NOS Nieuws - Algemeen

Bouwbedrijf Eternit wordt vervolgd voor de dood van twee oud-medewerkers en een partner van een van hen. Dat bevestigt het Openbaar Ministerie na berichtgeving van De Telegraaf en Trouw.

Het bedrijf uit Goor (Twente) maakt sinds 1937 bouwmaterialen. Hierin werden fijne asbestvezels verwerkt. Dat gebeurde tot 1993, toen dat werd verboden. Werknemers zouden tientallen jaren zijn blootgesteld aan deze asbestvezels. Het OM brengt dat nu dus in verband met de dodelijke aandoeningen.

Volgens het OM heeft Eternit in strijd met haar zorgplicht gehandeld en werknemers opzettelijk blootgesteld aan ernstige gezondheidsrisico's die de blootstelling met zich meebrengt. Het OM heeft hierom besloten Eternit te vervolgen voor doodslag en dood door schuld.

Advocaat Eternit: 'als een duveltje uit een doosje'

De advocaat van Eternit, Daan Doorenbos, zegt tegen de NOS dat Eternit zich altijd aan de wet heeft gehouden. Werken met asbest was destijds wettelijk toegestaan, zegt hij. Volgens hem dacht niet alleen Eternit maar ook de overheid en de Arbeidsinspectie de risico's onder controle te hebben.

"De zaak komt als een duveltje uit een doosje", gaat hij verder. De advocaat zegt dat zij onlangs het dossier hebben ontvangen. Eerder zijn er ook civiele procedures geweest waar schadevergoedingen zijn uitgekeerd aan werknemers, of nabestaanden van werknemers, die met asbest hebben gewerkt en ziek zijn geworden.

Asbestslachtoffers

Vanaf de jaren 60 verschenen er medische studies waarin werd aangetoond dat het inademen van asbestvezels ernstige ziekten kan veroorzaken.

Zes jaar geleden deed het Comité Asbestslachtoffers aangifte namens nabestaanden van oud-werknemers van het bedrijf. De zes overleden volgens de nabestaanden door blootstelling aan asbestvezels. Na de aangifte deed een gespecialiseerd politieteam uitgebreid onderzoek, met nu deze vervolging als uitkomst.

De advocaat van het Comité zegt in Trouw dat er sinds de jaren 70 veel meer sterfgevallen zijn geweest die in verband zijn te brengen met de asbestverwerking van het bedrijf.

Eternit is vooralsnog niet beschikbaar voor een reactie. Het moederbedrijf zit in België en Eternit heeft onder meer fabrieken in Frankrijk en Italië. Ook in het buitenland zijn er soortgelijke rechtszaken geweest.

Eternit als bedrijf en geen individuele personen

Het OM deelt met de NOS dat het strafrechtelijk onderzoek gericht was op het vaststellen van de rol en verantwoordelijkheid van Eternit als bedrijf en niet op individuele personen binnen de organisatie. Het bedrijf Eternit wordt dus vervolgd.

Het komt niet vaak voor dat bedrijven vervolgd worden. In tegenstelling tot personen, zijn de straffen die een rechter een bedrijf kan opleggen beperkter. Gebruikelijke sancties zijn onder meer (hogere) geldboetes en verboden die opgelegd kunnen worden. Een gevangenisstraf is niet mogelijk.

Er is nog geen datum voor wanneer de rechtszaak zal aanvangen.

Bij een zware Russische aanval met raketten en drones op Oekraïne zijn vannacht zeker vijftien mensen gedood. Nog eens 116 mensen zijn verwond, melden de lokale autoriteiten. President Zelensky zegt dat er meer dan 440 drones en 32 raketten op heel Oekraïne zijn afgevuurd door Rusland.

Vooral Kyiv werd zwaar geraakt: daar vielen veertien doden. Het is een van de zwaarste aanvallen van de afgelopen maanden op de Oekraïense hoofdstad. Volgens verslaggevers van de krant The Kyiv Independent waren er gedurende de hele nacht meerdere explosies te horen.

Dit zijn beelden van de aanvallen afgelopen nacht en de schade in Kyiv:

Volgens het hoofd van de militaire leiding van de stad zijn twaalf locaties onder vuur genomen, waaronder een appartementsgebouw. 30 appartementen zijn volgens hem verwoest. Reddingswerkers zijn ter plekke om mensen onder het puin vandaan te halen.

Zelensky noemt de aanvallen van vannacht "puur terrorisme". "De hele wereld, de VS en Europa, moet eindelijk eens reageren zoals een beschaafde samenleving reageert op terroristen."

Ook andere locaties geraakt

Burgemeester Klytsjko meldde vannacht dat er onder de doden een Amerikaanse staatsburger is. Volgens minister Klymenko van Binnenlandse Zaken is op 27 plekken brand uitgebroken. Behalve een wooncomplex zijn er volgens hem ook nog onderwijsinstellingen en belangrijke infrastructuur getroffen. Persbureau RBK-Ukraine schrijft dat de stroom deels is uitgevallen in de hoofdstad.

Behalve Kyiv is ook de havenstad Odesa onder vuur genomen. Daar is volgens de lokale autoriteiten zeker een persoon gedood en zijn zeventien mensen verwond door drones, onder wie een kind. Daarnaast zijn volgens president Zelensky ook Zaporizja, Tsjernihiv, Zjytomyr, Kirovohrad, Mykolajiv en enkele regio's rond Kyiv geraakt.

Bij een brand op een woonboot in Tilburg is vannacht iemand om het leven gekomen. Een tweede persoon kon zich redden door van de boot te springen. Dat meldt de politie.

Rond 03.30 uur vannacht brak de brand uit op de woonboot aan de Goirkekanaaldijk. De oorzaak is nog onduidelijk. De politie onderzoekt of de brand is aangestoken. De omgeving van de woonboot is daarom afgezet.

De identiteit van het slachtoffer is nog onbekend. "Daar doen we pas mededelingen over als eventuele familie is ingelicht", laat een woordvoerder van de politie weten.

Daklozen

Omwonenden vertellen aan Omroep Brabant dat er daklozen verbleven in de boot. Die lag sinds een paar maanden aan de Goirkekanaaldijk, in slechte staat. "Het was een uitgebrand schip", vertelt een buurtbewoner. "Er zaten geen ramen in en op het dak was een zeil gespannen."

Aan het hek dat voor onderzoek rondom de boot is gezet, heeft iemand bloemen gehangen. "Ik heb er geen woorden voor. Het is ongelooflijk triest."

Goedemorgen! NS-treinen rijden niet in de regio's Oost en Noordwest en in Arnhem staan drie mannen terecht voor een grote brand in maart.

Eerst het weer: Vandaag is er veel zon. Het wordt met 21 tot 28 graden vooral landinwaarts op veel plaatsen zomers warm. De wind is zwak of matig en komt uit het zuidwesten.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De aantallen van de spreidingswet worden bij lange na niet gehaald. Sinds de invoering vorig jaar zijn er weliswaar duizenden opvangplekken voor asielzoekers bij gekomen, maar dit zijn vooral duurdere, tijdelijke noodopvanglocaties. Dit blijkt uit een onderzoek van NOS, Nieuwsuur en de regionale omroepen.

