NOS Nieuws - Algemeen

In de Nepalese hoofdstad Kathmandu zijn bij protesten volgens de politie zeker zeventien mensen gedood. Ze werden door de politie beschoten toen ze het parlement probeerden te bestormen. Volgens de autoriteiten raakten 145 mensen gewond, onder wie 28 politieagenten.

Van de gewonden liggen er minstens veertien in kritieke toestand in het ziekenhuis. Zij hebben onder meer schotwonden in het hoofd of in de borst. Buiten het belangrijkste ziekenhuis in de hoofdstad verzamelen zich familieleden en mensen die bloed willen geven.

De situatie blijft gespannen. Voor de omgeving van het parlementsgebouw is een avondklok ingesteld.

Dit zijn beelden van het protest in de hoofdstad:

In Kathmandu en andere Nepalese steden wordt door jongeren gedemonstreerd tegen een verbod op een aantal sociale media. Demonstranten zijn woedend over een besluit waardoor platforms als Facebook, YouTube en X niet meer te gebruiken zijn. Ook demonstreren zij tegen corruptie bij de overheid.

Enkele tientallen veelgebruikte socialemediaplatforms hebben van de Nepalese overheid meermaals de opdracht gekregen om hun bedrijven officieel te laten registreren in het land en toezicht door de overheid toe te staan. De apps die daar geen gehoor aan gaven, zijn sinds donderdag geblokkeerd.

Het verbod volgt op een wetsvoorstel waarmee de Nepalese regering ervoor wil zorgen dat sociale media beter gereguleerd kunnen worden. Het wetsvoorstel wordt bekritiseerd, omdat het zou kunnen leiden tot meer censuur. De oppositie en tegenstanders van de overheid uitten hun kritiek namelijk vooral online.

Mensenrechtenorganisaties noemen het een poging van de regering om de vrijheid van meningsuiting in te perken. Slechts vijf platforms, waaronder TikTok, zijn nog actief.

Op weg naar het parlementsgebouw drongen de demonstranten door prikkeldraad en andere blokkades. De politie zette een waterkanon en traangas in. De politie zag zich genoodzaakt om zich in het parlement terug te trekken.

Zuid-Aziëcorrespondent Devi Boerema:

"In Nepal zijn veel mensen afhankelijk van sociale media voor hun inkomsten. Ze gebruiken Facebook bijvoorbeeld als platform om hun bedrijf te promoten. Zij worden door het verbod financieel geraakt.

Toch gaan de protesten niet alleen over de blokkade op de in totaal 26 sociale mediaplatformen in Nepal. Jongeren zeggen dat dit de aanleiding is, maar er is bredere woede over corruptie in het land. Sinds het verbod ingesteld werd afgelopen donderdag is de hashtag #nepobaby trending op TikTok. Dat platform is nog wel in de lucht, omdat het platform eerder al instemde met de nieuwe regels van de regering. De platforms waar nu een verbod op is deden dat niet.

Op TikTok zijn filmpjes te zien die het gewone leven van Nepalese jongeren vergelijken met de luxe levensstijl van de kinderen van politici. Het worden al de Gen-Z protesten genoemd, omdat deze generatie zegt nu een einde te willen maken aan jarenlange corruptie en ongelijkheid in het land."

Een 16-jarige jongen heeft het vuur geopend op een politiebureau in het Turkse Izmir, een stad in het westen van het land. Dat schrijft de Turkse omroep NTV. Twee agenten werden bij de aanval gedood en zeker twee anderen raakten gewond, van wie één ernstig.

De schutter is gearresteerd en zijn motief wordt onderzocht. Volgens de Turkse omroep werd de jongen bij zijn arrestatie in zijn been geschoten. De omroep schrijft dat de jongen enige tijd geleden heeft vastgezeten op het politiebureau, maar dat hij weer was vrijgelaten. De schutter zegt mishandeld te zijn in detentie.

Bij de aanslag droeg de jongen een bivakmuts. De Turkse omroep schrijft dat hij het jachtgeweer van zijn vader gebruikte.

Bij een aanslag in Jeruzalem hebben schutters zeker zes mensen gedood. Vier slachtoffers overleden ter plekke, twee andere bezweken in het ziekenhuis.

Over het aantal gewonden lopen de berichten uiteen. Volgens de Israëlische hulpverleningsorganisatie Magen David Adom liggen zeker zes mensen in kritieke toestand in het ziekenhuis.

Onder de dodelijke slachtoffers zijn een man en een vrouw van in de vijftig en drie mannen van in de dertig. Het Spaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zegt dat een van de doden Spaans burger is.

Schutters gedood

De aanslag vond plaats bij knooppunt Ramot, aan de noordwestelijke rand van de stad. Volgens de eerste berichten waren de schutters in een bus gestapt, waar ze het vuur openden op passagiers. De Israëlische politie zegt dat er twee schutters waren. Die zijn allebei doodgeschoten, vlak nadat ze zelf waren begonnen met schieten, aldus de politie.

Die spreekt van een terreuraanslag. Veiligheidsfunctionarissen zeggen tegen Israëlische media dat de schutters Palestijnen uit de Westelijke Jordaanoever zijn. Ze zouden uit de omgeving van Ramallah komen, maar hun identiteit wordt nog nagetrokken. Israëlische militairen zouden de dorpen waar de daders vandaan komen hebben omsingeld.

Op beelden is te zien dat mensen in paniek wegrennen van een bushalte, midden in de ochtendspits. Een hulpverlener ter plaatse zegt tegen Israëlische media dat er vlak na de aanslag mensen verspreid over de straat liggen, buiten bewustzijn. "Er is ter plekke veel verwoesting te zien, glasscherven op de grond en veel commotie."

Dit zijn beelden van de situatie na de aanval:

Hamas heeft de aanval in een verklaring geprezen en noemt het een "heldhaftig operatie". De militante beweging heeft de aanslag niet opgeëist, maar roept Palestijnen op de Westoever op om "de confrontatie met de bezetter en de kolonisten te escaleren".

