen: collega's appen elkaar om samen te fietsen, in het donker lopen beveiligers mee naar het openbaar vervoer en de politie surveilleert vaker rondom station Holendrecht.

'Gênant'

"Het is wel gênant dat we een incident nodig hebben om in actie te komen", zegt raadslid Frans Slats (VVD) uit Ouder-Amstel. Hij zegt dat de gebrekkige verlichting meerdere keren per jaar ter sprake is gebracht in de gemeenteraad.

Lisa werd op 20 augustus gedood toen ze terugfietste naar huis in Abcoude na een avondje uit. Een dag later werd een 22-jarige man opgepakt voor een ander zedenmisdrijf in Amsterdam. Op 22 augustus maakte de politie op een persconferentie bekend dat de man ook verdacht werd van de moord op Lisa. De politie verdenkt hem bovendien nog van een derde zedendelict. Zijn identiteit is nog altijd niet bekend.

Het merendeel van de Nederlanders vindt het goed dat maatschappelijke organisaties en burgers naar de rechter kunnen stappen als zij het gevoel hebben dat de overheid zich niet aan zijn eigen wetten en regels houdt.

Deze 'maatschappelijke rechtszaken' zijn politiek omstreden. Klimaatbeleid bijvoorbeeld "is een zaak van de politiek en niet van de rechter", zei SGP-leider Stoffer een paar jaar geleden. Het inmiddels demissionaire kabinet-Schoof liet kritisch kijken naar de "representativiteit van belangenorganisaties met een ideëel doel" die de zaken aanspannen.

Uit representatief onderzoek van Ipsos I&O onder ruim duizend Nederlanders blijkt nu dat er over het algemeen steun is voor de maatschappelijke rechtszaken, al hangt het van het onderwerp af hoe groot die steun is. Het onderzoek is gedaan in opdracht van Pels Rijcken, het advocatenkantoor dat de overheid bijstaat in de rechtszaal en dat een toename constateert van het aantal maatschappelijke rechtszaken.

Tegenstanders vrezen misbruik

Als er geen concreet voorbeeld wordt genoemd, vindt 45 procent van de ondervraagden het een goede of zeer goede zaak dat er rechtszaken tegen de Staat worden gevoerd, tegenover 12 procent die dat een slechte zaak vindt. Een derde van de ondervraagden zit daartussenin.

Jongeren en hoogopgeleiden zijn het meest voor. Tegenstanders vrezen vertraging van het beleid, hoge kosten, misbruik van het rechtsmiddel voor onbelangrijke kwesties en ondermijning van beslissingen van de meerderheid door een kleine groep.

De steun voor procedures tegen de overheid stijgt als er concrete voorbeelden werden genoemd. Bij een milieuorganisatie die de overheid aanklaagt vanwege het niet halen van de klimaatdoelen, gaat het om 55 procent. Bij een boerenorganisatie die tegen de regels van de overheid procedeert, is dat 67 procent.

Nederlanders vinden het daarbij belangrijk dat de overheid zijn standpunten en rechters hun uitspraken goed uitleggen. Ook de media moeten het publiek goed informeren. De meningen zijn verdeeld over de vraag of journalisten in het algemeen die taak voldoende invullen.

Veel meer vertrouwen in rechters dan in overheid

Opvallend is hoeveel groter het vertrouwen is van Nederlanders in justitiële instituties dan in de overheid als geheel. Dat geldt vooral voor de politie (80 procent) en rechters (76 procent). Maar ook het Openbaar Ministerie en advocaten scoren stevig op vertrouwen met respectievelijk 66 en 63 procent. Daar staat de overheid dus tegenover, die niet verder komt dan 38 procent.

Gevraagd naar de kenmerken van de rechtstaat blijkt dat de basiskennis bij de meeste mensen goed is. Kenmerken als "de overheid moet zich aan de wet houden" en "iedereen heeft recht op een advocaat" worden goed herkend.

Maar er zijn ook misvattingen: 28 procent denkt ten onrechte dat rechters door het parlement kunnen worden ontslagen. En 10 procent gelooft niet in de politieke onafhankelijkheid van rechters.