Op 1 juli zouden volgens de wet 101.500 opvangplekken "klaar moeten zijn voor gebruik". Maar op 2 juni, de laatste peildatum van dit onderzoek, waren er volgens gegevens van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) ruim 73.000 plekken beschikbaar. Gemeenten geven aan dat er voor de deadline nauwelijks meer locaties openen.

Als tijdelijke opvangplekken - die korter beschikbaar zijn dan een half jaar - buiten beschouwing worden gelaten, zijn er ongeveer 55.000 plekken beschikbaar die voldoen aan de spreidingswet. Doordat meer opvanglocaties het (voorlopige) einde van hun contract naderen, zijn dat er zelfs minder dan eind vorig jaar. Wel benadrukken diverse gemeenten en het COA dat er de komende maanden en jaren veel opvanglocaties bij gaan komen en dat veel bestaande locaties verlengd zullen worden.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Medewerkers van het Louvre staakten maandag uit onvrede over de grote drukte in het museum en het personeelstekort. Het Parijse museum ging maandagochtend niet open en ook daarna was het voor de toeristen niet duidelijk of en wanneer het zou openen.

Fijne dag!

In grote delen van het land wordt er weer gestaakt door spoorvakbond VVMC en FNV Spoor. Er rijden geen treinen in Noord-Holland, Flevoland, Gelderland en een groot deel van Overijssel. Volgens de NS heeft de staking ook gevolg voor het treinverkeer in de rest van Nederland.

De twee vakbonden kwamen er gisteren niet uit met de NS en besloten het werk ook vandaag neer te leggen. Het is voor de vierde keer in korte tijd dat het NS-personeel staakt.

In de regio's Oost en Noordwest ligt het werk sinds 04.00 uur vannacht stil. In het westen van het land gaat om de gebieden in en rond Amsterdam, Haarlem en Alkmaar; in het oosten wordt er gestaakt in de regio rond Nijmegen, Arnhem, Enschede, Hengelo en Zutphen.

Ondanks de aankondigingen ervaarden reizigers vanochtend toch overlast door de staking:

Volgens een NS-woordvoerder zijn de treinen buiten de stakingsgebieden soepel opgestart. "Hier en daar valt er iets uit, maar het komt overeen met een normale dag", aldus de woordvoerder. Omdat het spoornet onderling verbonden is, waarschuwt de woordvoerder voor een "ingewikkelde" en "kwetsbare" dag.

De ANWB constateert een iets drukkere ochtendspits dan normaal op een dinsdagochtend rond deze tijd van het jaar. "De piek is inmiddels geweest, het was niet dramatisch druk maar we zien wel dat het een stukje drukker is dan normaal", zegt een woordvoerder van de verkeersdienst.

De NS is met de vakbonden in conflict geraakt over een nieuwe cao. Er zit een fors gat tussen wat de bonden vragen en de NS wil bieden. "De vakbonden eisen 7 tot 8 procent meer loon per jaar, wij bieden nu 3,25 en 2,75 procent voor 2025 en 2026", zei Koolmees.

Internationale treinen

Door de staking rijden ook internationale treinen niet omdat deze beginnen in het stakingsgebied. Het gaat om de Eurocity Direct, IC Berlijn en de Eurostar naar Londen. Alleen de EuroCity (start in Rotterdam), de Eurostar Parijs en de ICE-treinen rijden. Wel waarschuwt de NS dat ook daar sprake kan zijn van uitval.

Twee andere vakbonden steunen deze staking niet. Het gaat om CNV en VHS. Zij wilden juist vandaag opnieuw aan tafel met de NS om verder te onderhandelen.

GroenLinks-PvdA steunt het verhogen van de NAVO-norm naar 3,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Daarmee is er een meerderheid voor het besluit van het demissionaire kabinet om meer geld uit te geven aan defensie. "GroenLinks-PvdA zal een hoger defensiebudget steunen als dat nodig is voor onze veiligheid", zegt fractievoorzitter Timmermans.

Het kabinet besloot vorige week te voldoen aan de wens van NAVO-secretaris-generaal Rutte, die wil dat alle NAVO-landen 5 procent aan defensie besteden. De zogenoemde NAVO-norm is nu nog 2 procent.

3,5 procent moet als het aan Rutte ligt rechtstreeks voor defensie zijn, de overige 1,5 procent mag ook gaan naar zaken waar de krijgsmacht van meeprofiteert, zoals cyberveiligheid en de verbetering van wegen en bruggen.

GroenLinks-PvdA kan zich volgens Timmermans ook vinden in die extra 1,5 procent. "Die is zo vaag ingevuld dat het moeilijk is om ertegen te zijn."

Solidariteitsbijdrage

Er is nog niet besloten hoe de extra kosten - geschat tussen de 16 en 19 miljard euro per jaar - worden betaald. Daar moet een nieuw kabinet over besluiten. "De kiezer mag zich nu uitspreken over de vraag waar de rekening komt te liggen", zegt Timmermans daarover.

Zijn partij zoekt het geld bij opgebouwde financiële buffers die er al zijn en bij "een solidariteitsbijdrage" van rijke Nederlanders. Timmermans denkt onder meer aan verhoging van de bankenbelasting en de vermogensbelasting en aan goedkoop Europees lenen met zogenoemde 'eurobonds'.

Geen blanco cheque

Tot nu toe hield de linkse beweging de kaarten officieel nog tegen de borst, hoewel al werd gezegd dat GroenLinks-PvdA niet tegen het verhogen van de norm was. Maar Timmermans wilde het kabinet "geen blanco cheque" geven, zegt hij. "Dan betalen gewone mensen keer op keer de rekening, met bezuinigingen op zorg en onderwijs en lastenverzwaring voor de middenklasse."

Met de steun van GroenLinks-PvdA is er een meerderheid in de Kamer voor het verhogen van de NAVO-norm. In ieder geval zijn ook VVD, NSC, D66, CDA, ChristenUnie, SGP en Volt voor het plan.

De afgelopen maanden heeft NAVO-topman Rutte de 32 lidstaten bij herhaling opgeroepen om de defensie-uitgaven te verhogen. Het officiële besluit tot een verhoging naar 3,5 procent wordt naar verwachting volgende week genomen op de NAVO-top in Den Haag.

De aantallen van de spreidingswet worden bij lange na niet gehaald. Sinds de invoering vorig jaar zijn er weliswaar duizenden opvangplekken voor asielzoekers bij gekomen, maar dit zijn vooral duurdere, tijdelijke noodopvanglocaties. Dit blijkt uit een onderzoek van NOS, Nieuwsuur en de regionale omroepen.

Op 1 juli zouden volgens de wet 101.500 opvangplekken "klaar moeten zijn voor gebruik". Maar op 2 juni, de laatste peildatum van dit onderzoek, waren er volgens gegevens van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) ruim 73.000 plekken beschikbaar. Gemeenten geven aan dat er voor de deadline nauwelijks meer locaties openen.