In afwachting van het politieonderzoek zijn de toegangswegen tussen Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever afgesloten. Premier Netanyahu zegt de aanslag te bespreken met veiligheidsbeambten. Hij heeft de plek van de aanslag vanochtend bezocht.

De laatste grote aanslag door Palestijnen met meerdere doden in Israël was in oktober vorig jaar. In Jaffa, ten zuiden van Tel Aviv, vielen twee aanslagplegers omstanders aan met een geweer en een mes. Daarbij werden zeker zes mensen gedood en negen anderen verwond.

De top-3 van de kandidatenlijst van Denk ziet er hetzelfde uit als de vorige keer. Stephan van Baarle blijft lijsttrekker en achter hem staan de huidige fractieleden Dogukan Ergin en Ismail el Abassi op respectievelijk plek 2 en 3. Op 4 en 5 staan twee vrouwen: Elif Esen en Nassira Abaaziz.

Dat het deze volgorde zou worden, was niet vanzelfsprekend. Vorige maand was er een hoogoplopend conflict binnen de partij over de kieslijst. Half augustus zei Van Baarle op te stappen als lijsttrekker, omdat hij naar eigen zeggen werd ondermijnd door het partijbestuur.

'Divers, energiek en vastberaden'

Het bestuur en de Tweede Kamerfractie waren het oneens over de kandidatenlijst. De fractie wilde het zittende Kamerlid Ergin op de tweede plek na Van Baarle, het bestuur wilde hem op de vijfde plek. In plaats van hem moest een vrouw hoger op de lijst komen. Om welke vrouwelijke kandidaat het gaat, is niet bekend.

Uiteindelijk stapte het bestuur op en stelde Van Baarle zich weer kandidaat als lijsttrekker. Met het presenteren van de lijst is duidelijk dat hij zijn zin heeft gekregen wat betreft de volgorde van de kandidaten voor de verkiezingen van 29 oktober. "Onze lijst is divers, energiek en vastberaden, een echte afspiegeling van Nederland", schrijft Van Baarle in een mail aan de leden.

Denk heeft nu drie Kamerzetels. In de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van meerdere peilingen, staat de partij op drie tot vijf zetels.

Rick Davies, een van de twee medeoprichters van de Britse band Supertramp, is overleden. Dat heeft de band bevestigd in een verklaring op zijn website. Davies was 81 jaar.

In de verklaring meldt de band dat Davies op 6 september is overleden in zijn huis op Long Island in de VS. "We hadden het voorrecht hem te kennen en meer dan vijftig jaar met hem te mogen spelen", schrijven de bandleden. Davies leed sinds meer dan tien jaar aan multipel myeloom, ook wel de ziekte van Kahler genoemd.

Rick Davies richtte Supertramp in 1969 op samen met Roger Hodgson. De meeste hits die in de jaren 70 en 80 zouden volgen waren van de hand van Hodgson, maar ook Davies droeg bij aan het succes van de legendarische groep met hits als Goodbye Stranger, Bloody Well Right en Canonball. Enkele nummers, zoals School en Give a Little Bit, werden door Hodgson en Davies samen geschreven.

Bij de oprichtingvan Supertramp had Davies al in verschillende bands gespeeld. Op een tour met een van die bands ontmoette hij de in Zwitserland woonachtige Nederlandse miljonair Stanley August Miesegaes. Die was onder de indruk van Davies' muzikale talent en bood aan hem te sponsoren, op voorwaarde dat Davies een nieuwe band zou beginnen. Miesegaes zou uiteindelijk meebetalen aan de eerste twee Supertramp-albums.

Davies plaatste na zijn ontmoeting met de Nederlander een oproep voor medebandleden in muziektijdschrift Melody Maker, waarop Roger Hodgson auditie deed en ze nummers begonnen te schrijven. De nieuwe band heette oorspronkelijk Daddy maar werd al snel omgedoopt in Supertramp. In 1977 verhuisde de band naar de VS.

De groep scoorde tussen 1974 en 1982 een reeks grote hits: Dreamer, Give a Little Bit, School, Breakfast in America, Take the Long Way Home, It's Raining Again, Goodbye Stranger en The Logical Song. Tien nummers van de band haalden in 2024 de NPO Radio 2 Top 2000.

Ruzie over royalties

Als tweede frontman van Supertramp zette Davies de band voort, nadat Hodgson in 1983 was vertrokken vanwege geschillen tussen de bandleden. Het ging aanvankelijk om creatieve meningsverschillen, maar later ging het ook over songwriting-royalties. Afgelopen maand was daar nog een rechtszaak over.

Vanwege zijn gezondheidsproblemen was Davies de laatste jaren niet meer in staat om met Supertramp op tournee te gaan. Wel trad hij nog op met zijn vrienden uit zijn geboortestad Swindon als Ricky and the Rockets.

De bandleden noemen op hun website Davies' "soulvolle zang en onmiskenbare touch op de Wurlitzer de hartslag van het geluid van de band".

'Begenadigd muzikant'

Musici en fans reageren verdrietig op sociale media. Velen memoreren Davies als een legende. Harry van der Burg, voorman van de tributeband Supertribute omschrijft hem als een begenadigd muzikant. "Hij was een van de bepalende mensen van Supertramp, met name bij het meer jazzy/blues-werk, in tegenstelling tot Roger Hodgson, die zorgde voor het meer pop-achtige werk zoals It's Raining Again", zegt Van der Burg in het NOS Radio 1 Journaal.

Volgens de fan vormden de verschillen tussen Davies en Hodgson juist de kracht van Supertramp. "Omdat ze zo verschillend waren hebben ze elkaar tot grote hoogte gebracht. Maar uiteindelijk brengen die sterk verschillende meningen en muzikale invloed toch tot stand dat zo'n groep uit elkaar gaat."

Ze loopt traag. Moet af en toe even uitrusten. Maar als het over de Franse politiek gaat is Jocelyne Nouvet-Gire één al energie. "Ik ben boos. Ik ben zó ontzettend boos."