Verantwoording

Voor dit onderzoek ondervroeg Ipsos I&O 1047 Nederlanders tussen 15 en 21 juli. De steekproef is een representatieve afspiegeling van de volwassen Nederlandse bevolking op de kenmerken leeftijd, geslacht, opleiding, regio en politieke voorkeur.

Filmstudio Warner Bros. klaagt AI-plaatjesmaker Midjourney aan voor copyrightschending. Gebruikers kunnen makkelijk afbeeldingen en filmpjes genereren met beroemde superhelden en tekenfilmfiguren waar Warner Bros. het alleenrecht over heeft.

Warner Bros. laat zien dat met Midjourney een gebruiker in een oogwenk een afbeelding tevoorschijn kan toveren met beroemde cartoonfiguren. "Als een gebruiker Midjourney een simpele opdracht geeft voor een plaatje van Superman in een bepaald scenario of actie, genereert Midjourney een downloadbare afbeelding van hoge kwaliteit van het Superman-karakter waar Warner Bros. copyright op heeft."

"Superman, Batman, Wonder Woman, Bugs Bunny, and Scooby-Doo. Dit zijn enkele van de meest populaire en kostbare fictionele karakters ooit bedacht", sommen advocaten op in de aanklacht. "Zij (en vele andere) zijn eigendom van Warner Bros. Discovery. Dat betekent dat volgens de copyrightwet alleen Warner Bros. Discovery ze mag reproduceren."

150.000 dollar voor elk plaatje

In de aanklacht heeft Warner Bros. verschillende van dit soort voorbeelden opgenomen, van Superman en de Flash tot Tweety en Rick and Morty. "Zelfs een algemene opdracht als 'klassieke strijd tussen superhelden uit een comic' komt uit op karakters met copyright." Warner Bros. eist tot 150.000 dollar schadevergoeding per overtreding.

Midjourney heeft nog niet gereageerd op de claim. In juni klaagden Disney en Universal Midjourney om dezelfde reden al aan. Het bedrijf reageerde toen dat de AI alleen is getraind op publiekelijk beschikbare plaatjes en gebruikers een eigen verantwoordelijkheid hebben om rechten niet te schenden.

Schikking

De nieuwe procedure tegen Midjourney komt op de dag dat een ander AI-bedrijf, Anthropic, voor 1,5 miljard dollar schikte met een groep auteurs. Anthropic had illegaal gedownloade boeken van die schrijvers gebruikt om zijn AI te trainen, waardoor er dus geen royalty's over de gebruikte werken waren betaald.

Deze zaak wordt gezien als een mogelijk een kantelpunt in de strijd over inbreuken op het auteursrecht tussen met AI-bedrijven en journalisten, artiesten, fotografen en andere makers van originele content.

Het lichtzwaard waarmee Darth Vader de hand van Luke Skywalker afhakte in The Empire Strikes Back is verkocht voor een recordbedrag. Op een veiling in Los Angeles werd er ruim 3 miljoen euro voor betaald. Nooit eerder werd er zo veel geld neergelegd voor een rekwisiet uit Star Wars.

Het gaat om het wapen waarmee de slechterik uit de filmreeks te zien was in in ieder geval de laatste twee delen van de originele trilogie. Mogelijk was het ook al gebruikt voor de allereerste film A New Hope uit 1977, maar daarvoor ontbreekt fotografische bewijs.

Veilinghuis Propstore vindt het terecht dat iemand zo diep in de buidel tast voor het object. "Dit is het wapen van het meest herkenbare karakter uit de beroemdste sciencefictionfilm ooit", jubelt de veilingcatalogus. "Dit is meer dan een film rekwisiet, het is filmgeschiedenis."

Beschadigingen

Close-up is goed te zien dat het miljoenenobject zijn leven ooit begon als flitslichthouder voor een klassieke balgcamera. Regisseur George Lucas liet dat met onder meer knopjes van een digitale rekenmachine eruitzien als een ruimtewapen.

Voor de films werden twee versies gebruikt: eentje met alleen een handvat en eentje waarop met een koppelmechanisme een lemmet gezet kon worden voor duels. Dat lemmet was bedekt met wit reflecterend tape, zodat in de nabewerking de typische gloed van het wapen kon worden toegevoegd. Het nu geveilde lichtzwaard is die duelversie, al ontbreekt het lemmet.