Als tijdelijke opvangplekken - die korter beschikbaar zijn dan een half jaar - buiten beschouwing worden gelaten, zijn er ongeveer 55.000 plekken beschikbaar die voldoen aan de spreidingswet. Doordat meer opvanglocaties het (voorlopige) einde van hun contract naderen, zijn dat er zelfs minder dan eind vorig jaar. Wel benadrukken diverse gemeenten en het COA dat er de komende maanden en jaren veel opvanglocaties bij gaan komen en dat veel bestaande locaties verlengd zullen worden.

Twee derde van de gemeenten heeft minder opvangplekken dan hun wettelijke taak voorschrijft, al hebben sommige de opvang in overleg uitbesteed aan een buurgemeente.

Ook wisselt het beeld per provincie. De noordelijke provincies vangen - van oudsher al - per hoofd van de bevolking veel meer op dan bijvoorbeeld Utrecht en Zuid-Holland. Wel zijn de verschillen iets kleiner geworden.

Gemeenten noemen een aantal verklaringen voor het niet halen van de doelen. Ze spreken van een lastige zoektocht naar geschikte locaties vanwege ruimtegebrek en woningnood, onzekerheid in de landelijke politiek over het voortbestaan van de spreidingswet en (mede daardoor) weerstand onder de eigen inwoners. Ook wijzen ze erop dat opvangplekken niet van de grond komen door eisen van het COA of doordat die organisatie veel tijd nodig heeft voor het nemen van besluiten.

"We zien dat kleinschalige opvanglocaties niet goed in het stramien van het COA passen", zegt bijvoorbeeld de gemeente Zwolle. Barendrecht noemt het regelen van asielopvanglocaties "wanneer er weinig tot geen beschikbare ruimte" is een ingewikkelde opgave. "Daarnaast draagt het zwalkende landelijke beleid in Den Haag niet bij aan oplossingen."

Gemeenten in de regio Haaglanden zeggen in een gezamenlijke verklaring dat de aankondiging om de spreidingswet in te trekken "het draagvlak voor nieuwe opvanglocaties flink heeft verminderd. Omdat gemeenten de wet wel moeten uitvoeren, maar het kabinet zegt dat die snel stopt, ontstaat er verwarring bij bestuurders, gemeenteraden, omwonenden en vluchtelingen". Een "duidelijk en eenduidig standpunt van het Rijk" zou de gemeenten helpen meer opvangplekken te regelen en steun van gemeenteraden en bewoners te vergroten.

De afgelopen maanden waren er op diverse plekken in het land hevige protesten tegen de komst van azc's. Ook met gemeenten die voorlopig afzien van de komst van een azc blijft het COA in gesprek, aldus bestuursvoorzitter Milo Schoenmaker. "Weerstand is er regelmatig in het begin, begrijpelijk, maar uit ervaring weten we dat die vaak snel afneemt als we er eenmaal langer goede opvang verzorgen."

Over de opmerking dat de opvangorganisatie moeite heeft met kleinere locaties, zegt het COA "wel degelijk" te streven naar een goede mix van grotere en kleine locaties. Kleinere locaties zijn vaak beter in te passen in een buurt, maar "alles in het klein wordt onhaalbaar en onbetaalbaar".

Bestuurders juist enthousiast

Het COA, provincies en gemeenten zijn vrijwel unaniem enthousiast over de spreidingswet en willen dan ook dat de wet niet wordt geschrapt. Zij wijzen erop dat er nu meer gemeenten dan ooit concrete plannen hebben voor asielopvang. Zonder deze wet hadden nooit zoveel gemeenten deze stap gezet, is hun overtuiging.

Wel komen er voorlopig dus vooral noodopvanglocaties bij. Die zijn sneller voor elkaar te krijgen, maar zijn er eigenlijk alleen voor de korte termijn. Bovendien is noodopvang - in bijvoorbeeld hotels of sporthallen - ruim twee keer zo duur als reguliere asielopvang.

Nieuwe minister

Het COA zegt dat in reguliere azc's de opvang van asielzoekers ook veel gestructureerder verloopt. "Er hoeven dan niet steeds op het laatste moment opvanglocaties te worden gevonden, waardoor omwonenden zich overvallen kunnen voelen en asielzoekers minder vaak hoeven te verhuizen, met gevolgen van dien voor bijvoorbeeld het regelen van onderwijs en zorg."

Door de val van het kabinet en het vertrek van Marjolein Faber als asielminister, komt de spreidingswet in de portefeuille van Mona Keijzer. Dit moet nog formeel worden overgedragen, waardoor momenteel justitieminister David van Weel de verantwoordelijke is. Hij gaat inhoudelijk niet in op de conclusies van het onderzoek.

Wel zegt hij hard te werken aan het terugdringen van de asielinstroom en dat er voldoende opvangplekken moeten zijn voor mensen die in Nederland aankomen of die hier al zijn. "Totdat mijn collegaministers aan de slag gaan, overleg ik dagelijks met het COA en gemeenten om eventuele knelpunten op te lossen."

Bij een grote Russische droneaanval op de Oekraïense hoofdstad Kyiv is een 62-jarige man uit de Verenigde Staten om het leven gekomen. Dat meldt de burgemeester van de stad Vitali Klitsjko op berichtendienst Telegram.

Volgens hem zijn negen mensen gewond geraakt in de wijk Sviatoshynskyi. Nog eens elf personen liepen verwondingen op in de wijk Solomianskyi. Zes mensen die gewond raakten moesten naar het ziekenhuis. De Amerikaan stierf in een woning in Solomianskyi. Zijn dood werd vastgesteld door medische hulpdiensten die aan de overkant van het gebouw hulp verleenden. Hoe hij is overleden is niet bekendgemaakt.

Functionarissen uit Kyiv melden dat een appartementencomplex bij de Russische aanval beschadigd is geraakt. "Vijandige drones vlogen vanuit drie verschillende richtingen over de stad", zei burgemeester Klitsjko. Volgens hem werden er bij de aanval ook Russische raketten op Kyiv afgevuurd.

In twee wijken in de stad zijn branden uitgebroken door brokstukken die uit de lucht vielen nadat het Oekraïense luchtafweersysteem projectielen had neergehaald.

De Colombiaanse presidentskandidaat Miguel Uribe verkeert na een noodoperatie in "extreem kritieke toestand", meldt het ziekenhuis in de hoofdstad Bogota. De 39-jarige senator werd begin deze maand tijdens een campagnebijeenkomst voor de presidentsverkiezingen van achter neergeschoten. Hij werd daarbij twee keer in zijn hoofd en een keer in zijn knie geraakt.

Hij ligt sindsdien in kritieke toestand in het ziekenhuis en werd al vaker geopereerd. Hij moest vandaag met spoed een chirurgische ingreep ondergaan. Volgens het ziekenhuis duurde de operatie ruim zes uur en was de ingreep moeilijk omdat er bloed in zijn hersenen zit.

Uribe is lid van de conservatieve oppositiepartij Centrum Democraten en staat kritisch tegenover de huidige linkse president Petro. Na de schietpartij werd er in het hele land geprotesteerd en riepen demonstranten op tot minder gewelddadige retoriek in de politiek.