Ze heeft de chronische ziekte MS, die het centrale zenuwstelsel aantast. Ze heeft zware lichamelijke klachten. Door haar ziekte raakte ze haar baan kwijt en kan ze thuis weinig nog zelf doen. "Dus ja, ik ben heel erg boos nu de regering aankondigt op chronisch zieken te willen bezuinigen."

Premier François Bayrou kondigde deze zomer een hele serie vergaande bezuinigingen aan. Hij wil onder meer snijden in de vergoedingen van ziektekosten voor chronisch patiënten met bijvoorbeeld MS, kanker, alzheimer of parkinson. Volgens de premier krijgt deze groep zieken regelmatig onnodige behandelingen, die nu nog vergoed worden.

Overleeft Bayrou stemming parlement?

Maar of de bezuinigingen er ook echt komen, is nog maar de vraag. Vandaag komt het parlement bijeen om te stemmen over het beleid van premier Bayrou. Als een meerderheid tegen hem stemt, is hij verplicht om ontslag te nemen.

De kans daarop is groot: de meeste oppositiepartijen willen Bayrou naar huis sturen. Dat is dan de tweede keer dat de premier weg moet in korte tijd. In december werd de vorige centrumrechtse regering ook weggestemd door de oppositie.

Protestacties

Jocelyne Nouvet-Gire gaat woensdag hoe dan ook demonstreren. In het hele land worden protestacties georganiseerd tegen de bezuinigingen. "We moeten onze stem laten horen. We leven in een democratie. De regering hoort te luisteren naar de bevolking."

In Frankrijk zijn meer dan 13 miljoen mensen officieel erkend als chronische zieken. Ze hebben geen uitzicht op genezing. "Chronisch zieken zijn mensen die ook echt heel erg ziek zijn", schreef gezondheidseconoom Nicolas Da Silva van de Universiteit van Parijs. "Door de bezuinigingen zal hun situatie nog verder verslechteren."

Onrust bij ondernemers

Ook ondernemers maken zich zorgen over de politieke onzekerheid in Frankrijk. "Daar zijn we heel erg bezorgd over", zegt Laurent Vronski. "Ik was kort geleden op een bijeenkomst van werkgeversorganisatie Medef. Er heerste daar bijna een begrafenisstemming. Sinds de verkiezingen vorig jaar zomer is er niet één stabiele regering meer geweest."

Nieuwsuur maakte deze video over de problemen in Frankrijk:

Vronski is de directeur van Ervor, een Frans bedrijf dat industriële luchtcompressors maakt en verkoopt aan bijna veertig landen. "Ondernemers willen investeren, produceren, uitbreiden. Maar omdat de politieke situatie in Frankrijk zo onzeker is, gaat de rem erop. Ondernemers zijn afwachtend, ze stellen nu hun beslissingen uit. En als bedrijven geen investeringen meer doen, dan kan een economische crisis ontstaan."

Hij wil zich niet uitspreken over de kleur van een nieuwe regering. Als er maar een regering komt, met een stabiele meerderheid. Dan weten de Franse ondernemers in ieder geval waar ze de komende jaren aan toe zijn.

"Vergeet niet dat we als bedrijfsleven ook al te maken hebben met geopolitieke spanningen en met handelsoorlogen. We passen ons zo goed mogelijk aan, maar niemand zit te wachten op nóg meer instabiliteit.''

In Colombia zijn tientallen soldaten ontvoerd door een grote menigte, meldt het leger. Dat gebeurde in de Micay-canyon, in het zuidwesten van het land.

De canyon in het departement Cauca is een gebied dat onder invloed staat van een rebellenbeweging die zich heeft afgesplitst van de FARC. Ook staat de regio bekend om het verbouwen van veel cocaplanten.

Het leger zegt dat 45 soldaten bezig waren met het invoeren van maatregelen om de illegale teelt van cocabladeren tegen te gaan. Ze werden omsingeld door een groep van zo'n 600 mensen, en werden ontvoerd. Aanvankelijk werd gemeld dat er 72 soldaten waren ontvoerd, maar het leger sprak later van een lager aantal.

In de Micay-canyon proberen de autoriteiten met de speciale 'Operatie Perseus' al ruim een jaar om gewapende groeperingen aan te pakken, schrijft de krant El Tiempo. Daarbij stuiten ze regelmatig op felle weerstand. Vorige week probeerde een groep burgers twee soldaten levend te verbranden.

Nog een ontvoering

Het is de tweede keer in een maand tijd dat er soldaten worden gegijzeld. In augustus werden er in het zuidelijke departement Guaviare ook al 33 militairen gekidnapt, volgens het leger door dorpelingen die vermoedelijk onder bevel stonden van dezelfde rebellengroep. Daaraan ging een vuurgevecht vooraf, waarbij elf doden vielen onder de rebellen.

Het leger zei destijds dat de dorpelingen eisten dat het lichaam van een gedode rebel aan hen zou worden teruggegeven. Na vier dagen lieten ze de gegijzelde soldaten vrij. Ook in juni was er een soortgelijke ontvoering.

De Colombiaanse regering heeft grote moeite om sommige plattelandsgebieden onder controle te krijgen. Drugsbendes en rebellengroeperingen voeren een felle strijd over territorium waar de FARC afstand van heeft gedaan. Die ultralinkse rebellengroep zaaide decennialang terreur in het land. In 2016 werd er een vredespact gesloten met de regering, waarna de wapens werden neergelegd.

Ruim 120 gemeenten slijpen de messen om nog iets terug te zien van het geld van Groupcard. Dit bedrijf dat lokale cadeau- en stadspassen uitgaf ging een maand geleden failliet. Gedupeerde gemeenten komen later deze week bij elkaar, waar wordt besloten of zij gezamenlijk het bedrijf aanklagen en de oud-directeur persoonlijk aansprakelijk gaan stellen.

Dat blijkt uit een rondgang van de NOS onder een deel van de getroffen gemeenten. De gemeente Den Bosch laat weten dat de eigenaar van Groupcard aansprakelijk wordt gesteld voor de schade. Het bedrijf bewaarde het geld dat gemeenten op hun stadspassen en cadeaukaarten hadden geplaatst apart bij een stichting.