In de nauwkeurige beschrijving meldt Propstore dat het kavel duidelijk veel te verduren heeft gehad in de gevechten. Er zitten enkele krassen op, een deel van het handvat is losgeraakt en het uiteinde is deels verdwenen. "Maar dat vermindert de waarde in het geheel niet: dit wijst er juist op dat het lichtzwaard echt is, bewijs dat hij authentiek in deze film is gebruikt."

Zweep en neuralyzer

In de driedaagse veiling kwamen nog meer overbekende Hollywoodstukken voorbij. Zo werd een zweep van Indiana Jones voor 4 ton verkocht, ging een Spider-Mankostuum voor 250.000 euro van de hand en haalde een bord van Perron 9 3/4 uit de Harry Potterfilms zeven keer meer op dan de geschatte minimumwaarde van 17.000 euro.

Ook een pop van Saw, de helm van Sauron uit The Lord of the Rings en een neuralyzer uit Men in Black vonden voor vele tienduizenden euro's nieuwe eigenaren. Ook zaterdag worden er nog objecten geveild, een van de topstukken dan is Leonardo DiCaprio's kaartje uit Titanic.

Mark Volman van de Amerikaanse band The Turtles is op 78-jarige leeftijd overleden. Volman was met Howard Kaylan de oprichter van de band en zong ook op hun grootste hit, Happy Together.

Klasgenoten Volman en Kaylan hadden in Californië al samen in meerdere schoolbandjes gezeten toen ze The Tyrtles oprichtten, met in de naam een fonetisch grapje zoals ook The Beatles en The Byrds in die tijd hadden. Tegen de tijd dat ze echt doorbraken hadden ze de y in hun naam alweer vervangen door een u.

In 1965 scoorde de band een grote hit met It ain't me babe, al zou hun versie altijd in de schaduw blijven staan van Bob Dylans origineel, dat een jaar eerder was uitgekomen. Het leek er een tijdje op dat de band daarmee de beste tijd achter zich had, totdat Volman en Kaylan een lied in handen krijgen waar vele andere artiesten al voor hadden bedankt, Happy Together.

Acht maanden schaven

De band nam de tijd om de minimalistisch opgenomen demoversie (met handgeklap in plaats van drums bijvoorbeeld) veel beter te maken. Tijdens acht maanden toeren werd er geschaafd aan de opnames, tot er een volledig eigen versie was ontstaan, met vrolijk schallende koperblazers. Volman nam de harmonieën voor zijn rekening.

Zie hier Happy Together met Volman in het oranje:

Hoewel het lied gaat over een onbeantwoorde liefde, bleek het met zijn opgewekte deuntje de ideale soundtrack voor de Summer of Love aan de Amerikaanse oostkust. Het zou de eerste en enige nummer 1-hit van de band worden in de VS. Ook in Nederland kwam het nummer hoog in de Top 40, op nummer 5.

De populariteit van Happy Together bleek tijdloos. Een heruitgave haalde in 1975 weer kort de hitlijst, in de jaren 90 werd het nummer gebruikt in een Dubbeldrank-reclame en in 2015 opende het nummer de Minions-film.

Er volgden voor The Turtles nog andere bescheiden hitjes, zoals Elenore, dat met teksten als "Jeetje, ik vind je mieters" eigenlijk bedoeld was om de oppervlakkigheid van alle ik-hou-van-jou-en-ik-blijf-je-trouwliedjes belachelijk te maken. Toen verdere grote successen uitbleven en de relatie met hun platenlabel verslechterde, hield de band in 1970 op te bestaan.

Frank Zappa

Volman en Kaylan zouden blijven samenwerken, bij Frank Zappa's Mothers of Invention bijvoorbeeld, die ook Happy Together opnam in zijn liverepertoire. Ook werkten ze als opnameartiesten bij grote namen als T.Rex, Bruce Springsteen en John Lennon.