'Bid voor mijn familie en voor het land'

Een 15-jarige jongen is aangehouden voor de schietpartij. Hij zit nog steeds vast en zou op beelden hebben bekend dat hij de beschieting in opdracht van een drugsdealer had uitgevoerd. Tegen de rechter zei hij later dat hij onschuldig is.

Ook een volwassen man en vrouw zijn opgepakt voor de schietpartij. Zij zouden de schietpartij hebben beraamd. De man zou verantwoordelijk zijn geweest voor het pistool en het besturen van de vluchtauto na de aanslag.

Bij het ziekenhuis riep Uribe's vrouw vandaag in een gesprek met de pers alle Colombianen op tot een massaal gebed. "Voor mijn familie en voor het land. Vandaag is cruciaal."

De Israëlische premier Netanyahu beweert dat zijn land het "hart" van het Iraanse atoomprogramma heeft geraakt. Vanavond zei hij dat het nucleaire programma heel ver terug in de tijd is gezet door de Israëlische aanvallen.

Belangrijke installaties zijn inderdaad getroffen door Israëlische bombardementen. Kenners benadrukken echter dat het leeuwendeel van het atoomprogramma zich diep onder grond in bunkers afspeelt. Zo is bij het atoomcomplex in Natanz de stroom platgelegd. Hoe groot de schade diep in het complex is, zegt Iran niet.

Rafael Grossi, de baas van het internationale atoomagentschap IAEA, zegt tegen de BBC dat de centrifuges van Natanz door de stroomonderbreking in alle waarschijnlijkheid "zwaar zijn beschadigd, of zelfs helemaal verwoest".

Een aantal uren daarvoor had Grossi nog gezegd dat er geen extra schade aan het complex was gezien sinds vrijdag en dat er "geen aanwijzingen" waren voor schade aan de ondergrondse cascadehal, waar de centrifuges staan die uranium verrijken. Het onderstreept dat er vooral veel onduidelijkheid is over wat er precies is verwoest.

Op satellietfoto's is te zien dat elektriciteitsvoorzieningen zijn gebombardeerd. Ook is onder meer een testlocatie voor de verrijking van uranium verwoest.

William Alberque, kernwapendeskundige bij denktank Pacific Forum, zegt dat er forse schade is aangericht op de atoomcomplexen. Maar zonder hulp van de VS wordt het volgens hem "heel erg lastig" voor Israël om bij de ondergrondse bunkers te komen.

Amerika beschikt namelijk over speciale bunker busters. Dat zijn zeer zware bommen die zich tientallen meters de grond inboren voordat ze exploderen. Maar zelfs met de meest geavanceerde variant, de GBU-57, is het maar de vraag in hoeveel pogingen de diepste installaties van Iran kunnen worden bereikt.

"De VS zou er mogelijk vijf nodig hebben om daar te komen. Israël zou het bijvoorbeeld met dertig kleinere bunkerbusters kunnen proberen, maar dat kan het zichzelf lastig permitteren." Gaza, Jemen, Libanon, Syrië en nu ook Iran: Israël voert bombardementen uit verspreid over een enorm gebied.

De BBC meldt overigens dat Israël vermoedelijk al bunker busters heeft ingezet.

'Doel was gesprekken met VS te dwarsbomen'

Bij de luchtaanvallen op Iran lijkt het nucleaire programma overigens geen prioriteit meer voor Netanyahu. Sinds de beschieting van de atoomcomplexen bij de Natanz en Fordow vorige week vrijdag is er geen nieuwe schade bekend bij VN-atoomwaakhond IAEA. Eerder maakte het agentschap al bekend dat er schade was aan vier gebouwen bij het atoomcomplex in Isfahan.

Alberque denkt dat het verwoesten van het Iraanse atoomprogramma niet het hoofddoel is van Israël. "Deze aanval lijkt vooral bedoeld om de mogelijkheid op een deal tussen Iran en de VS te dwarsbomen", zegt de analist.

Recente doelwitten van Israël en uitspraken van premier Netanyahu wijzen er volgens hem op dat het verzwakken en uiteindelijk het laten vallen van het regime in Teheran het hoofddoel is.

Afgelopen zondag stonden er weer gesprekken gepland over beperking van Teherans atoomprogramma in ruil voor opheffing van sancties door de VS. Die gesprekken leken te zijn vastgelopen, maar Alberque had het idee dat er zondag wel een doorbraak had kunnen worden bereikt.

Internationaal zijn er al langer grote zorgen over het Iraanse atoomprogramma. Eerder maakten we deze video:

Israël beweert dat het wel in moest grijpen, omdat Iran bijna over kernwapens beschikte. Een Israëlische functionaris zegt tegenover de BBC dat Teheran "binnen enkele dagen" een atoombom kon maken.

Die bewering noemt Fabian Hoffmann erg sterk, maar alles wijst er volgens hem wel op dat Iran er relatief dichtbij was. Hoffmann is expert op het gebied van raketten en nucleaire strategie, en is onder meer verbonden aan Universiteit van Oslo.

Iran beschikte over ruim 400 kilogram uranium dat is verrijkt tot 60 procent, zo blijkt uit IAEA-rapporten. De stap naar 90 procent verrijkt uranium is op papier snel genomen. Vervolgens moet er, simpel gezegd, nog een bom van worden gemaakt. Hoffmann: "Iran had in ieder geval zat manieren om deze te vervoeren, met zijn raketten."

Raketprogramma ook doelwit

Ook het raketprogramma van Iran heeft een klap te verduren gehad. Israël beweert dat een derde van alle lanceerinstallaties is verwoest. Ook die bewering valt niet te checken, maar Hoffmann onderschrijft dat op video's te zien is dat diverse mobiele raketinstallaties zijn vernietigd. Desondanks is Iran nog lang niet verslagen en kan Israël tegenaanvallen blijven verwachten.

Iran heeft altijd weersproken dat het kernwapens wil maken. Alberque denkt ook dat het regime nog niet het besluit had gemaakt om ervoor te gaan - los van dat het al wel uranium liet verrijken tot hoge niveaus. Hij vreest voor Israël dat de aanval op de lange termijn slecht uitpakt, omdat het regime nu geen enkele rem meer zal voelen.

Het is hypocriet van Israël om deze aanvallen uit te voeren, daar zijn Alberque en Hoffmannn het over eens. Israël heeft kernwapens, maar het heeft niet het zogenoemde non-profileratieverdrag ondertekend. "Het is in feite zelf een illegale kernmacht", legt Hoffmann uit.

Hij snapt de afweging van Netanyahu wel om in te grijpen, want Israël heeft volgens hem legitieme veiligheidszorgen met het Iraanse regime aan de macht. "En dit is nou eenmaal internationale politiek: de sterkere partij doet wat hij wil en de zwakkere moet het ondergaan."

Voormalig topman van cosmeticabedrijf Estée Lauder Companies, miljardair Leonard Lauder, is overleden. Hij stierf afgelopen zaterdag op 92-jarige leeftijd, heeft het bedrijf vandaag bekendgemaakt. Lauder was ruim zestig jaar lang betrokken bij de cosmetica-onderneming en maakte het tot een van de grootste spelers in de beauty-industrie.