Maar vrij snel na het faillissement bleek de rekening van deze Stichting Derdengelden Groupcard leeg. De curator meldde dat het geld vermoedelijk is overgemaakt naar het bedrijf Groupcard, om de verliezen te kunnen betalen.

'Onvoorstelbaar'

Den Bosch had nog voor ruim 211.000 euro bij de stichting van Groupcard staan. Met dat geld konden minima uit de gemeente een nieuwe wasmachine of koelkast kopen die minder energie gebruikt. De gemeente noemt het "onvoorstelbaar" hoe de kaartproducent is omgegaan met maatschappelijk geld.

"We stellen de eigenaar van de bv aansprakelijk, waarschijnlijk op grond van een onrechtmatige daad", meldt de gemeente. "Wij nemen samen met anderen gemeenten de nodige juridische stappen om de persoon of personen die dit hebben gedaan aan te pakken."

Een van de gemeenten die aanhaken bij de rechtsgang is Urk. Ook deze gemeente had een zogenoemde witgoedactie lopen via Groupcard, voor 250 Urker minima. Voor 23 van deze inwoners stond nog 26.000 euro bij de stichting, zegt een woordvoerder. Dat geld is kwijt. "Urk heeft bij de curator de claim ingediend en doet met het initiatief van gemeente Den Bosch mee", laat de gemeente weten.

Bergen op Zoom heeft inmiddels ook een advocaat ingeschakeld. De gemeente wil "ruim vier ton" terug van Groupcard. Dat geld was bestemd voor een Doe-Het-Zelf-kaart, waarmee inwoners isolatiemateriaal voor hun woning konden kopen. Bergen op Zoom overweegt zich bij een gezamenlijke rechtsgang van gemeenten aan te sluiten.

Bijna miljoen weg

De gemeente Helmond is met bijna een miljoen euro een van de grootste gemeentelijke slachtoffers van het gerommel met geld bij Groupcard. De ruim 923.000 euro die zoek is, was eveneens voor een witgoed- en isolatieregeling voor minima. "Samen met enkele andere gemeenten hebben wij een advocaat ingeschakeld die de bestuurder persoonlijk aansprakelijk zal stellen voor de schade", zegt een woordvoerder van de gemeente Helmond.

In Dordrecht wil de gemeente zo'n 100.000 euro terug die de stichting van Groupcard bewaarde. Ook hier was het geld bedoeld voor isolatie en zuiniger koelkasten voor minder bedeelde inwoners. De gemeente broedt nog op welke manier het stappen onderneemt: "Wellicht gezamenlijk met andere gemeenten."

Groningen eist voor een cadeaukaart om oude koelkasten te vervangen nog 90.000 euro van Groupcard terug. Voor Harderwijk gaat het om ongeveer 80.000 euro en Hilversum mist 7500 euro van een pas voor vrijwilligers. Andere gemeenten, zoals Venlo, Stein en Zevenaar, zijn nog bezig met het in kaart brengen van de financiële schade.

Stadspas

Nog los van de cadeaukaarten, werken bij gemeenten die samenwerkten met Groupcard ook de lokale stadspassen niet meer. Zo'n pas is vaak bedoeld om minima korting te geven voor sport- en andere recreatieve activiteiten in de gemeente. Het probleem wordt vaak tijdelijk opgelost door de korting te geven op vertoon van de pas, bijvoorbeeld voor de bijna 17.000 inwoners uit Groningen met de Stadjerspas. In de tussentijd wordt gezocht naar een nieuwe aanbieder die de stadspassen kan uitgeven.

Via de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) praten ruim 120 gedupeerde gemeenten volgende week over de situatie. En welke vervolgstappen zij tegen wie en op welke manier nemen. De gemeenten die de NOS sprak hinten erop dit gezamenlijk te gaan doen.

Veel getroffen gemeenten zoeken ook nog een antwoord op de vraag hoe het zo kon misgaan. Groupcard bleek niet over een vergunning voor het uitgeven van cadeaukaarten te beschikken, bevestigde toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) bij het faillissement aan de NOS. Bronnen meldden dat DNB al een onderzoek naar Groupcard was begonnen, omdat het bedrijf wel een vergunning had moeten hebben.

In antwoord op vragen uit de gemeenteraad van Den Bosch of dit niet vooraf gecontroleerd had moeten worden, schrijft de gemeente: "We gaan samen met anderen gemeenten uitzoeken wat er mis is gegaan en hoe we in het vervolg het risico hierop kunnen verkleinen."

Bij de jaarlijkse MTV Video Music Awards (VMA's) in New York is popzangeres Ariana Grande de grote winnaar geworden. Met haar clip Brighter Days Ahead won zij de prestigieuze prijs voor muziekvideo van het jaar. Ook Lady Gaga en Sabrina Carpenter vielen in de prijzen.

In haar speech vertelt Grande dat "kunst voor haar een veilige omgeving is om zichzelf te uiten". Ze noemt zichzelf dankbaar na het winnen van de belangrijkste award van het evenement. Ze nam de prijs samen met de regisseur van de clip in ontvangst, Christian Breslauer.

Deze video geeft je een indruk van het evenement:

De 39-jarige Lady Gaga werd bekroond met de prijs artiest van het jaar. Daarmee staat ze in het lijstje met grote namen als Taylor Swift en Beyoncé, die er in de voorgaande jaren met dezelfde titel vandoor gingen.

Swift en Beyoncé hebben beiden dertig VMA's op hun naam staan. Het was daarom spannend of een van de twee de leiding zou nemen. Nu Gaga er met de prijs vandoor is gegaan, blijft het tussen Swift en Beyoncé gelijkspel.

Ook werd Gaga bekroond met een award voor een beste duet. Samen met Bruno Mars maakte ze het nummer Die With A Smile.

De Amerikaanse Sabrina Carpenter viel in de prijzen met haar album Short 'n Sweet. De 26-jarige popartiest brak recentelijk door. In haar speech noemde ze zichzelf "het gelukkigste meisje op aarde".

