De Surinaamse oud-president Ronald Venetiaan is op 89-jarige leeftijd overleden. Venetiaan was vanaf 1973 actief in de landelijke politiek, onder meer als minister en parlementslid. Tussen 1991 en 1996 en tussen 2000 en 2010 was hij president. Venetiaan was de langstzittende president van Suriname.
Venetiaan werd in 1936 geboren in Paramaribo, toen Suriname nog een Nederlandse kolonie was. Na de middelbare school ging hij in Leiden wiskunde en natuurkunde studeren. Daarna keerde hij terug naar Suriname waar hij aan de slag ging als docent. In 1969 werd hij directeur van de Algemene Middelbare School, de oudste middelbare school van Suriname.
Vier jaar later, in 1973, werd hij minister van Onderwijs en Volksontwikkeling in het kabinet van president Arron. Ook in de tweede kabinetsperiode van Arron bleef hij die functie vervullen, tot de staatsgreep van 1980.
Een groep sergeanten, onder wie Desi Bouterse, nam de macht over. Het was het begin van een militair bewind waaronder tientallen doden vielen, met als een van de dieptepunten de Decembermoorden van 1982 in Fort Zeelandia, waarbij vijftien tegenstanders van het regime werden gemarteld en vermoord.
Onder het militaire regime verzwakte de economie. Tegelijk verzwakte de positie van het militaire regime door de burgeroorlog tussen het leger en het guerrillaleger van Ronnie Brunswijk.
Tien schone vingers
Nadat de democratie was hersteld, keerde Venetiaan in 1987 terug als minister van Onderwijs en Volksontwikkeling. In 1991 werd hij presidentskandidaat voor partijalliantie Nieuw Front voor Democratie en Ontwikkeling en won hij de verkiezingen.
Correspondent Boris van der Spek:
"Venetiaan was een van de meest gerespecteerde oud-politici in Suriname, die in een hoop problemen van voorgangers erfde. Onder meer op economisch gebied moest hij beide termijnen eerst het puin van voorgaande regeringen ruimen. Toch bleven grote hervormingen, onder meer op sociaal gebied, uit tijdens de regeringen van Venetiaan.
Hem werd daarnaast lang verweten dat hij de daders van de Decembermoorden, waaronder toenmalig legerleider Desi Bouterse, nooit hard genoeg heeft durven aanpakken. De oud-president was zich echter altijd bewust van het gevaar dat uitging van Bouterse en de zijnen en probeerde op minder zichtbare en vooral politieke manieren diens macht in te perken."
Venetiaan legde zich als president vooral toe op eerlijk bestuur en democratische waarden. In het land werd hij al snel bekend als "de man met de tien schone vingers", omdat hij volgens zijn achterban een smetteloos blazoen had en niet uit was op zelfverrijking.
Hij slaagde erin de invloed van militairen terug te dringen en verving Desi Bouterse door een loyale legerleider. Hij wist de economie te stabiliseren. Maar hij wist geen einde te maken aan cliëntelisme, een systeem waarbij politieke steun wordt geruild tegen persoonlijke gunsten.
Verbinder
In 1993 werd hij ook partijvoorzitter van de Nationale Partij Suriname, een functie die hij tot halverwege 2012 vervulde. In 2010 verloor hij als presidentskandidaat van de meer charismatische Desi Bouterse. In 2013 vertrok hij uit het parlement en daarmee uit de Surinaamse politiek.
Hij zei dat jaar met een goed gevoel afscheid te hebben genomen. "Ik heb in die 49 jaar veel meegemaakt. Zaken van voor- en tegenspoed. Maar ik vertrek met een gevoel van voldoening."
Onder anderen koning Willem-Alexander heeft gereageerd op de dood van Venetiaan. "Hij wist bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden en zette zich met hart en ziel in voor de rechtsstaat en voor goed bestuur in zijn geliefde land", schrijft hij.
Correspondent Boris van der Spek:
"Venetiaan probeerde in alles een staatsman te zijn, al was op buitenlandgebied de relatie met Nederland niet altijd makkelijk, onder meer vanwege zijn eigen ervaringen uit de tijd dat Nederland nog de koloniale macht in Suriname was.
De nalatenschap van Venetiaan is vooral de politieke stabiliteit tijdens zijn regeringsperioden. Zelfs zijn tegenstanders spraken na diens politieke loopbaan met weemoed over de vandaag overleden oud-president, met name in tijden van politieke chaos."