Het Amerikaanse Estée Lauder werd in 1946 opgericht door de ouders van Lauder en is vernoemd naar zijn moeder. Zij was de drijvende kracht achter de ontwikkeling van de gezichtscrèmes die het merk verkocht. In de jaren 50 wist ze het merk populair te maken met de lancering van het nog altijd verkochte Youth Dew: een badolie die ook gebruikt kan worden als parfum.

Oudste zoon Lauder kwam in 1958 in het familiebedrijf werken na zijn diensttijd bij de marine. Hij bouwde het in de jaren die volgden uit tot een onderneming met een heel portfolio aan merken. Zo startte hij het bekende huidverzorgingsmerk Clinique.

Ook deed hij heel wat overnames. Cosmeticabedrijven MAC, Jo Malone en Bobbi Brown kwamen in handen van Estée Lauder, net als het exclusieve La Mer.

Recenter creëerde het bedrijf de beautylijnen voor modehuizen Balmain en Tom Ford. Lauder was 'topman in ruste', maar kwam nog dagelijks op het hoofdkantoor in New York en in winkels wereldwijd, schrijft het bedrijf.

Weldoener

In de Verenigde Staten stond de ondernemer bekend om zijn liefdadigheid. Hij zette zich jarenlang in voor onderzoek naar borstkanker, alzheimer en hiv, het virus dat aids kan veroorzaken.

Ook was hij als weldoener betrokken bij verschillende grote musea. In 2013 schonk hij zijn kubistische kunstcollectie aan het Metropolitan Museum of Art in New York.

In Zwitserland dreigt opnieuw lawinegevaar in de buurt van een klein dorp in de bergen. Het dorp Brienz in het kanton Graubünden ligt op ruim 1100 meter hoogte en wordt bedreigd door rotspuin dat naar beneden komt.

Brienz werd na een enorme puinlawine in 2023 al geëvacueerd, maar tientallen inwoners mochten de afgelopen maanden overdag weer terug om bijvoorbeeld hun akkers te bewerken. Nu is het hele gebied voor iedereen afgesloten omdat er opnieuw stukken van de rotswand naast het dorp naar beneden komen.

De situatie doet denken aan de grote aardverschuiving bij Blatten. Dat dorp in de Zwitserse Alpen werd vorige maand bijna volledig bedolven onder een laag van tientallen meters ijs, rotsen en modder, afkomstig van een ingestorte gletsjer. De 300 inwoners waren toen al vertrokken na tijdige evacuatiebevelen.

De Zwitsers gebruiken slimme systemen om aardverschuivingen waar te nemen. De Nederlandse filmmaker Manfred van Eijk legde dat voor een documentaire vast in een gebied zo'n 40 kilometer van Blatten. "Elk voorjaar en elk najaar bevestigen ze daar apparatuur om te kijken in hoeverre de berg echt beweegt en in hoeverre mensen gevaar lopen."

Hij filmde hoe simpele stenen, verbonden aan sensoren, kunnen dienen als waarschuwingssysteem:

De man die in de Verenigde Staten is opgepakt voor de aanslagen op twee Democratische politici uit Minnesota, wilde volgens justitie meer slachtoffers maken. Dezelfde avond ging de man ook langs het huis van twee andere politici. Hij had de intentie om hen te doden, heeft de openbaar aanklager gezegd op een persconferentie.

Zaterdag werden eerst Melissa Hortman en haar man voor hun woning doodgeschoten. Vervolgens ging de schutter naar het huis van een andere Democratische politicus, John Hoffman. Ook hem en zijn vrouw beschoot hij. Zij overleefden de aanslag.

De twee andere politici die de schutter die avond thuis opzocht werden niet beschoten. Een van hen was op vakantie. In het andere geval ging de schutter ervandoor toen de politie aankwam, zegt de aanklager. De identiteit van de twee politici is niet bekendgemaakt.

Tijdens de aanslagen had hij zich voorgedaan als agent. Hij droeg een cowboyhoed en zou in een auto hebben gereden die was aangepast om op een politieauto te lijken. Gisteren werd de auto teruggevonden. Later, op zondagavond, werd de verdachte zelf ook opgepakt in de bossen bij zijn huis. Het gaat om de 57-jarige Vance Boelter.

Gepland

Het was al duidelijk dat de man een lijst had gemaakt met daarop de namen van mogelijke doelwitten. Openbaar aanklager Joseph Thompson zegt dat er onder anderen 45 ambtenaren en politici van de staat Minnesota op stonden. Thompson zegt dat Boelter op internet naar gegevens van zijn slachtoffers zocht, zoals hun adres of namen van familie.

"Het is duidelijk dat hij de aanvallen gedurende langere tijd heeft voorbereid", zegt Thompson. Volgens hem ging de schutter op voorverkenning en maakte hij aantekeningen over de huizen van zijn beoogde slachtoffers.

Berichten op telefoon vrouw

Waarom Boelter de politici iets wilde aandoen, is niet duidelijk. Uit zijn notities komt geen motief naar voren.

Boelter schreef volgens de FBI in een bericht in een familiegroepschat: "Papa is ten strijde getrokken gisteravond... Ik wil niet meer erover zeggen omdat ik niemand erbij wil betrekken."

De FBI trof het bericht aan op de telefoon van Boelters vrouw. Zij had de politie toestemming gegeven om haar telefoon te doorzoeken. In een ander bericht aan zijn vrouw schreef de man ook: "Er zijn geen woorden die kunnen uitdrukken hoe veel spijt ik heb van deze situatie... Er komen wat gewapende mensen naar het huis en ik wil jullie er niet bij hebben."

De NAVO heeft het programma gedeeld voor de NAVO-top in Den Haag, volgende week. Uit het schema blijkt onder meer dat de Oekraïense president Zelensky alleen op dinsdagavond welkom is bij het diner in Paleis Huis ten Bosch met de leiders van de NAVO-landen, als gasten van koning Willem-Alexander en koningin Máxima.

Zo'n beetje tegelijkertijd met het diner in het paleis begint dan in het World Forum een bijeenkomst over Oekraïne met de NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken en ook EU-buitenlandchef Kallas.

Vooraf was al bekend dat Zelensky zou worden uitgenodigd voor de top, maar het was onduidelijk waar hij precies bij aanwezig mocht zijn. Oekraïne is geen lid van de NAVO, maar wil dat wel graag worden.

Uit het programma blijkt verder dat de top om 10.00 uur begint op dinsdag, met een toespraak van secretaris-generaal Rutte. Aan het begin van de middag volgt dan een sessie met de defensieministers van NAVO-landen, Rutte en Commissievoorzitter Von der Leyen over de defensie-industrie. Daar is de Amerikaanse president Trump, die ook zal afreizen naar Den Haag, dus nog niet bij.

Op de afsluitende dag van de top, op woensdag, komen de leiders van de NAVO-landen in de ochtend naar het World Forum voor de officiële openingsceremonie en de traditionele foto. Daarna komt de Noord-Atlantische Raad samen, het belangrijkste bestuursorgaan van de NAVO, waarbij de staatshoofden en regeringsleiders in die vergadering hun landen vertegenwoordigen.