Met onder meer de nummers Espresso en Please Please Please veroverde ze de Britse hitlijsten, en later ook die van Nederland. In maart gaf ze een concert in de Ziggo Dome in Amsterdam, dat was binnen een mum van tijd uitverkocht.

Nummer van het jaar

Naast Grande, Gaga en Carpenter viel ook K-pop zangeres Rose in de prijzen met het nummer APT, dat zij samen met zanger Bruno Mars uitbracht. Het lied won de award voor nummer van het jaar.

Ook was er een award voor beste opkomende artiest. Die prijs ging naar Alex Warren, een 24-jarige singer-songwriter uit Californië. Zijn nummer Ordinary werd een wereldwijde hit. Voorafgaand aan zijn muzikale succes, werd hij bekend via YouTube. Hij deelde veel over zijn moeilijke jeugd. Zijn vader overleed aan kanker in zijn tienerjaren, waarna zijn moeder te maken kreeg met een alcoholverslaving. Zij zette Warren toen hij 18 was op straat.

VMA's

De Video Music Awards werden voor de eerste keer uitgereikt in 1984 door de zender MTV. De zender staat voornamelijk bekend om het uitzenden van populaire muziekclips, zeker toen platforms als YouTube en Spotify nog niet bestonden.

Vandaag worden voor het eerst baby's ingeënt tegen het respiratoir syncytieel-virus, beter bekend als het RS-virus. RS veroorzaakt luchtweginfecties en vooral baby's kunnen er ernstig ziek van worden en zelfs overlijden. Jeugd- en kinderartsen verwachten met de prikken vanaf dit jaar veel leed te voorkomen.

Wereldwijd is de ziekte na malaria de belangrijkste doodsoorzaak bij zuigelingen. In Nederland zijn sterfgevallen zeldzaam, maar wel belanden jaarlijks tussen de 1500 en 3000 kinderen met RS in het ziekenhuis. Zo'n 150 van hen komen terecht op de intensive care, die daardoor elke herfst en winter overbelast raakt.

Geen vaccinatie maar immunisatie

Het is niet ongewoon dat ziekenhuizen in Duitsland en België moeten bijspringen om deze kinderen op te vangen of dat planbare operaties bij andere kinderen noodgedwongen worden uitgesteld. Maar deze jaarlijkse terugkerende noodsituaties zouden nu veel minder voor moeten komen.

De prik, genaamd Nirsevimab, is overigens geen vaccinatie maar een immunisatie. Dat betekent dat de antistoffen tegen het virus al in de prik zitten en niet door de baby zelf na de prik moeten worden aangemaakt. Bijwerkingen zijn er daardoor bijna nooit. De prik biedt na inenting vrijwel direct zo'n zes maanden bescherming tegen het virus.

Elke baby heeft recht op prik

In andere landen, waar de in 2023 goedgekeurde inenting al langer wordt gegeven, is volgens het RIVM het aantal ziekenhuisopnames met 80 procent gedaald.

Omdat het RS-virus een piek laat zien in de winter, kiest het RIVM ervoor het moment van inenting te laten afhangen van de geboortedatum. Baby's die tussen 1 oktober en 1 april worden geboren, kunnen de prik krijgen voordat ze twee weken oud zijn. Voor de rest volgt de prik in september of oktober.

In Nieuw-Zeeland heeft de politie een man doodgeschoten die bijna vier jaar met zijn drie kinderen op de vlucht was. De politie kwam af op een melding van een mogelijke overval op een winkel. De voortvluchtige vader, Tom Phillips, bleek de dader te zijn.

Het kleine plaatsje Piopio op het Noordereiland van Nieuw-Zeeland werd opgeschrikt toen Phillips in de vroege ochtend probeerde in te breken. De man sloeg op de vlucht voor de politie, waarbij er even verderop een vuurgevecht ontstond.

Phillips, gewapend met een jachtgeweer, en in het bijzijn van een van zijn kinderen opende het vuur op de politie. Een van de politieagenten werd door Phillips in het hoofd geschoten en ligt in kritieke toestand in het ziekenhuis.

Het kind bleef ongedeerd bij de schietpartij en is opgevangen. Na een urenlange zoektocht bevestigde de politie dat ook de andere twee kinderen zijn gevonden. De politiechef van het gebied stelt dat de kinderen ongedeerd zijn en medisch onderzocht worden. De kinderen zijn nu 9, 10 en 12 jaar oud.

Onder de radar

Tom Phillips, vermoedelijk ergens achter in de dertig, was sinds december 2021 op de vlucht met zijn drie kinderen na een ruzie met zijn ex-partner over de voogdij van de kinderen. Hij trok de Nieuw-Zeelandse wildernis in en bleef vier jaar lang onder de radar. Het gezin werd in die tijd nauwelijks op beeld vastgelegd.

Wel verscheen Phillips af en toe op bewakingscamera's met een van zijn kinderen. Zo werd hij in september 2023 gespot op een motor nadat hij een bank had overvallen. In november 2023 werd de vader wederom met een van zijn kinderen gezien op bewakingsbeelden van een winkel. Daar zou hij een quad hebben gestolen.

Eerder loofde de politie een bedrag van 80.000 Nieuw-Zeelandse dollar (zo'n 40.000 euro) uit voor de informatie die zou leiden naar het gezin. Die informatie kreeg de politie uiteindelijk niet.

Het langslepende mysterie over de verblijfplaats van het gezin in de Waikato-regio hield Nieuw-Zeeland jarenlang in zijn greep. De moeder van de kinderen heeft tegen Radio New Zealand gezegd dat ze "diep opgelucht" is dat de "beproeving" voor haar kinderen voorbij is.

Correspondent Nieuw-Zeeland Meike Wijers:

"De regio Waikato op het Noordereiland bestaat uit tienduizenden hectares ruige wildernis, inclusief grotten waar ze zich konden verschuilen. Hoewel Tom Phillips veel ervaring heeft met het leven in de wildernis, denkt de politie dat hij de afgelopen jaren is geholpen door mensen uit de omgeving.