Volman was al enige jaren chronisch ziek, maar bleef toch nog geregeld optreden. Volgens zijn familie overleed hij gisteren in zijn woonplaats Nashville na een kort, onverwacht ziekbed.

De Amerikaanse immigratiedienst is een fabriek van Hyundai in de staat Georgia binnengevallen en heeft er 475 mensen gearresteerd.

Volgens de immigratiedienst hebben de meesten van hen de Zuid-Koreaanse nationaliteit. Zij hadden volgens de Amerikaanse regering niet de juiste werkvergunningen. Het Zuid-Koreaanse ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigt dat "een groot aantal" landgenoten is gearresteerd, maar noemt geen aantallen.

Volgens president Trump waren alle gearresteerden "illegale vreemdelingen" en deden de overheidsinstanties hun werk.

Fabriek in aanbouw

De inval was bij een productielocatie waar de Koreaanse autofabrikant elektrische voertuigen maakt. De locatie is sinds een jaar in gebruik en is een van de belangrijkste productielocaties van Hyundai. Er werken zo'n 1200 mensen.

Brian Kemp, de gouverneur van Georgia, noemde de fabriek eerder het grootste economische ontwikkelingsproject ooit. De actie was gericht tegen een afdeling in aanbouw waar batterijen geproduceerd gaan worden.

Het Zuid-Koreaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zegt bezorgd te zijn over de inval. Meerdere Zuid-Koreaanse ambtenaren zijn vanuit Washington naar Georgia gestuurd om steun te bieden.

Visumontheffing

Een advocaat die een aantal van de arrestanten vertegenwoordigt, meldt dat twee van zijn cliënten een visumontheffing hadden om negentig dagen in de VS te werken en dat zij zich aan de wet hielden.

Volgens Steven Schrank, een leidinggevende in het departement van Binnenlandse Veiligheid, zijn sommige van de arrestanten illegaal de grens over gestoken. Anderen hadden volgens hem een verlopen visum of een visumvrijstelling waarmee ze niet mochten werken. Hij noemt de inval "het resultaat van maandenlang strafrechtelijk onderzoek".

Uitzettingen

Sinds het aantreden van president Trump is het aantal uitzettingen enorm toegenomen. De acties krijgen steevast kritiek van Democraten. De voorzitter van de Democratische Partij van Georgia Charlie Bailey noemt de inval in de fabriek "een politiek gemotiveerde operatie, bedoeld om mensen te terroriseren die hard werken voor hun brood, onze economie aandrijven en bijdragen aan de gemeenschappen in Georgia waar ze wonen."

Het Amerikaanse AI-bedrijf Anthropic betaalt een groep auteurs 1,5 miljard dollar (bijna 1,3 miljard euro) om verdere vervolging voor het niet betalen van auteursrecht te ontlopen.

Het bedrijf had voor het trainen van zijn chatbot meer dan zeven miljoen boeken gedownload. Dat was op zich geen probleem, oordeelde een federale rechter in juni. Problematisch was wel dat die boeken van illegale sites zijn gedownload, waardoor de auteurs en de uitgevers er geen cent van terugzagen.

500.000 boeken

De kans bestond dat het bedrijf in december tot het betalen van een veel hoger bedrag dan 1,5 miljard dollar zou worden veroordeeld. "We hebben het dan mogelijk over meerdere miljarden, genoeg om Anthropic failliet te laten gaan", zei een juridisch analist van uitgeverij Wolters Kluwer tegen persbureau AP.

Het bedrijf heeft nu ingestemd met het betalen van 3000 dollar per boek voor de 500.000 boeken, zowel fictie- als non-fictieboeken, die onder de schikking vallen.

Kantelpunt

"Dit is voor zover wij weten, het grootste herstel van auteursrecht ooit en de eerste in zijn soort in het AI-tijdperk, zegt de advocaat van de auteurs tegen persbureau AP.

De rechtbank moet de schikking nog goedkeuren. Als dat gebeurt is deze zaak mogelijk een kantelpunt in de strijd tussen AI-bedrijven en anderen over inbreuken op het auteursrecht, zoals journalisten, fotografen en muzikanten.