In die vergadering, waarbij Trump wel aanwezig is, gaan de NAVO-landen naar verwachting afspreken dat de defensie-uitgaven per land worden verhoogd naar 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Volgens NAVO-baas Rutte bestaat daarover brede steun binnen de NAVO.

De top wordt in de middag vervolgens afgesloten met een persconferentie van Rutte.

Israëlische media maken overuren sinds de Israëlische aanvallen op Iran vrijdag begonnen. Premier Netanyahu, defensieminister Katz, legerwoordvoerders: overal zijn ze te zien en te horen. Uit Iran komt daarentegen maar mondjesmaat informatie. Er waren de afgelopen dagen vrijwel geen beelden van ingeslagen raketten in Iran, over de schade en slachtoffers is niet veel bekend.

Waarom komt er zo weinig informatie uit Iran naar buiten? En hoe betrouwbaar is de berichtgeving uit Israël?

Afgaand op de World Press Freedom Index staat de persvrijheid in beide landen zwaar onder druk. Op de jaarlijkse index daalde Israël vorig jaar van plaats 101 naar plaats 112. Iran staat bijna onderaan, op plek 176 van de 180. Alleen Syrië, China, Noord-Korea en Eritrea staan lager op de lijst.

Iran: controle en censuur

In Iran staat het nieuws onder controle van de overheid. Er zijn staatspersbureaus, staatszenders en staatskranten, die een spreekbuis zijn van de regering. En daarmee vormen ze een doelwit voor Israël, zo bleek vandaag bij een Israëlische luchtaanval op een Iraanse staatszender.

Door de aanvallen is er nog meer controle op wat de media berichten. Het is dus moeilijk om betrouwbare informatie uit zo'n gesloten en gecontroleerd land te krijgen.

"Er is weinig verscheidenheid in de media en er zijn weinig buitenlandse journalisten", zegt Iran-kenner Peyman Jafari daarover. Slechts weinig buitenlandse journalisten krijgen een visum om in het land te werken. "Controle, censuur, ook de taal speelt mee. Je krijgt alleen te horen wat ze willen prijsgeven. Iran geeft alleen bevriende media toegang tot informatie, tot plekken die geraakt zijn bij de aanvallen."

Toch heeft Iran volgens hem een iets rijker medialandschap dan we denken. "Die andere media moeten wel binnen de lijntjes kleuren, maar zijn iets kritischer, laten een ander geluid horen."

Berichten van Iraanse burgers op sociale media zijn volgens Jafari "deels authentiek, deels aangestuurd". Dat maakt dat de geloofwaardigheid daarvan in twijfel moet worden getrokken. Bovendien sluiten de Iraanse autoriteiten internetverbindingen in dit soort situaties af.

Israël: bemoeienis met militair nieuws

In Israël is het medialandschap een stuk diverser, zegt Bart Wallet, hoogleraar Joodse Studies. "Sommige media zitten heel dicht op de lijn van de regering, andere media zijn heel kritisch."

Maar als het gaat om militaire zaken of de veiligheidssituatie is er volgens Wallet veel overheidsbemoeienis. Nieuwsitems over deze onderwerpen moeten voor publicatie worden voorgelegd aan militaire functionarissen.

"Zij bekijken kritisch of de berichten geheime militaire informatie bevatten en of de veiligheidssituatie erdoor in gevaar komt." Bij de raketaanvallen van afgelopen dagen kwam volgens Wallet pas naar buiten waar een raket was ingeslagen als het Israëlische leger dat had gedeeld.

Om meer militaire informatie naar buiten te krijgen, werken veel Israëlische media volgens Wallet samen met buitenlandse media. "Ze lekken bijvoorbeeld informatie aan een Amerikaans nieuwsmedium, en als het daar is gepubliceerd, kunnen ze er zelf ook over publiceren." Zo kunnen ze de militaire censuur omzeilen.

Kindsoldaten worden ze in Zweden genoemd. Minderjarigen uit probleemwijken die door oudere bendeleden worden geronseld om zware misdrijven te plegen. Het gaat bijvoorbeeld om het plaatsen van explosieven, afpersing, mishandeling en zelfs moord.

"Een gruwelijke wereld", zegt de Zweedse aanklager Lisa dos Santos. Ze is gespecialiseerd in kinderen en tieners die zware misdrijven plegen. "Je ziet ze poseren in video's met wapens, dure sieraden, bivakmuts en gangsterrap als achtergrondmuziek. En video's waar de dader een pistool op het hoofd van het slachtoffer houdt."

Onder de 15 kunnen jongeren niet strafrechtelijk worden vervolgd. Maar sinds een paar jaar worden er voor deze groep wel steeds vaker strafzittingen achter gesloten deuren gehouden. Ook bij minderjarigen doet de rechter uitspraak over de schuldvraag. Vorig jaar werden in 176 gevallen kinderen onder de 15 verdacht van moord, poging tot moord of medeplichtigheid. Het jaar daarvoor was dat aantal 53.

Taken verdeeld

Het geven van opdrachten gaat via apps als Signal, Whatsapp, Snapchat, Tiktok, Zangi, maar het gebeurt ook tijdens het gamen. Het wordt een uitzendbureau voor misdaad genoemd. Daarbij worden de taken opgedeeld: "Eén persoon, vaak zelf een jongere, zet de opdracht uit. Een ander houdt zich bijvoorbeeld bezig met het bestellen van de taxi's. Een derde levert het wapen en weer een ander is de fixer die de vlucht organiseert", zegt Dos Santos. "Vaak wordt er een elektrische step in de achterbak van de taxi gegooid, waarmee de daders snel kunnen vluchten."

Dan is er ook iemand die het misdrijf moet filmen. Dos Santos: "Die video's gelden als bewijs voor bendeleiders. Maar het is ook puur entertainment voor ze." En juist dit gefragmenteerde zakenmodel waarbij de opdrachten zijn verdeeld, maakt het bewijzen van de schuldvraag moeilijker.

Daarbij komt dat de opdrachten vaak razendsnel worden uitgevoerd. Dos Santos: "Een opdracht wordt via een appgroep verspreid. Een paar uur later kunnen jongeren al op weg zijn." De aanklager had eerder een zaak van een jongere die drie dagen achtereen moordopdrachten uitzette, waarbij de groep daders elke dag uit andere kinderen bestond, de meesten 13 en 14-jaar oud.

Zweden steekt op de Europese ranglijsten er bovenuit wat betreft dodelijke schietpartijen. Vorig jaar leek het er even op dat de stijgende trend van moorden door drugsbendes werd doorbroken. 2022 was een dieptepunt, met 62 doden door vuurwapengeweld. In 2023 was het aantal 53, vorig jaar 44. Eén van de redenen was dat oudere bendeleden lange gevangenisstraffen kregen. Maar dit jaar volgen nieuwe tragedies elkaar snel op. Waaronder een drievoudige moord in een kapperszaak, eind april in Uppsala, een stad 70 kilometer ten noorden van Stockholm. Daarbij werden drie jongeren doodgeschoten: 15, 16 en 20 jaar.