Hij is opgegroeid in Marokopa, een hechte gemeenschap. Daar hebben sommige mensen hun steun voor hem uitgesproken, en tegen de media gezegd dat ze hem niet zouden verlinken als ze meer zouden weten over hun verblijfplaats. Het is een zaak die tot veel discussie leidt in Nieuw-Zeeland.

Men maakt zich zorgen om de kinderen, die hun vormende jaren in afzondering hebben doorgebracht. Zij moeten zich nu opnieuw aanpassen aan de moderne wereld."

Veel gemeenten blijven sinds de coronacrisis terughoudend met het korten op de bijstand. Dat blijkt uit cijfers die de NOS heeft opgevraagd bij de tien grootste gemeenten van Nederland.

Een uitkering kan een of meer maanden worden verlaagd als de gemeente vindt dat iemand zich niet aan afspraken houdt. Zo'n strafkorting is bedoeld om mensen in de juiste richting te duwen, maar kan hen ook verder in de geldproblemen brengen.

Vóór de coronacrisis werden jaarlijks in de tien grote gemeenten ruim 6500 strafkortingen opgelegd, maar in coronajaar 2020 halveerde dat aantal. Die mildere aanpak lijkt nu structureel te zijn geworden. Ook in 2024 werden er jaarlijks zo'n 3000 strafkortingen opgelegd.

Er zijn verschillende redenen om de bijstand van iemand te verlagen. In de meeste gevallen heeft het te maken met werk. Mensen doen bijvoorbeeld niet mee aan onderzoeken om passend werk te vinden of solliciteren te weinig. Of ze werken zwart wat bij, terwijl dat niet mag. Volgens de wet moeten gemeenten de bijstand soms ook korten als iemand te snel geld uitgeeft of juist te veel spaart.

Afgelopen jaren legde de overheid meer nadruk op "de menselijke maat" bij de toepassing van de Participatiewet. Die wet werd in 2015 aangenomen met het idee om mensen in de bijstand weer aan het werk te krijgen. Maar nieuw werk vinden blijkt niet voor iedereen goed haalbaar. Denk aan mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking. Of aan mensen die net gescheiden zijn of te maken hebben gehad met huiselijk geweld, een depressie of dakloosheid.

De overheid is inmiddels tot inkeer gekomen. "We hebben de afgelopen jaren gezien dat de Participatiewet niet voor iedereen werkt zoals dit zou moeten", concludeerde het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid eind 2023.

Begrip

Er is de laatste jaren ook meer begrip voor mensen met geldproblemen, ziet voorlichtingsbureau Nibud. "Voorheen heerste vaak het beeld dat het vooral de eigen schuld van mensen was." Maar volgens de organisatie hebben onder meer de corona- en energiecrisis dat idee veranderd.

Ook het toeslagenschandaal, waarbij mensen onterecht als fraudeur werden bestempeld, speelt een belangrijke rol in die omslag. Tienduizenden ouders werden gedupeerd, nadat de overheid ten onrechte had geconcludeerd dat ze hun toeslagen moesten terugbetalen.

Een nieuwe kijk op schulden is nu dus mogelijk ook terug te zien in het aantal strafkortingen dat gemeenten opleggen. De daling van 2020 kan nog uitgelegd worden door de vele bijstandstrajecten die stil kwamen te liggen. Maar vanaf 2022, ten tijde van de energiecrisis, zal waarschijnlijk ook hebben meegespeeld dat de overheid coulanter omgaat met mensen die vaak onbedoeld een foutje maken, denkt het Nibud. "Er wordt meer uitgegaan van vertrouwen, in plaats van wantrouwen."

Tegelijk zijn er grote verschillen tussen gemeenten, omdat er geen concrete landelijke richtlijn is.

Verschillende strafkortingen

Iemand kan volledig gekort worden op de bijstand, 100 procent dus, maar veel vaker gaat het om een kleiner percentage. Iemand krijgt dan bijvoorbeeld een maand lang maar 70 procent van de bijstandsuitkering. Sommige gemeenten kiezen ervoor om zo'n straf uit te spreiden over meerdere maanden.

"In plaats van 30 procent korting in één maand wordt de bijstand dan drie maanden gekort met 10 procent", laat de gemeente Amsterdam weten. Het doel is om mensen "de goede richting" in te sturen, zonder dat ze meteen in geldnood komen.

Tilburg heeft een vergelijkbare regeling en laat ook weten dat de verlaging tussentijds stopgezet kan worden "als de betreffende inwoner alsnog de gemaakte afspraken nakomt."

Meer waarschuwingen

Een gemeente kan ook een waarschuwing geven. De uitkering wordt dan niet echt verlaagd, maar de strafkorting wordt wel geregistreerd. Tot 2022 was zo'n 15 procent van alle strafkortingen een waarschuwing. Een jaar later ligt dat percentage rond de 30, een verdubbeling dus.

Dat komt vooral door Amsterdam waar het aantal waarschuwingen zelfs vertienvoudigde: van zo'n 30 waarschuwingen per jaar naar zo'n 300 vanaf 2023. Het aantal daadwerkelijke bijstandsverlagingen van de gemeente is afgenomen. Amsterdam geeft "bestaanszekerheid" als een reden om vaker een waarschuwing te geven in plaats van een boete.

Koplopers

De meeste strafkortingen worden opgelegd in Rotterdam en Den Haag. Maar bij deze gemeenten is het aantal strafkortingen ook het hardst afgenomen. Ook Nijmegen, Almere en Breda zijn voorzichtiger geworden met het opleggen van maatregelen sinds corona.

Bij de overige vijf onderzochte gemeenten is het corona-effect minder zichtbaar. Zij zijn ook wel minder strafkortingen gaan opleggen, maar de daling is lang niet zo groot als in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag.

Verantwoording

Dit artikel is gebaseerd op de recentste cijfers van de tien grootste gemeenten van Nederland. Dat zijn Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Eindhoven, Groningen, Tilburg, Almere, Breda en Nijmegen.