Bij Katwijk is een dode dwergvinvis aangespoeld. Het is niet zeker, maar wel aannemelijk dat dit hetzelfde dier als de dwergvinvis die eerder aanspoelde in België, zegt Lonneke IJsseldijk van de Universiteit Utrecht.

"Maar het kan ook een andere zijn", zegt ze. "Dwergvinvissen spoelen een paar keer per jaar aan."

In de Belgische badplaats Heist spoelde maandag een mannelijke dwergvinvis van 6 meter aan. De eerste twee pogingen om het dier terug de zee in te krijgen, mislukten: hij spoelde opnieuw aan. De derde poging slaagde wel.

Ook de dode dwergvinvis die vandaag is aangespoeld in Katwijk is ongeveer 6 meter lang en een mannetje. Bioloog IJsseldijk gaat onderzoek doen naar het dier. Daarvoor wordt het kadaver naar Utrecht gebracht.

"Ik wil goed naar het dier kijken", zegt IJsseldijk. "We zullen ook contact leggen met de Belgen om te vragen of hij nog andere kenmerken had: een bijzonder wondje of een plekje. Zodat we een soort bewijs kunnen vinden."

IJsseldijk gaat ook proberen om de doodsoorzaak te achterhalen. Maar heel lang kan het onderzoek volgens haar niet duren. "Het dier is al in staat van ontbinding, het is al een tijdje dood."

Een automobilist is een bedrijfspand in Ede binnengereden. De bestuurder zou daarna op de vlucht zijn geslagen.

Het ongeluk gebeurde rond 19.45 uur. De gevel van het pand aan de Boylestraat raakte zwaar beschadigd. Het pand is instabiel geraakt door het ongeluk, schrijft Omroep Gelderland.

Volgens de regionale omroep zochten agenten met politiehonden in de omgeving naar de bestuurder. De lokale nieuwssite Ede Stad meldt dat er een verdacht is aangehouden, maar dat het nog niet bekend is of het om de chauffeur gaat.

De gemeente Amsterdam heeft het kabinet dringend verzocht om de opvang van ernstig zieke en gewonde kinderen uit Gaza mogelijk te maken. Dat schrijft burgmeester Halsema in de beantwoording van vragen van de Amsterdamse gemeenteraad.

Het verzoek aan het kabinet is opmerkelijk omdat het kabinet de opvang van deze kinderen vorige maand nog afwees en de Tweede Kamer vorige week een motie met hetzelfde doel verwierp.

Amsterdam UMC wil meedoen

Amsterdam beschouwt het als zijn humanitaire verplichting om aan opvang van ernstig zieken en gewonden uit het oorlogsgebied mee te werken, schrijft Halsema in de beantwoording van vragen van de fracties van PvdA, GroenLinks, D66, Volt, Denk en SP.

Ze weet zich daarin gesteund door het Amsterdam UMC. "Het ziekenhuis acht het vanwege gebrek aan medische zorg in Gaza noodzakelijk in Amsterdam zieke en gewonde kinderen op te vangen", zegt de burgemeester.

Andere steden

Amsterdam heeft contact gehad met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten over de vraag of meer Nederlandse gemeenten bereid zijn mee te doen. In Utrecht is daar in de gemeenteraad een meerderheid voor.

Halsema schrijft dat ze ook contact heeft gezocht met andere steden in Europa over mogelijke samenwerking bij de evacuatie en opvang van gewonde Palestijnen en met name gewonde kinderen.

Het Concertgebouw in Amsterdam doet een dringend beroep op de Stichting Chanukah Concert om de Israëlische voorzanger Shai Abramson te vervangen op een concert dat gepland staat op 14 december. Het Concertgebouw noemt als aanleiding voor de oproep "dat deze cantor als chief cantor een prominente rol vervult in het Israëlische leger (IDF)", zo staat in een verklaring.

In de verklaring benadrukt het Concertgebouw dat het de zaal verhuurt en niet gaat over de invulling van het programma, dat "de verantwoordelijkheid is van de organisator". Het Concertgebouw zegt met de stichting in gesprek te zijn over de vervanging van de cantor. In de verklaring zegt de Amsterdamse concertzaal "pal achter de viering van Chanukah" en achter de Joodse gemeenschap te staan. Of dat betekent dat het concert óók doorgaat als de stichting Abramson niet vervangt, kan niet uit de verklaring worden opgemaakt.