Integratiebeleid verwaarloosd

Intussen proberen de Zweden de oorzaken van dit geweld te doorgronden. Zweden zag zichzelf decennialang als "humanitaire grootmacht" van Europa. Het land met het meest ruimhartige asielbeleid, waar onderdrukten vanuit de hele wereld een veilig onderkomen konden vinden.

Tegelijkertijd werd het integratiebeleid jarenlang verwaarloosd. Zo ontstonden migrantenwijken, als eilandjes in de samenleving. Met goedkope huurflats waar te veel familieleden dicht op elkaar leven. Met hoge werkloosheid, sociale problemen en scholen die moeite hebben om leerkrachten aan te trekken. Wijken waar winkels, plaatselijke politiebureaus en postkantoren verdwijnen. Waar drugsbendes angst aanjagen en bewoners bang zijn om te getuigen. En waar een nieuwe generatie jongeren opgroeit, voor wie een carrière in de misdaad het meest veelbelovende toekomstperspectief is.

De Zweedse politie bezoekt steeds vaker scholen in deze kwetsbare migrantenwijken. Om een vertrouwensband met kinderen op te bouwen en hun tegelijkertijd om de gevaren van een criminele loopbaan duidelijk te maken. Agent Mats Lindberg ziet van dichtbij hoe sterk de aantrekkingskracht van 'misdaad op bestelling' kan zijn. Lindberg: "Voor de jonge daders betekent het snel geld verdienen, luxewaren en aanzien in een bende. Vaak zijn de kinderen zelf onder invloed als ze misdrijven plegen. Zodat ze niet te veel over hoeven na te denken over het leed dat ze veroorzaken."

De centrumrechtse minderheidsregering, met gedoogsteun van de radicaal-rechtse Zweden-Democraten, wil hardere straffen invoeren. Zo worden er speciale gevangenis-afdelingen voor jongeren tussen de 15 en 17 jaar gebouwd, die in 2026 klaar moeten zijn. Volgens Dos Santos is het essentieel om kinderen en jongeren uit het bendemilieu te houden: "Dan moeten oudere bendeleden weer zelf aan de slag om misdrijven te plegen. En ik denk niet dat ze daar veel zin meer in hebben."

Burgemeester Halsema van Amsterdam vindt dat de politie en de gemeente goed hebben gehandeld bij de ongeregeldheden rond de wedstrijd Ajax-Maccabi vorig jaar. Ze reageert daarmee op de rapporten die vandaag verschenen over het handelen van de instanties in de bewuste nacht. "Als ik naar de rapporten kijk, kunnen we wel vaststellen dat wij naar behoren ons werk hebben gedaan."

In een van de rapporten, van het instituut voor veiligheids- en crisismanagement COT, staat dat de burgemeester en de politie weinig hadden kunnen doen om het geweld te voorkomen, maar 's nachts wel een vacuüm lieten ontstaan waarin geruchten, ophitsing en desinformatie tierden.

Op sociale media werd gesproken over grootschalig antisemitisch geweld, en wereldwijd spraken politici hun afschuw uit. De Israëlische premier Netanyahu beloofde evacuatievluchten te sturen om landgenoten te ontzetten en premier Schoof reageerde met afschuw.

Dat er in de nacht niets werd gecommuniceerd over het geweld in de stad was een bewuste keuze van de gemeente. De onderzoekers raden in het rapport aan om voortaan toch iets naar buiten te brengen.

Statement in de ochtend

Halsema zegt dat de communicatie niet anders had gekund en dat ze het in de toekomst ook zo zou doen. Ze wijst daarbij op de onzekerheid die die nacht heerste. "De politie zei dat het rustig is in de stad, maar het is een grote stad en zeker weten doe je het niet. Juist in een situatie waar er allemaal misinformatie dreigt en waarin veel geruchten rondgaan, moet je eerst zeker zijn wat klopt."

Om 09.00 uur 's ochtends kwam de gemeente met een statement. Voor meer details en verdere vragen volgde 3,5 uur later een persconferentie omdat de informatie toen eerst nog in kaart moest worden gebracht.

"Als ik alle feiten om 06.00 uur al op orde had gehad, waren we toen naar buiten getreden. Maar we hadden het om 09.00 uur op orde", zegt Halsema daarover. "Ik vind dat je in een situatie van grote onzekerheid echt zeker van je feiten moet zijn, omdat je anders niet de onrust vermindert, maar de onrust kan vergroten."

Zo verliep de nacht in Amsterdam na de wedstrijd van Ajax tegen Maccabi:

In een ander rapport werd ook verder ingegaan op het handelen van de politie. De Inspectie Justitie en Veiligheid concludeerde daarin dat de politie goed was voorbereid op het soort geweld dat doorgaans plaatsvindt bij dergelijke wedstrijden, maar dat het geweld plots anders werd dan de politie had verwacht.

In plaats van geweld tussen grote groepen, ging het ineens om geweld tussen kleine groepen mensen verspreid over de stad. Op verschillende plekken gingen belagers mensen te lijf die ze aanzagen voor Maccabi-supporter, of Israëlisch of Joods. De daders verplaatsten zich daarbij snel door de stad, op bijvoorbeeld een scooter of fatbike.

De politie had daardoor tijd nodig om een nieuwe strategie te bedenken. In plaats van zich te richten op relschoppers, die zich nu dus snel verplaatsten door de stad, werd overgegaan op het beschermen van Maccabi-supporters. Daarna keerde de rust in de stad terug.

Flexibeler

Hoewel de politie niet ontevreden over de voorbereiding is, wil die wel de strategie voor de toekomst aanpassen. "We willen beter hierop inspelen", zegt politiechef Peter Holla. "Wat je eigenlijk zag, is dat het zich enorm concentreerde rondom het Damrak en Rokin. Daar waren wij met heel veel agenten aanwezig. Maar iets daarbuiten was moeilijk om zicht op te hebben."

Holla zegt dat er gekeken wordt naar kleinere politieteams die zich sneller kunnen verplaatsen. "Maar het uitsluiten van alle risico's in dit soort gevallen is niet mogelijk", zegt hij erbij.

De politie in Amsterdam heeft een man zonder vaste woon- of verblijfplaats aangehouden die meer dan 13.000 euro op zak bleek te hebben. Bijna 2000 euro daarvan was muntgeld.

Een pandeigenaar aan de Herengracht had bij de politie melding gemaakt van een man die dagelijks zijn behoefte deed tegen de gevel van zijn pand. Agenten spraken de man daarna aan. Het ging om een Amerikaan. Omdat hij zich niet kon legitimeren, werd hij aangehouden.

Op het bureau ontdekten de agenten meerdere "tot de rand toe gevulde" portemonnees, schrijft de politie op Instagram. "De verbazing van onze collega's was groot. De rondzwervende man viel in de categorie: geen dak boven het hoofd, geen schone kleding en al heel lang geen douche meer gehad."