De cijfers over strafkortingen uit voorgaande jaren kunnen met terugwerkende kracht worden aangepast, bijvoorbeeld omdat iemand een besluit van de gemeente succesvol heeft aangevochten.

Meer dan de helft van de mensen maakte zich het afgelopen jaar geen zorgen over hun financiële toekomst en bijna 80 procent was tevreden over hun geldzaken. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Inkomen, leeftijd en geslacht bepalen in hoeverre mensen zich zorgen maken en tevredenheid zijn of niet. Zo was meer dan een derde van de mensen in de laagste inkomensgroepen (38 procent) het meest ongerust over hun financiële toekomst. Het CBS zag dat hoe meer inkomen er was, hoe minder zorgen er waren.

Ouders van eenoudergezinnen waren het minst vaak tevreden. Volgens het CBS heeft dat ook te maken met hun doorgaans lagere inkomen.

Huurders die huurtoeslag ontvingen, maakten zich het vaakst zorgen (37 procent). Huiseigenaren waren dan weer minder somber (21 procent). Ook hier hebben huurders volgens het CBS gemiddeld een lager inkomen en huiseigenaren gemiddeld een hoger inkomen.

Het aantal mensen dat zich grote zorgen maakte over hun financiële toekomst nam in 2022 flink toe. Vooral de oorlog in Oekraïne en de hoge inflatie waren daarvan de oorzaak.

Maar inmiddels krabbelt die tevredenheid toch weer op. Dat komt volgens CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen doordat mensen meer geld te besteden hebben: "De cao-lonen gingen hard omhoog, net zoals het minimumloon. Daardoor gingen de meeste mensen met betaalde banen er weer op vooruit, en dat zie je nu terug in deze cijfers."

Toch blijft het consumentenvertrouwen erg laag, zegt Van Mulligen: "En dat is best gek, want we geven veel geld uit. Mensen kopen meer spullen en zijn dus meer tevreden over hun financiën, maar dat vertrouwen groeit niet."

Toekomst

De financiële tevredenheid voor aankomende jaren is volgens Van Mulligen lastig te voorspellen. Dat komt onder meer door de economische onzekerheid die is ontstaan door de handelsoorlog na het aantreden van de Amerikaanse president Trump.

"We weten dat er onzekerheid is en dat is meestal geen goed nieuws", zegt Van Mulligen. Toch wijst hij erop dat de economie nog groeit, er nog geen grote werkloosheid is en de lonen nog blijven stijgen.

Goedemorgen!

Eerst het weer: vroeg op de dag is er veel bewolking en een enkele regen- of onweersbui. In het zuidwesten vanmorgen droog met geregeld zon. Vanmiddag op de meeste plaatsen droog, regelmatig zon en maxima tussen 21 graden aan zee en 24 graden in Limburg.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De vrouw die in een Australische moordzaak onder anderen haar ex-schoonouders om het leven bracht, is veroordeeld tot een levenslange celstraf. In juli werd Erin Patterson al schuldig bevonden, ze had drie leden van haar ex-schoonfamilie en haar man giftige paddenstoelen laten eten.

De levenslange celstraf komt neer op 33 jaar. Daarna krijgt Patterson de mogelijkheid om vervroegd vrij te komen.

Omdat de periode van voorarrest van haar straf wordt afgetrokken, kan ze in de praktijk na 31 jaar vrijkomen. Dan is de nu 50-jarige Patterson 81.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Cricket is een groeiende sport in Nederland, maar voor beoefenaars zijn er niet genoeg faciliteiten, vertellen ze in Lelystad:

Fijne maandag!

In de beruchte Australische paddenstoelenmoordzaak is een vrouw veroordeeld tot een levenslange celstraf. Erin Patterson werd in juli al schuldig bevonden aan moord en poging tot moord op drie leden van haar voormalige schoonfamilie. Ze had hen giftige paddenstoelen laten eten.

Patterson krijgt na 33 jaar cel de mogelijkheid om vervroegd vrij te komen. Zowel de advocaten van Patterson als de aanklager waren het erover eens dat een levenslange celstraf op zijn plaats was. De vraag was vooral of ze kans maakt om vervroegd vrij te komen.

De verdediging pleitte voor een kans op vervroegde vrijlating na dertig jaar. Het Hooggerechtshof in de staat Victoria ging daar dus niet in mee. Patterson is de vrouw met de langste gevangenisstraf in de staat.

Omdat de periode van voorarrest van haar straf wordt afgetrokken, kan ze in de praktijk na 31 jaar vrijkomen. Dan is de nu 50-jarige Patterson 81.

Beef wellington

Patterson nodigde in juli 2023 haar ex-schoonfamilie uit voor een lunch. Ze bereidde beef wellington. In dat ovengerecht verwerkte ze zeer giftige paddenstoelen. Niet lang na die lunch werden alle aanwezigen ziek.

Haar voormalig schoonouders overleden een paar dagen later, net als de zus van haar ex-schoonmoeder. Diens man overleefde de maaltijd, maar lag wel wekenlang in het ziekenhuis waar hij in een kunstmatige coma werd gehouden. Hij kreeg een levertransplantatie en leeft nog steeds.

Patterson had ook haar ex-man uitgenodigd, maar die had de uitnodiging op het laatste moment afgeslagen. Uit sms'jes die in de rechtszaak openbaar werden gemaakt, bleek dat ze daar boos over was.

'Levens verwoest'

Volgens de rechter heeft Patterson niet alleen de levens van de vier verwoest. "U hebt ook onnoemelijk leed toegebracht aan uw eigen kinderen, die u van hun geliefde grootouders hebt beroofd", sprak hij tot de vrouw.

Volgens de Australische nieuwssite 9News onderging Patterson de uitspraak "emotieloos". Ze hield lange tijd haar ogen dicht en werd direct na de uitspraak naar buiten geleid. Haar advocaat laat aan de site weten dat ze vrijwel zeker in beroep gaan. "Ze heeft niets te verliezen."