Hoofdcantor van het leger

De stichting bevestigt dat er een gesprek is geweest met Het Concertgebouw, maar stelt dat er geen aanleiding is geweest voor een vervolggesprek. Volgens de stichting wordt Abramson niet vervangen als cantor. "Wij kijken uit naar het Chanukah Concert op 14 december met Shai Abramson als onze gastcantor", zegt de stichting in gesprek met NOS. Ook zegt de stichting zelf geen klachten te hebben ontvangen over Abramson als hoofdgast op het concert.

De 51-jarige Abramson was tot 2017 luitenant-kolonel in de Israëlische strijdkrachten. In 2008 werd hij benoemd tot hoofdcantor. Hij ging in 2017 met pensioen, maar bleef in functie als 'Chief Cantor' van het leger. "Shai vertegenwoordigt de staat Israël en de IDF (Israël Defense Forces, de officiële naam van het leger, red.) in Israël en daarbuiten, als Chief Cantor van de IDF bij staatsherdenkingsceremonies, officiële evenementen, shows en conferenties", schrijft Abramson op de site van zijn eigen bedrijf.

Abramson is een veelgevraagde voorzanger. In april trad hij nog in uniform op tijdens een herdenking in Auschwitz:

Het concert wordt jaarlijks door de stichting in Amsterdam georganiseerd ter gelegenheid van het joodse feest Chanoeka. Abramson laatste optreden in het Concertgebouw was voor 7 oktober 2023 toen Hamas terreuraanslagen pleegde in Israël, 1200 mensen vermoordde, honderden mensen ontvoerde en de Israëlische strijdkrachten Gaza binnentrokken. Israël wordt beschuldigd van genocide in Gaza vanwege de dood van tienduizenden Palestijnen.

Stichting: 'Cantor wordt door staat ingehuurd'

Stichting Chanukah Concert zegt de commotie "die is gecreëerd rond dit prachtige jaarlijkse concert en rond cantor Shai Abramson" te betreuren. "Shai Abramson is niet in dienst van de IDF. Hij was dat vroeger wel, maar is dat al vele jaren niet meer", zegt een woordvoerder van de stichting tegen de NOS. "Hij wordt als contractant door de Israëlische staat ingehuurd om te zingen bij herdenkingsceremonies en draagt de eretitel Chief Cantor."

Vooral op accounts van pro-Palestijnse groepen wordt opgeroepen om Abramson geen podium te bieden. Zo worden er recente afbeeldingen en video's getoond van Abramson die in legeruniform een gebed zingt voor Israëlische militairen. Zij noemen zijn optredens "IDF-propaganda". En het platform Whispering Media stelde schriftelijk vragen aan het Concertgebouw. Een ander platform beweert "nota bene door Joodse Nederlanders" getipt te zijn over het concert.

De stichting stelt dat deze klachten "getuigen van het antisemitische sentiment in Nederland".

Verstoringen

Bij meerdere eerdere concerten die werden gegeven door joodse en Israëlische artiesten zijn wereldwijd verstoringen geweest. Vorig jaar mei annuleerde het Concertgebouw een concert van het Jerusalem Quartet vanwege aangekondigde demonstraties van pro-Palestijnse actievoerders. In maart vorig jaar was in Waalwijk een concert van de Joodse zangeres Lenny Kuhr, die kinderen heeft die wonen in Israël en dienstplichtig zijn, verstoord. Een dag voor het concert van het kwartet in Amsterdam was een protest op de Universiteit van Amsterdam uitgelopen op geweld en vernielingen.

Het Concertgebouw zei toen dat het afzeggen van het concert gebeurde omdat het "de veiligheid van onze medewerkers, bezoekers en musici wil garanderen". Uiteindelijk vond een van de concerten toch doorgang nadat er aangescherpte veiligheidsmaatregelen werden genomen. Concertgebouwdirecteur Simon Reinik zei toen dat ieder concert moet kunnen doorgaan "ongeacht achtergrond, religie, cultuur of welk onderscheid dan ook"