Uitgezet

De man kon niet verklaren waarom hij zo veel geld bij zich had. De Amerikaan wordt verdacht van witwassen en wordt na het strafproces uitgezet naar zijn land van herkomst. Zijn aanvraag tot een verblijfsvergunning bleek namelijk al eerder afgewezen, schrijft stadszender AT5.

Het geld is in beslag genomen.

Boosheid, wantrouwen en zorgen binnen Nieuw Sociaal Contract (NSC) over de toekomst van de partij. De strijd om het partijleiderschap heeft nu al veel schade aangericht, blijkt uit een rondgang van de NOS bij een tiental NSC'ers. Een oplossing is nog niet in zicht omdat de onrust die al langer binnen de partij leeft nu naar buiten komt.

Morgen maakt het bestuur van NSC bekend wie het als geschikte lijsstrekker ziet: Tweede Kamerlid Diederik Boomsma of demissionair vicepremier en minister Eddy van Hijum. Vervolgens kan een tegenkandidaat tot donderdag een leiderschapsverkiezing aangaan, mits diegene genoeg handtekeningen van leden weet te verzamelen. Uiteindelijk wijzen de leden de lijsttrekker aan.

'Beiden hard nodig'

Van Hijum zegt zich erbij neer te leggen als het bestuur hem morgen niet naar voren schuift. Andersom gaan veel NSC'ers ervan uit dat Boomsma deze strijd wel aangaat als het bestuur niet voor hem kiest. Zij maken zich zorgen om een lelijke lijsttrekkersstrijd. "In het ergste geval splitst hij zich af en begint een eigen partij", zegt een bron die anoniem wil blijven.

Daarom hopen NSC'ers dat de mannen met elkaar in gesprek gaan. "Ik hoop dat Eddy en Diederik een team worden", zegt een van hen. "We hebben ze beiden keihard nodig."

De druppel

Na het vertrek van partijoprichter en NSC-boegbeeld Omtzigt werd Van Vroonhoven dit voorjaar unaniem gekozen als fractievoorzitter. Later wilde ze ook als partijleider de verkiezingen ingaan. Maar binnen de fractie brokkelde de steun langzaam af.

Het debat over de val van het kabinet, waar zij volgens velen ondermaats presteerde, was voor velen de druppel. "Ze komt vaker niet zo duidelijk uit haar woorden, maar in dit debat maakte ze ook echt fouten", is te horen.

"Mensen weten dat het na de verkiezingen klaar is", zegt een prominente NSC'er. "Daardoor ontstaan verschillende kampen. Daar is Nicolien van Vroonhoven slachtoffer van geworden."

Heidag

Tegen die achtergrond begon de partij zaterdag aan een heidag. Daar stond de vraag wie de nieuwe lijsttrekker wordt niet op de agenda. "Het was de olifant in de kamer", vertelt een aanwezige.

Pas nadat iedereen naar huis was, verraste Van Vroonhoven de NSC-Kamerleden met het bericht dat zij zich definitief niet kandidaat stelt voor het lijsttrekkerschap. Niet veel later liet Van Hijum weten de strijd aan te willen gaan met Kamerlid Diederik Boomsma, die in de loop van de week al zijn belangstelling voor die rol had getoond. En zo was er ineens een tweestrijd.

'Niet mijn club'

Een dag later verraste Van Vroonhoven opnieuw, door in een interview met dagblad Trouw te zeggen dat ze Boomsma niet als de ideale kandidaat ziet. Volgens haar vertegenwoordigt hij de uiterst rechtse flank van NSC. "Hij vertegenwoordigt in mijn ogen niet het gemiddelde NSC-gedachtegoed." Mocht de partij toch voor hem kiezen, "dan is het niet mijn club", zei ze.

Dit interview met Van Vroonhoven kwam als een koude douche voor andere NSC-prominenten. "Dat kon echt niet", zeggen ze.

Boomsma wil er alleen over zeggen dat het hem verbaast dat Van Vroonhoven zich hier zo over uitspreekt. "Mijn pleidooi voor een fundamenteel ander asielstelsel is niet per se rechts. Het gaat om een humaner, rechtvaardiger stelsel dat voor iedereen beter werkt."

Boomsma benadrukt hoeveel positieve reacties hij heeft gekregen sinds hij zich kandidaat heeft gesteld. "Ongelofelijk, ik heb zoveel steun, leden die me hebben benaderd die dolenthousiast zijn over mijn kandidatuur. Dat is hartverwarmend om te zien en geeft enorm veel energie om door te gaan."

Van Hijum heeft heel lang nagedacht of hij zich beschikbaar zou moeten stellen voor het lijsttrekkerschap. Hij wijst er vooral op dat hij wil voortzetten waarvoor NSC twee jaar geleden is opgericht. "Wij moeten verder als zelfstandige club, waarbij we de mensen die we hebben zo goed mogelijk inzetten."

Kamerlid Gidi Markuszower (PVV) stapt tijdelijk uit het dagelijks bestuur van de Tweede Kamer omdat hij ontevreden is over de afhandeling van de kwestie rond voormalig Kamervoorzitter Khadija Arib. Markuszower wil een onderzoek naar en een debat over het lekken van informatie, de rol van voormalige topambtenaren en die van oud-Kamervoorzitter Vera Bergkamp (D66) in de zaak.

Hij vindt dat Khadija Arib (PvdA) en het instituut Tweede Kamer door dat handelen zijn beschadigd. Markuszower stapt nu uit het dagelijks bestuur omdat hij als lid niet vrijuit mag praten over vertrouwelijke kwesties die daar worden besproken. Als lid van de Tweede Kamer mag hij dat wel doen. Markuszower komt tot zijn besluit na een bijeenkomst vanmorgen met de andere leden van het dagelijks bestuur. Die vergadering duurde enkele uren en er werd geen besluit genomen tot een onderzoek.

De kwestie

In 2022 ontving toenmalig Kamervoorzitter Bergkamp anonieme klachten waarin haar voorganger Arib werd beschuldigd van "machtsmisbruik" en het voeren van "een schrikbewind". Het dagelijks bestuur van de Tweede Kamer besloot een onderzoek in te stellen naar Arib. Dat besluit, en het advies van de landsadvocaat daarover, lekte via publicatie in NRC uit, nog voordat Arib zelf op de hoogte was gebracht.

Hiermee werd vanuit anonieme bronnen het beeld over Arib en het onderzoek neergezet. Arib sprak van een lastercampagne en een politieke afrekening. Zij verliet na 24 jaar zonder afscheid de landelijke politiek.

Vrijspraak lekken

Vorige week heeft de rechtbank in Den Haag een voormalige woordvoerder van Vera Bergkamp vrijgesproken van het lekken van vertrouwelijke stukken naar de pers. De rechter zei in zijn uitspraak dat vaststaat dat er vertrouwelijke informatie is gelekt, maar dat dat ook door andere mensen dan deze woordvoerder kan zijn gedaan.

Nieuwsuur maakte vorige week deze reconstructie:

Het presidium van de Tweede Kamer bestaat uit een voorzitter en zes ondervoorzitters en staat onder leiding van Kamervoorzitter en PVV'er Martin Bosma, een partijgenoot dus van Gidi Markuszower.