Op de Braziliaanse Onafhankelijkheidsdag zijn gisteren door heel Brazilië tienduizenden mensen de straat op gegaan om hun steun te betuigen aan oud-president Bolsonaro. Komende week wordt een uitspraak verwacht in de rechtszaak tegen hem.

Bolsonaro wordt verdacht van het beramen van een staatsgreep na de verkiezingen in oktober 2022, die hij verloor van de huidige president van Brazilië, Lula. Hij wordt ook verdacht van lidmaatschap van een gewapende criminele organisatie en een poging tot het omverwerpen van een democratische rechtsstaat.

In São Paulo, Rio de Janeiro en Brasilia gingen medestanders van Bolsonaro de straat op om hem te steunen. De protesten richten zich ook tegen hooggerechtshofrechter Alexandre de Moraes.

In São Paulo werd een grote Amerikaanse vlag meegedragen. President Trump is een bondgenoot van Bolsonaro en noemt het proces tegen hem een heksenjacht. Daarom legde hij vorige maand importtarieven op van 50 procent voor Brazilië. Ook werden er sancties opgelegd aan De Moraes.

Ook tegenprotesten

In São Paulo was gisteren ook een protest tegen de mogelijke amnestie voor Bolsonaro. Demonstranten droegen onder meer een opblaaspop van de oud-president mee in gevangenisuniform. Er liepen ook ministers uit het kabinet van president Lula mee. Volgens de Braziliaanse nieuwssite Globo deden daar ongeveer 8800 mensen aan mee.

In Wageningen is gisteravond een man aangehouden die verdacht wordt van het aanranden van drie vrouwen. Dat zou zijn gebeurd in een lijnbus.

De chauffeur van de bus zou het hebben opgemerkt en zette de man daarna uit de bus. Volgens Omroep Gelderland werd de man rond 21.45 uur opgepakt op het busstation aan de Stadsbrink. Hij zat in een volgende bus en werd door de vrouwen aangewezen als de dader.

De verdachte is een man van 32. De vrouwen hebben aangifte gedaan van aanranding.

Meer incidenten

Sinds de dood van Lisa uit Abcoude is er veel te doen om de veiligheid van vrouwen. Zo werden er door heel het land fietstochten gehouden vanuit het centrum van een aantal grote steden naar plekken die volgens vrouwen onveilig zijn. De acties waren een idee van de Dolle Mina's.

Tijdens die acties werden onder meer in Maastricht en Groningen door vrouwen die meededen meldingen gedaan van seksuele intimidatie en aanranding.

In Daarlerveen, in Twente, heeft een grote brand gewoed bij een houtbewerkingsbedrijf. De brand was vrij snel onder controle. Er is niemand gewond geraakt.

De brand brak rond 21.30 uur uit in het dak van een van de gebouwen op het terrein. De brandweer kon voorkomen dat het vuur oversloeg naar andere gebouwen.

Er is veel rook vrijgekomen. De brandweer adviseert omwonenden ramen en deuren gesloten te houden als ze daar last van hebben.

RTV Oost schrijft dat er bij hetzelfde bedrijf in 2019 ook al eens een grote brand woedde. Ook toen waren er geen slachtoffers.

Een Boeing 737 van de Canadese luchtvaartmaatschappij WestJet heeft vanmiddag op de luchthaven van Sint-Maarten een harde landing gemaakt. Daarbij is het toestel door het rechter landingsgestel gezakt. Er waren 164 mensen aan boord, niemand raakte gewond.

Op beelden is te zien dat het vliegtuig, afkomstig uit Toronto, hard neerkomt op het rechter landingsgestel. Bij het remmen op de landingsbaan komt er veel rook vrij. Als het toestel tot stilstand is gekomen, moeten passagiers via glijbanen het vliegtuig verlaten.

Omstanders en passagiers filmden het moment van de landing:

Princess Juliana International Airport meldt dat er bij de landing geen brand is geweest. Uit voorzorg heeft de brandweer schuim rond het toestel gespoten.

Het vliegtuig van WestJet heeft volgens de luchthaven ook schade aan de rechtervleugel. Omdat het van de landingsbaan weggesleept moet worden, is het vliegveld tot maandagmiddag 12.00 uur lokale tijd gesloten. Princess Juliana International Airport heeft maar één start- en landingsbaan.

De luchthaven op Sint-Maarten is een belangrijk knooppunt voor vluchten naar kleinere eilanden in de buurt, waaronder Saba, Sint-Eustatius en St. Barths. Vertrekkende vluchten zijn vertraagd of geannuleerd. Binnenkomende vluchten worden tot nader order naar andere luchthavens in de regio gestuurd.

De luchtvaartautoriteit op Sint-Maarten onderzoekt de oorzaak van het incident.

Vanwege de maansverduistering zijn mensen verspreid over Nederland vanavond naar buiten gegaan. Door bewolking was de zogenoemde bloedmaan op veel plekken iets later zichtbaar dan gehoopt, maar uiteindelijk was het fenomeen wel te zien.

Fotografen delen op sociale media volop foto's van de maansverduistering. Die begon rond 17.30 uur en bereikte om 20.12 uur het hoogtepunt. De rode gloed van de bloedmaan zou kort daarna, even na zonsondergang, het beste te zien zijn.

Maar het hemellichaam bleef verscholen achter bewolking aan de horizon, zegt een woordvoerder van Weeronline tegen het ANP.

De maan werd daardoor voor de meeste mensen pas zichtbaar toen de verduistering over het hoogtepunt heen was:

Voor de toeschouwer kwam de witte maan linksonder toen al iets tevoorschijn. Op de rest van de bol was de rode gloed nog wel te zien. Naarmate de tijd verstreek, veranderde die gloed in een schaduw van de aarde.

Bij een maansverduistering staat onze planeet tussen de maan en de zon. De roodachtige kleur wordt veroorzaakt door restjes zonlicht die afgebogen via de aardatmosfeer alsnog de maan bereiken. Zo'n volledige of gedeeltelijke verduistering is gemiddeld twee keer per jaar zichtbaar.